گفتگو با دکتر سعید قزوینیان متخصص مغز و اعصاب
تحقیقات نشان می‌دهد آنهایی که در دوران کودکی‌شان آسیب‌های متوسط مغزی داشته‌اند، در آینده با مشکلاتی روبه‌رو می‌شوند. البته با گذشت زمان، میزان این آسیب‌ها به‌طور قابل توجهی کاهش یافته است.
محققان در این بررسی‌ها متوجه شده‌اند افرادی که در کودکی خود، جراحات متوسطی در سر خود داشته‌اند، در کوتاه‌مدت دچار مشکلات اندکی در حافظه، قابلیت‌های تکلمی و توانایی‌های تمرکز شده‌اند. البته شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد بچه‌های کوچکی که در هنگام آسیب‌دیدگی بین 2 تا 7 سال سن داشتند، مشکلات ماندگار‌تری در قدرت تکلمی خود داشته‌اند.
ما خبر خوب این است که طبق مطالعات انجام‌شده، بچه‌هایی که بر اثر این جراحات، قدرت تکلم و هوشیاری‌شان دچار مشکل شده؛ به مرور زمان مشکلات‌شان برطرف خواهد شد. در همین رابطه، گفتگویی داشته‌ایم با دکتر سعید قزوینیان، متخصص مغز و اعصاب.
آقای دکتر! آیا ضربه به سر همیشه باعث آسیب‌های مغزی می‌شود؟
خب، ضربه به سر، درجات مختلفی دارد؛ از یک ضربه خفیف تا متوسط و شدید. براساس شدت ضربه‌ای که به سر وارد می‌شود، صدمه به مغز، متفاوت است. نکته مهم این است که برخلاف آنچه عامه مردم فکر می‌کنند، بچه‌های زیر 5 سال به دلیل باز بودن ملاج‌شان و اینکه هنوز جمجمه‌شان شکل نگرفته، نسبت به بزرگ‌ترها در برابر ضربه به سر مقاوم‌ترند.
بسته به نوع و شدت ضربه، چه علایمی ممکن است ظاهر شود؟
معمولا آنچه در ضربه به سر می‌بینم یک اختلال هوشیاری گذراست. اگر ضربه، خفیف یا متوسط باشد؛ کودک ممکن است یک بی‌هوشی گذرا پیدا کند و بعدش هم بهبود یابد. گاهی ممکن است این اختلال هوشیاری با تاخیر اتفاق بیفتد که این علامت در بزرگسالان هم وجود دارد. در این حالت، کودک یک اختلال هوشیاری پیدا می‌کند و بهبود می‌یابد و بعدش دوباره پس از نیم تا یک ساعت (تا زیر 24 ساعت) مجددا ممکن است دچار اختلال هوشیاری شود. بنابراین اگر فردی به سرش ضربه متوسط تا شدیدی وارد شد باید تا 24 ساعت تحت مراقبت باشد چون ممکن است در اثر ضربه دچار اغما یا اختلال در هوشیاری شود. علامت دیگر در بچه‌ها فراموشی است. کودک ممکن است پس از ضربه حوادث قبل از ضربه و حین ضربه را به یاد نیاورد که مدت زمان فراموشی پس از ضربه می‌تواند معیاری برای ارزیابی شدت ضربه باشد. بنابراین والدین باید از کودک خود سوال کنند که آیا به یاد دارد بعد از اینکه به سرش ضربه خورد چه اتفاقی افتاده است. البته این در صورتی است که کودک قادر به حرف زدن باشد. علامت دیگر، سردرد است. کودک ممکن است پس از ضربه، سردرد داشته باشد. اگر ضربه متوسط باشد ممکن است یک ورم مغز گذرا همراه با یک خوابآلودگی ایجاد کند. خوابآلودگی علامت مهمی است و حتما باید به آن توجه کرد. متاسفانه بعضی از والدین پس از اینکه کودک دچار ضربه سر شد به او آب قند می‌دهند؛ در حالی که حتما باید به این کودکان سرم نمکی خوراند، زیرا سرم قندی موجب افزایش ورم مغز و افزایش خوابآلودگی در این کودکان می‌شود. علامت دیگر در بچه‌ها ممکن است تشنج باشد که والدین را بسیار نگران می‌کند.
