خاطره فرزند آیت‌الله‌طالقانی از اولین نمازجمعه/امام گفت عجب‌نمازی

امید کرمانی‌ها: نخستین نمازجمعه کشور 38 سال پیش در چنین روزی به امامت مرحوم آیت الله طالقانی برگزار شد. شاید روزی که ایشان ستاد برگزاری نمازجمعه را به طور محدود در دفتر کار خود تشکیل داد فکر نمی کرد امروز ستاد مرکزی چنین سیستم بروکراتیک وسیعی پیدا کند.

مهدی طالقانی فرزند نخستین امام جمعه ایران از خاطرات آن روز گفت و یادآور شد: خود دوستان ستاد برگزاری نمازجمعه و مسئولان صدا و سیما باورشان نمی شد چنین جمعیت عظیمی در اولین نمازجمعه کشور حضور پیدا کند.

مشروح این گفتگو را در ادامه بخوانید.

***

پنجم مرداد 58 مصادف با برگزاری اولین نماز جمعه در کشور است، از همان روزهایی بگویید که قرار شد مرحوم طالقانی نخستین خطیب نماز جمعه در ایران باشد، آیا در بین اعضای خانواده گفتگو و تبادل نظری درباره این مسئله مطرح شد؟

 خیلی قبل از پنجم مرداد 58، یعنی حدود یک ماه، یک ماه و نیم بعد از پیروزی انقلاب پدر اصرار داشتند چون نظام جمهوری اسلامی مستقر است نماز جمعه برپا شود؛ منتها مقداری شک و شبهه در این قضایا بود، یک دو مرتبه هم حضوری به امام گفتند. مقداری تعلل در قضیه بود حالا نمی دانم به چه علت شاید فکر می کردند زود است الان برای برپا کردن نماز جمعه، به همین دلیل یکی دو مرتبه هم که آقای منتظری می خواست نزد امام برود آقای طالقانی با او درباره برپایی نماز جمعه صحبت کرد. خیلی هم اصرار داشت که من نمی خواهم نمازجمعه بخوانم ولی نمازجمعه باید برقرار شود. نماز جمعه یک فریضه سیاسی-عبادی است که حتما باید در کشور اسلامی برپا شود و مردم از مسائل روز آگاه شوند.

ایده برگزاری نمازجمعه را شخص مرحوم آیت الله طالقانی دنبال می کرد یا کسی پیشنهاد داد و ایشان پیگیر شد؟

خیر، پیشنهاد خود مرحوم پدرم بود.

چه طور شد که بعد از پیگیری های آیت الله طالقانی تصمیم به برگزاری نمازجمعه گرفته شد؟

دوم یا سوم مرداد سال 58 بود، حاج احمد آقای خمینی به آیت الله طالقانی از قم زنگ زد و گفت «امام فرمودند نمازجمعه برپا شود.» پدرم نیز خوشحال شد و پرسید «پس باید کسی را برای امامت نماز جمعه انتخاب کرد»، حاج احمد آقای خمینی گفت «امام فرمودند خود آقای طالقانی نماز را اقامه کند». مرحوم پدرم انکار کرد دلیل آورد که «مریضم و حال ندارم» اما حاج احمد آقا تأکید کرد که «امام فرمودند حتما از همین جمعه برگزاری نماز جمعه شروع شود و خود آقای طالقانی باید خطیب نماز جمعه باشد». این خبر را زمانی به آیت الله طالقانی دادند که 2 روز بعد جمعه بود و هیچ آمادگی برای هماهنگی جا و مکانش وجود نداشت. آقا با چند نفر دوستان مشورت کردند و قرار شد محل نمازجمعه در زمین فوتبال دانشگاه تهران باشد. آقای جلالی که با آیت الله طالقانی برنامه قرآن در صحنه را اجرا می کرد و معاون صدا و سیما بود، با حاج احمدآقا روز پنجشنبه صحبت کرد که «بهتر است امام اطلاعیه ای بدهد تا مردم استقبال کنند»، امام نیز به حاج احمد آقا گفته بود «حضور آقای طالقانی موجب استقبال مردم می شود». خود دوستان ستاد برگزاری نمازجمعه و مسئولان صدا و سیما باورشان نمی شد چنین جمعیت عظیمی در اولین نمازجمعه کشور حضور پیدا کند.

