معاونت تهذیب یکی از معاونتهای مدیریت حوزه است که همزمان با آغاز دومین دوره شورای عالی حوزه علمیه تشکیل شده و فعالیت خود را آغاز کرده است و وظیفه بس خطیر سازماندهی و گسترش تهذیب و اخلاق در حوزه را بر عهده دارد .
مقاله زیر تلخیصی از گفتگو با حجة الاسلام والمسلمین جناب آقای آشتیانی معاون محترم تهذیب حوزه و پاسخهای کتبی آن معاونت به سؤالات پیام حوزه است که طی آن، آرمانها و اهداف آینده این معاونت ارائه شده است .
ضرورت تهذیب و اخلاق در حوزه
با توجه به گسترش روزافزون حوزه های علمیه و کثرت افرادی که به حوزه وارد می شوند و به دنبال ایجاد تشکیلاتی منسجم در حوزه علمیه قم، ضرورت ایجاد مجموعه ای که به صورت سازماندهی شده به سیاستگذاری و برنامه ریزی امور تربیتی و تهذیبی طلاب بپردازد، احساس می شد . لذا به دنبال سمینارهایی که سابقا تشکیل شد و در کمیسونی خاص به امور تهذیبی پرداخته بود، زعمای حوزه برآن شدند تا معاونتی را در تشکیلات مدیریت حوزه ایجاد کنند .
وضعیت اخلاقی فعلی حوزه ها
در مدارس و حوزه های ما بحمدالله طلبه های خوب، خوش فکر، متین، مؤمن، و متعبد زیاد است و وقتی ما حوزه های علمیه را با دیگر مراکز آموزشی و فرهنگی مقایسه می کنیم انصافا قابل قیاس نیستند، البته ما مدعی نیستیم که صددرصد مطلوب است، زیرا در حوزه ها هرچه به مسائل اخلاقی و معنوی ارزش داده شود باز هم کم است .
بحمدلله در مدارس علمیه ما زمینه های خوبی وجود دارد و معاونت تهذیب درصدد است که اینها را به نتیجه برساند و بیش از پیش بزرگانی در زهد و تقوا از حوزه ها برخیزند و در کنار آن ناهنجاریهای احتمالی را کاهش دهد .
اهداف معاونت تهذیب و اخلاق
فهرست وار می توان به اهداف زیر اشاره کرد:
1) برطرف کردن خلا پرورشی حوزه ها و تهذیب طلاب;
2) اشراف و نظارت بر کلاسهای اخلاق اعم از مدارس و خارج مدارس و تنظیم آنها;
3) استفاده از مشاوران تربیتی در مدارس;
معاونت تهذیب در نظر دارد برای طلاب 25 مدرسه تحت پوشش، به ازای هر صد نفر، از یک مشاور تربیتی استفاده کند; آنهم افرادی که واقعا رفتار و اخلاقشان درس عملی برای طلاب باشد . تاکنون تعدادی را برای این جهت معرفی کرده ایم، و زمینه تماس و حضور مستمر آنان را در مدارس ایجاد کرده ایم تا با نظارت و انسی که به وجود می آید، بهره برداری اخلاقی و تربیتی بیشتر شود . در ضمن از اساتید علم اخلاق دعوت کرده ایم که دروس اخلاق را مستمرا در مدارس و محیطهای طلبگی برگزار کنند . همچنین از کلیه اساتید خواهش کرده ایم که در هر هفته یک روز و حدود بیست دقیقه در دروسشان به مسائل اخلاقی بپردازند . خوشبختانه مدرسان محترم مدارس ارتباط بسیار عمیق و با ارزشی با طلاب دارند که این جهت نیز مدنظر قرار گرفته و با استفاده از این عزیزان و با جلسات توجیهی که داشته ایم، بیش از پیش از وجود آنان در این باره استفاده می شود .
