صفت ایمان
بدان! به درستی که معنای ایمان و مراد از او اعتقاد به دل و گفتن به زبان و عمل به جوارح و ارکان است و بدان که ایمان را چندین مرتبه هست. از همه کمتر به زبان است که آن را اسلام می گویند و بالاتر از این، ایمان تقلیدی است... و از این کامل تر و بالاتر، ایمان یقینی است و آن منتهای مراتب ایمان است.
صفت صدق
در راه سلوک حق نزدیک ترین راه به مقصود و وصول به مطلوب، راه راستی است و باید دانست که صدق را پنج مرتبه است: اول، صدق در نیت؛ سالک در هر عبادتی قصد رضای خدا کند. دوم، صدق در قول. سوم، صدق در عزم؛ مثل این که هرگاه عزم نمود که در شب برخیزد و نماز کند، تردُّدی در عزم او به هم نرسد. چهارم، صدق در وفا به عزم. پنجم، صدق در اعمال.
صفت انابت
معنای آن بازگشتن سالک است به خدای و به او اقبال کردن به سه چیز: یکی به باطن که همیشه دل به جانب حق باشد و در افکار و عزایم، طلب قرب او کند و دیگر به قول. سوم به اعمال ظاهر که همیشه به اعمالی که سبب قُربند، مواظبت نماید.
صفت اخلاص
مقصود از اخلاص این است که طالب حق هرچه گوید و کند، طلب قرب نماید بی غرض از اغراض دنیوی بلکه اخروی و با آن چیزی در نیامیزد مثل حُبّ جاه و یا طلب ریاست یا طمع ثواب آخرت.
صفت توبه
معنای آن پاک شدن است از گناه و رجوع از دوری حضرت حق به قُرب او و به عبارتی دیگر ترک گناهان در حال و عزم بر ترک در استقبال و تدارک تقصیرات گذشته است. مثل حقوق واجبه که در گردن تائب باشد، اعم از این که حقوق اللّه باشد یا حقوق مردم.
صفت فقر
فقیر کسی را گویند که رغبت به مال و لذّات دنیوی ندارد و اگر مال در دست او آید التفات ننماید و جهت اقبالی که لازم است بر سلوک راه حقیقت و اشتغال به مراقبه، جانب الهی داشته باشد تا غیر حق حجاب او نشود و به حقیقت این فقر شعبه ای است از زهد.
صفت محاسبه
مراد از محاسبه آن است که طاعات و معاصی خود را با خود حساب کند. اگر طاعت او بیش از معصیت است، بنگرد به نعمت هایی که خدا به او داده و رزق او را که از ابتدای خلقت کرده، پس با این همه نعمت ها که نتواند شمرد بر تقصیر خود در همه ی احوال واقف شود.
صفت تفکر
معنای فکر بیشتر است از ظاهر به باطن و از صورت به معنا و از باطن به حق و چون معرفت صفات کمال و ذات لایزال منحصر بر دو قسم است یکی استدلال و دیگر کشف، پس معنای فکر بر هر دو طریق اطلاق می توان کرد. بدان که هیچ کس از نقصان به مرتبه ی کمال نمی رسد مگر به سیر کردن و به این سبب گفته اند: اول واجبات تفکر و نظر است و در قرآن اشاره به فکر، زیاده از آن است که بتوان شمرد.
صفت خوف
خوف از خدا گاهی به سبب معرفت ذات و صفات خداست و گاهی به سبب جنایت بنده از جهت ارتکاب معاصی است و گاهی به سبب هر دو به حسب معرفت بنده به جلال خدای تعالی و به عیب نفس خود و تقصیرات خود می باشد. پس خائف ترین مردم از پروردگار کسی است که معرفت او به رب و به نفس خود بیشتر از سایر مردم باشد و به این جهت رسول اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: من، خائف ترین شما هستم از خدای تعالی.
صفت رجا
دنیا مزرعه ی آخرت است و دل به منزله ی زمین است و ایمان به منزله ی تخم است در او و طاعات و عبادات به منزله ی پاک کردن زمین و نیکو گرداندن او و جاری کردن نهر آب است به سوی آن. پس اگر حاصل شده باشد این اسباب برای شخصی، لایق است که اسم رجا، بر آن شخص اطلاق شود.
صفت شکر
معنای آن در لغت ثنای بر مُنعم به ازای نعمت اوست و چون جمله ی نعمت ها از حق تعالی است. پس بهترین چیزها مشغول بودن به شکر اوست و قیام به شکر به سه چیز حاصل می شود: یکی معرفت نعَم مُنعم که آفاق و انفس از آن است. دوم شادمانی است به وصول آن نعمت ها. سوم جهد نمودن در تحصیل رضای منعم به قدر امکان و استطاعت و آن به محبت او باشد.
صفت محبّت
محبّت، میل نفس است به آن چه که در شعور به آن لذتی یا کمالی مقارن باشد و محبت قابل شدت و ضعف است. اول او ارادت است چه ارادت بی محبت نباشد. چنان که از مناجات های سیدالساجدین علیه السلام می توان یافت. بدان که محبّت منتهای مقامات عارفان است و کم کسی باشد که به این مرتبه برسد.
صفت توکل
بدان که توکل منزلی است از منازل دین و مقامی است از مقامات موقنین بلکه از جمله درجات اعلای مقربین است.
صفت تسلیم
مراد از تسلیم آن است که هر چه سالک آن را به خود نسبت کرده باشد، به خدا سپارد و این مرتبه فوق مرتبه ی توکل است... بدان که لازم است سالک را در مقام تسلیم، تفویض امور خود به حق تا برسد به مرتبه ی فنا.