برخلاف آنچه اغلب فکر می‌کنند، تشنج‌های فوری پس از ضربه حتی تا یک هفته پس از ضربه‌نیز بدخیم نیستند و مشکلی ایجاد نمی‌کنند اما اگر کودک پس از یک تا سه ماه که از ضربه به سرش گذشت، دچار تشنج شد، ممکن است این تشنج او به صرع تبدیل شود؛ در حالی که تشنج فوری و تشنج یک هفته اول نگرانی ندارد و معمولا تکرار هم نمی‌شود. دو علامت دیگر در بچه‌ها اوتوره و رینوره است؛ یعنی مایع آبی زردرنگ که همان مایع مغزی نخاعی است از گوش یا بینی بچه خارج می‌شود که نشانه شکستگی قاعده جمجمه و خطرناک است. کودکانی که شکستگی قاعده جمجمه دارند، دو علامت مهم دارند. یکی اینکه دور چشم‌های‌شان مثل راکون، کبود می‌شود. دیگر اینکه یک خون‌مردگی در پشت گوش‌شان ظاهر می‌شود. این دو علامت، نشان‌دهنده شکستگی قاعده جمجمه است که بسیار مهم‌اند اما جاری شدن خون از بینی که اتفاقا مادرها خیلی از آن می‌ترسند، علامت بدی نیست. پس از سردرد، تهوع و استفراغ و گاهی اوقات ممکن است چنانچه ضربه به‌طور خفیف به پشت سر خورده باشد یک کوری گذرا و اگر ضربه به جلوی سر خورده باشد چهار اندام به‌طور گذرا دچار فلج شود. علامت مهم دیگر فرورفتگی جمجمه است که مادر می‌تواند آن را با دست لمس کند. این فرورفتگی می‌تواند نشانه شکستگی جمجمه و فشار روی قشر مغز باشد که خود می‌تواند مشکلاتی را برای کودک ایجاد کند.
بعضی وقت‌ها کودکان بلافاصله پس از ضربه بلند می‌شوند و به بازی ادامه می‌دهند. در این‌صورت والدین چه کار باید بکنند؟
اگر هیچ یک از علایم فوق را نداشته باشند، نیاز به پیگیری ندارند؛ اما گاهی ممکن است به علل نامشخص، کودکان پس از ضربه دچار سیاهی رفتن چشم‌ها شده و بیفتند. برای همین، بهتر است پس از ضربه، کودکان کمی استراحت کنند تا این حالت پیش نیاید؛ زیرا همین افتادن ناگهانی ممکن است به سر آسیب زده و به ضربه شدید مغزی منجر شود. توصیه می‌کنم کودکی که به سرش ضربه خورده تا 24 ساعت ورزش سنگینی انجام ندهد و استراحت داشته باشد.
در خبرها آمده بود که تحقیقات نشان داده است ضربه به سر می‌تواند عملکرد ذهنی کودکان را تا چند سال پس از ضربه کاهش دهد. آیا این خبر، صحت دارد؟
ببینید؛ گاهی اوقات، ضربات مغزی می‌تواند فیزیولوژی مغز را دچار اختلال کند. چیزی که ما در عکس رادیوگرافی، ام‌آر‌آی و سی‌تی‌اسکن از جمجمه نمی‌بینیم. گاهی اوقات یک تکان مغزی سبب می‌شود یک‌سری از سلول‌های مغز صدمه ببینند که ممکن است با ابزارهای تشخیصی هم قابل تشخیص نباشند بنابراین ضربه به سر می‌تواند تا سال‌های بعد کودک را دچار اختلالات رفتاری و عملکردی کند. این کودکان معمولاً در رقابت‌های ذهنی مانند سرعت پردازش مغز، قدرت حافظه و حل مشکلات از هم سن و سال‌های خود اندکی عقب می‌افتند.
منبع:www.salamat.com