4) تشکیل واحد مشاوره خانواده طلاب;
5) پر کردن اوقات فراغت طلاب با تفریحات سالم;
در این زمینه برنامه هایی در دست اقدام داریم که ان شاءالله سالانه اردوهایی در شهرستانها مثل مشهد راه اندازی کنیم و اساتید اخلاق هم در این اردوها حضور مستمر داشته باشند . این کار چند حسن دارد: هم رفع خستگی است و هم باعث نشاط روحی و جسمی می شود و هم اینکه طلاب با کارهای جمعی و عملی آشنا می شوند;
6) تشکیل کمیته مرکزی مشاوره;
7) واحد صوت و تصویر;
8) تدوین کتب و جزوه های اخلاقی برای پایه های شش گانه و تربیت اساتید متخصص در امور اخلاقی و تربیتی .
تدوین کتب دروس اخلاق
معاونت تهذیب هم اکنون در حال تدوین و تنظیم مباحث مورد نیاز است و امید است برای سال تحصیلی 75 - 76 جزوه های درسی پایه های اول و دوم آماده چاپ و تکثیر شود . همچنین برنامه های درازمدتی را در زمینه تهیه کتابهای تهذیبی با استفاده از قرآن و منابع اسلامی و کتب با ارزش علمای سلف داریم .
موانع و مشکلات
چون امر تهذیب، خطیر و حساس است، جابجایی افراد و تعیین اساتید و مشاوران تربیتی بسیار خطیر است و باید با احتیاط انجام شود . مانع دوم; مشکل مالی است، این معاونت احتیاج به پشتوانه مالی فراوانی دارد . تهیه متون، پیاده کردن نوارهای اخلاق، چاپ و تکثیر آنها و ارسال به شهرستانها و . . . هزینه می خواهد . اگر زعمای امور از نظر مادی و معنوی پشتیبانی نکنند، بعید است که بتوانیم کار مؤثری انجام دهیم .
انتظار از شورای عالی و مدیریت حوزه
انتظار ما از شورای عالی و مدیریت حوزه این است که این معاونت را یاری بدهند، هم از لحاظ مادی و هم از لحاظ معنوی . ما انتظار داریم که با رهنمودهای خود این معاونت را سر و سامان بدهند، چون مدت زیادی از تاسیس آن نمی گذرد به پی گیری و جدیت بیشتری نیاز دارد . علاوه بر اینها تامین کادر ورزیده علمی و آشنا به ظرایف کار اخلاقی، تربیتی و روان شناسی امری بسیار ضروری است لازم است در مجموعه برنامه های حوزه، برنامه هایی جهت آموزش و تربیت فضلایی که بتوانند به امور تهذیب و اخلاق بپردازند .
مسائل اخلاقی و تربیتی در حوزه در حال حاضر دارای روش واحدی نیست . اساسا میزان اوقاتی که به عبادات و مستحبات پرداخته می شود چه مقدار باید باشد . از یک حدیث اخلاقی گاهی برداشتهای متفاوتی می شود، برداشت صحیح کدام است؟ در علم اخلاق چه متونی را باید تدریس کرد و در چه سطحی؟ مراحل رشد و طی طریق کمال معنوی چگونه و با چه روشی باید باشد؟ اینها همگی عواملی هستند که ضرورت ایجاد دوره تخصصی مدرسان اخلاق را دوچندان می کند، بعلاوه، تدوین کتب اخلاقی مناسب برای سطوح مختلف امری بس ضروری است . لذا تشکیل لجنه هایی از محققانی که با آگاهی کامل از علوم تربیتی و تهذیبی به بررسی و تدوین کتب و جزوات بپردازند، بسیار لازم است و این معاونت قدمهای اولیه را برداشته است .
انتظار از طلاب و فضلای حوزه
از طلاب و فضلای حوزه می خواهیم که با طرحها و نظرهای مکتوب خود و منعکس کردن مشکلات موجود، این معاونت را در رسیدن به اهداف خود یاری بدهند . از آنان می خواهیم که در جلسات معاونت شرکت کنند و ما را کمک فکری بدهند و تجربیات و دستاوردهای خود را به ما منتقل کنند .