آیت الله طالقانی ستاد برگزاری نمازجمعه را تشکیل داد؟

بله، یک ستاد خصوصی در دفتر ایشان تشکیل شد که با این ستادی که الان مشغول فعالیت است فرق می کند.

آیا بعد از برگزاری اولین نمازجمعه که جمعیت کثیری شرکت کردند آیت الله طالقانی بود که ایده اجرایش را در سراسر کشور دنبال کرد؟

بله می گفت در سراسر کشور باید نماز جمعه برگزار شود.

پس در واقع آیت الله طالقانی نخستین رئیس ستاد اقامه نمازجمعه در سراسر کشور هم بود؟

بله و امام جمعه شهرهای مختلف نیز به تدریج منصوب شدند.

آیا مرحوم طالقانی همان زمان فکر می کرد که تشکیلات ستاد مرکزی نمازجمعه اینقدر گسترده باشد؟

خیر، فکر نمی کرد. اولا ستادی که در دفتر آیت الله طالقانی شکل گرفت محدود بود ولی واقعا فکر نمی کردند که از نمازجمعه چنین استقبالی مردمی صورت گیرد؛ نمازجمعه های آیت الله طالقانی از نظر جمعیت نمازگزار بسیار کم نظیر بود. هنوز هم این ویژگی را دارد. بعد از برگزاری اولین نمازجمعه آقای جلالی با دفتر امام تماس می گیرد و می پرسد «چه طور بود؟»، حاج احمدآقا می گوید «امام ایستاده بود و می گفت عجب نمازی شد». در واقع باورشان می شد چنین استقبال مردمی صورت گیرد.

هدف مرحوم آیت الله طالقانی طرح چه موضوعاتی در نماز جمعه بود؟ الان این انتقاد مطرح است که بیشتر ائمه جمعه دیدگاه ها و نظرات ستاد مرکزی و شورای سیاستگذاری ائمه جمعه را بیان می کنند تا آنکه بررسی کنند و بخواهند در جهت سئوالات و مطالبات مردم خطبه بخوانند، نظر شما چیست؟

خیر آن زمان که چنین سیاستگذاری برای ائمه جمعه وجود نداشت که چه بگویند و چه نگویند، مرحوم طالقانی بیشتر از مسائل روز و مشکلات مردم می گفت به همین دلیل خیلی موجب جذب مردم شده بود. مسائل روز هم شامل همان موضوعاتی می شد که در طول هفته گذشته مردم با آن برخورد کرده بودند. در مجموع حرف دل مردم زده می شد.

فکر می کنید الان هم همین طور است؟ یعنی وقتی از محتوای خطبه های نمازجمعه های مختلف مطلع می شوید معتقدید همین مشی دارد دنبال می شود؟

سیاستگذاری جواب نمی دهد یعنی اینکه به امام جمعه گفته شود این هفته این موضوع و هفته بعد آن موضوع را بگوید چون بالاخره در هر شهرستانی مسائل و مشکلات مختلفی پیش می آید، آن امام جمعه می تواند درباره مسائل آن شهرستان صحبت و در قسمتی از خطبه نیز به مشکلات و مسائل عام کشور اشاره کند. منتها الان چون سیاستگذاری مقداری دیکته شده است این مشکلات متأسفانه مطرح نمی شود. اگر بشود خیلی بیشتر از نمازهای جمعه استقبال می شود.

