توصیه‌های دکتر سیدحسن علم‌الهدی برای کاستن از عوارض روانی تماشای تلویزیون
جدیدترین تحقیقات محققان نشان می‌دهد که افراد غمگین بیشتر از افراد شاد تلویزیون تماشا می‌کنند و در عین حال بیش از 50 درصد افراد غمگین و افسرده مایل‌اند وقت خود را با تماشای تلویزیون پرکنند. در کشور ما نیز تلویزیون یک وسیله جدانشدنی، ضروری و پر استفاده در خانه‌ها محسوب می‌شود و بسیاری از افراد حتی کودکان و نوجوانان تا پاسی از شب بیدارند و حتی جلوی تلویزیون غذا می‌خورند، درس می‌خوانند، استراحت می‌کنند و گاهی می‌خوابند که این امر عوارض منفی زیادی را برای سلامت افراد در پی دارد. به همین دلیل است که بسیاری از روان‌شناسان توصیه می‌کنند در اتاق خواب تلویزیون و کامپیوتر وجود نداشته باشد تا افراد بتوانند راحت بخوابند چون حضور این وسایل موجب اختلال در خواب شبانه افراد می‌شود. در این‌باره با دکتر سیدحسن علم‌الهدی، روان‌شناس و عضو هیات علمی دانشگاه فردوسی مشهد به گفتگو نشسته‌ایم.
آقای دکتر! تلویزیون در بین خانواده‌های ایرانی چه جایگاهی دارد؟
این روزها تلویزیون از جمله تفریحات همه خانواده‌ها محسوب می‌شود. این جعبه جادویی ساعت‌ها افراد را دور هم جمع می‌کند و تا حدی وابستگی ایجاد کرده که این روزها بحث اعتیاد به تلویزیون مطرح می‌شود. به ویژه کودکان و نوجوانان که بی‌هدف به تماشای همه برنامه‌ها می‌پردازند. البته گاهی انگیزه کودکان و نوجوانان با بزرگسالان در تماشای برنامه‌ها متفاوت است. بزرگسالان بیشتر به منظور پر کردن اوقات فراغت، رفع خستگی، علاقه به برنامه‌ای خاص و.... تلویزیون نگاه می‌کنند اما کودکان و نوجوانان بیشتر طالب سرگرمی‌اند و برای ارضای کنجکاوی و کسب اطلاعات درباره همه چیز، تماشای تلویزیون را انتخاب می‌کنند. همان‌طور که می‌دانید این گروه سنی مقلدان خوبی هستند و هر آنچه را که می‌بینند، تقلید می‌کنند و به همین دلیل است که وقتی تکیه‌‌کلامی در تلویزیون مطرح می‌شود، خیلی زود در جامعه گسترش می‌یابد.
تماشای بیش از حد برنامه‌های تلویزیونی چه خطری به همراه دارد؟
نمی‌توان این نکته را نادیده گرفت که تلویزیون هم مانند دیگر فناوری‌ها، جنبه‌های مثبت و منفی دارد و آمارها نشان می‌دهد که ما 75 درصد اطلاعات را از جهان خارج از طریق چشم و تصویر و 13 درصد را از طریق گوش دریافت می‌کنیم و این موضوع در کشور ما هم صادق است اما مشکل عمده، افراط در تماشای تلویزیون و بی‌هدف بودن در انتخاب برنامه‌ها است و مردم ما به جای گوش دادن و مطالعه، بیشتر تصویری هستند و به همین دلیل است که صحنه‌های منفی و پرخشونت، آثار زیانبار را به همراه دارد و از طریق دنیای مجازی این الگوهای منفی در سطح جامعه منتشر می‌شود.
می‌گویند افراد غمگین و افسرده بیشتر از سایرین تلویزیون تماشا می‌کنند. چرا؟
به گفته روان‌شناسان، تماشای تلویزیون و تنهایی با هم رابطه دارند. هرچند افراد هنگام تماشای تلویزیون دور هم جمع می‌شوند اما فقط این جنبه فیزیکی دارد و هیچ گفتمانی بین اعضای خانواده وجود ندارد. طبق بررسی‌های کارشناسان، میانگین گفتمان‌های معقول خانوادگی به کمتر از 30 دقیقه در شبانه‌روز رسیده است که نقش تلویزیون در این بین را نمی‌توان نادیده گرفت. در اکثر خانواده‌های ایرانی هنگام صرف شام افراد مقابل تلویزیون می‌نشینند و بیشترین حواس‌شان معطوف به تماشای برنامه‌ها و به ویژه سریال‌ها است. در مورد سوال شما هم باید گفت افراد افسرده و غمگین به نوعی انزوا طلب هستند و در برقراری ارتباط مشکل دارند و حتی با نزدیکان خود نیز ارتباط برقرار نمی‌کنند اما تماشای تلویزیون بیشترین وقت آنها را به خود اختصاص می‌دهد و در اکثر ساعات شبانه‌روز با این جعبه جادویی خود را سرگرم می‌کنند.
چگونه می‌توانیم آسیب‌های ناشی از تماشای تلویزیون را به حداقل برسانیم؟
اختصاص زمان‌هایی برای گفتگوهای خانوادگی و رفت و آمدهای فامیلی و دوستانه، مطالعه کتاب و مطبوعات مورد علاقه، گوش کردن برنامه‌های رادیویی و موسیقی، ورزش و به طور کلی هدفمند کردن اوقات فراغت از جمله راه‌هایی هستند که از آسیب‌های روانی ناشی از تماشای بیش از حد و غیرمعقول تلویزیون می‌کاهد. همه ما باید بیاموزیم که هیچ لزومی ندارد که همه برنامه‌های تلویزیونی را تماشا کنیم و می‌توانیم دست به انتخاب بزنیم و برنامه‌هایی را نگاه کنیم که برایمان سودمندترند. باید تمرین کنیم که تا پاسی از شب تلویزیون را روشن نگه نداریم زیرا همین کم‌خوابی‌ها و بی‌خوابی‌ها به سلامت روان آسیب جدی وارد خواهد کرد.
منبع:www.salamat.com
/ج
