تحقیقا شیوع اصطلاح ((اقلیت)) در برابر ((اکثریت)) بعد از مشروطه با الهام از انقلاب فرانسه رواج یافت ولی مدت ها پیش در منطق اسلام و آیین شریعت, اقلیت ها, اهل کتاب تلقی شده اند که از هدایت کتاب های وحیانی, برخوردار بوده اند و به این جهت از سوی پیامبر خاتم (ص) به عنوان شهروندان صاحب حق و زندگی تلقی گردیده اند.
اسلام که در ذات خود, تنها معیار را, تسلیم شدن به خداوند می داند, از موضع کثرت گرایی با آیین های آسمانی و پیروان آن ها با سعه صدر و وسعت اندیشه, برخورد کرده و از نخستین روزهای طلوع خود, پیروان ادیان ((اقلیت ها)) را به پرستش خدای واحد (وجه مشترک ادیان ابراهیمی) دعوت نموده است.
(ندای یا اهل الکتاب تعالوا)) از سوی محمد (ص) طنین وحدت را در میان پیروان ادیان گسترش داد. او ابتدا در دولت مدینه, با امضای پیمانی مشترک با یهودیان یثرب, ((دولت فدرالی)) تشکیل داد و به تدوین قانون اساسی ((صحیفه)) که حقوق شهروندی آن ها را تضمین می کرد, مبادرت ورزید. سپس با استقرار دولت مدینه, در دو بعد: نظری و عملی, اندیشه و حقوق پیروان مذاهب را ارج نهاد و به آنان احترام گذاشت. و اگر احیانا از کتاب های دینی شان, نقد می کرد, این نقد و نظر, بیش تر از موضع ((تطبیق مقایسه ای مذاهب)) که در دنیای امروز هم علم مستقلی است, صورت می گرفت.
اساسا منطق محمد(ص) و جانشینان او بر پایه احترام حقوق طبیعی انسان استوار است. او آیین هر ملتی را که راهی به سوی خدا دارد و دارای ((شریعت و منهاجی)) است, به رسمیت می شناسد. و در زمینه حقوقی, برای ((اصل احترام انسان از آن جهت که انسان است)), احترام قائل است. زیرا به نظر او, آفریده های خداوند از دو قشر بیرون نیستند: یا مسلمانند و یا همانند آنها انسانند.امام علی(ع) پیشوای عادل اسلامی, در نظام نامه حکومتی خود به مالک اشتر, تصریح می کند: اما اخ لک فی الدین او نظیر لک فی الخلق.
در آیین شهروندی, اقلیت های دینی, بیش تر و بهتر از مسلمانان از حقوق مدنی, برخوردارند, آن ها از امتیازاتی بهره مند هستند که حتی مسلمانان چنین امتیازی را ندارند. اصولا حفظ کرامت انسان, یکی از اساسی ترین آموزش های اسلام است که آن را در سرلوحه هدایتی خود قرار داده است: (ولقد کرمنا بنی آدم). لذا هر گونه تحقیر و توهین غیر مسلمان, حتی آن هایی که در حریم حکومتی اسلام, زندگی نمی کنند, با اصل احترام انسان و حفط کرامت او منافات دارد. این نکته ای است که بعضی از مفسران اسلامی, مانند علامه طباطبائی (ره) بر آن تإکید دارند.
1- پژوهشگر حوزه علمیه قم