به نظر شما جایگاه نماز جمعه از اول انقلاب تاکنون حفظ و تقویت شده است؟

جمعیت تهران در آن زمان حدود 3 تا 4 میلیون نفر بود الان تهران حدود 11 میلیون نفر جمعیت دارد. از جمعیتی که امروز از نمازجمعه استقبال می کنند می توان به این مسئله پی برد. البته استقبال وجود دارد ولی با سیاستگذاری مقداری مشکل پیدا می شود. معتقدم ائمه جمعه باید بتوانند راحت تر صحبت کنند تا استقبال مردمی بیشتری را شاهد باشیم.

امروز در سی و هشتمین سالروز برگزاری اولین نمازجمعه در ایران هستیم، شما به عنوان فرزند آیت الله طالقانی خودتان دوست دارید بروید پای خطبه چه کسی در نمازجمعه بنشینید؟

 مثلا اگر حضرت آیت الله خامنه ای خطیب نماز جمعه باشد حتما این کار را انجام می دهم چون ایشان به همه مسائل اشراف دارند و برای شان سیاستگذاری نمی کنند بنابراین نمازجمعه های رهبر معظم انقلاب بیشتر به دل مردم می نشیند.

دیدگاه چه کسانی را از ائمه جمعه کشور به دیدگاه پدرتان نزدیک تر می دانید؟

تقریبا می توانم بگویم خیلی نادر هستند چون دیگر آن مسائل طرح نمی شود.

اخیرا شاهد بودیم بعضی ائمه جمعه از مسئولیت خودشان استعفا دادند، اگر آیت الله طالقانی در قید حیات بودند آیا همچنان برای اقامه نماز جمعه می رفتند؟

اگر شرایط مورد پسند آیت الله طالقانی بود شاید می رفت ولی اگر شرایط متفاوت بود یعنی اگر سیستم طوری بود که سیاستگذاری موجب می شد مسائل با مردم مطرح نشود خیر دیگر فکر نمی کنم به نمازجمعه می رفت.

اگر کار هماهنگی ائمه جمعه در اختیار آیت الله طالقانی بود چه طور سعی می کرد این کار را انجام دهد؟

آقای طالقانی بحثش این بود «باید دید مردم چه می خواهند نه آنکه ما چه تصمیمی برای مردم می گیریم، مردم باید ما را راهبری کنند». همین رویکرد که «مردم چه می خواهند» باعث جذب مردم به نمازجمعه می شد. با وجودی که 38 سال از تاریخ فوت آیت الله طالقانی می گذرد، خیلی از کسانی که از ایشان خاطره ای دارند هنوز اظهار علاقه می کنند تا به حال از کسی نشنیدم که یک حرف بدی درباره آقای طالقانی بزند چون ایشان همیشه می گفت «ما نماینده مردم هستیم باید حرف و مشکلات مردم را مطرح کنیم»، به همین خاطر مردم جذب حرف های ایشان می شدند.

این به آن دلیل نیست که هنوز در اوایل انقلاب دیدگاه ها آرمانی بود، فکر نمی کنید مرور زمان مرحوم طالقانی را در مسیر محافظه کاری و مصلحت اندیشی قرار می داد؟

خیر اگر به چنین مسیری می رفت ایشان خودش را کلا از سیستم کنار می کشید. چنانچه همان اوایل یک برخوردی شد و ایشان دید دارد اوضاع و احوال دارد به سمت سابق بر می گردد بنابراین تصمیم گرفت اصلا در مسائل سیاسی نباشد و از تهران خارج شد.

سر دستگیری مجتبی فرزندشان چنین کاری کردند.

بله. اما به اصرار امام ایشان دوباره برگشتند.

در پایان اگر دیدگاهی دارید و می خواهید به مناسبت این روز مطرح کنید بفرمایید.

نماز جمعه واقعا پایگاه مردمی دارد. نماز جمعه در همه کشورهای اسلامی برگزار می شود منتها در بعضی کشورها نماز جمعه دولتی است و بعضی کشورها نمازجمعه می تواند خیلی مردمی تر باشد. امیدوارم نمازهای جمعه ما جزء نمازهای جمعه مردمی باشد و دیدگاه های مردم بیشتر مطرح شود.

29214