عمل به تکلیف الهی راز موفقیت آن بزرگ مرد تاریخ حضرت امام خمینی رحمه الله در تمامی صحنه های عبادی، سیاسی و اجتماعی... بود. او کسی بود که از عهده مسئولیت اجتماعی خویش سربلند بیرون آمد و در به جا آوردن تکلیف الهی آنی غفلت نکرد.
تکلیف الهی، لطف الهی
او تکالیف الهی را الطاف الهی دانسته و می فرمود: «ما تا در این حیات دنیوی هستیم، تا در اینجا هستیم، مأموریت ها از طرف خدای تبارک و تعالی داریم و باید قیام کنیم به این مأموریت ها. باید غفلت نکنیم از تکالیف الهیه. تمام تکالیف الهیه، الطافی است الهی و ما خیال می کنیم تکالیفی است، همه اش الطاف است، چه تکالیف فردی که برای هر فردی هست برای تربیت او، برای تکمیل او، برای اینکه غیر از این راه، راه تکمیل و راه ترقی نبوده است، درجاتی هست که بدون این راه نمی شود به آن درجات رسید. چه تکالیف اجتماعی که ما مکلف هستیم، در اجتماع تکالیفی داریم و باید به آن تکالیف عمل کنیم برای تنظیم این اجتماع.» (صحیفه نور، ج 1، ص 256) حضرت علی علیه السلام در خطبه 149 می فرماید: «حُمِّلَ کلُّ امریٍ منکم مَجْهودَةُ؛ برای هر کس به اندازه توانایی او وظیفه ای تعیین شده است».
حضرت امام رحمه الله وقتی احساس کردند که نقشه های عمیقی برای اسلام کشیده شده و اسلام و مردم ایران در معرض خطر قرار دارند برای ابقای دین الهی حرکت خود را آغاز کردند.
تشخیص وظیفه قبل از عمل به آن
تشخیص وظیفه قبل از عمل به تکلیف از مهمترین اموری است که انسان مؤمن بایسته است آن را مدنظر قرار داده و سپس به انجام تکلیف مبادرت بورزد. نقل شده است: «در مرز عراق که اتومبیل حضرت امام عازم کویت بود، امام چند کلمه ای سخن گفتند و ما را نصیحت کردند و فرمودند: «من تکلیفم را تشخیص داده ام و هر کجا باشم انجام وظیفه خواهم کرد، هر چه پیش آمد، برای من اهمیت ندارد، من هرگز دست از تکلیفم برنمی دارم شما هم مواظب باشید به تکلیفتان عمل کنید و مسائل را خوب مراعات نمایید».
آری این تشخیص وظیفه صحیح بود که او را به انجام وظیفه اش مصمم می نمود. خود او در این باره می فرمود: «اگر چنانچه تشخیص دهم وظیفه شرعی من این است که در یک دهکده دور افتاده و متروک بروم و انجام وظیفه کنم آن را انجام می دهم. حضرت علی علیه السلام درباره اندیشیدن به کارها می فرماید: «پس آنکه با چشم دل بنگرد، و با دیده درون کار کند، آغاز کارش آن است که بیندیشد: آیا عمل او به سود اوست یا زیان او؟ اگر به سود اوست ادامه دهد و اگر زیانبار است توقف کند؛ زیرا عمل کننده بدون آگاهی، چون رونده ای است که بیراهه می رود، پس هر چه شتاب کند از هدفش دورتر می ماند و عمل کننده از روی آگاهی، چون رونده ای بر راه راست است، پس بیننده باید به درستی بنگرد، آیا رونده راه مستقیم است یا واپس گرا؟»
آری حضرت امام رحمه الله راه خویش را یک تکلیف الهی تشخیص داده بود و خود را موظف به انجام آن می دید.
وقتی همسرشان به ایشان می گفتند: «آقا! یک کمی آرام بنشینید و آرام تر صحبت کنید.» امام در جواب ایشان فرموده بودند: «واللّه تکلیف است، می دانم به شما سخت می گذرد، اما این تکلیفی الهی است که باید انجام بدهم». امام رحمه الله در اجرای همین عمل به تشخیص وظیفه بود که هیچ گاه ساکت نمی نشستند.
ساکت ننشستن در اجرای تکلیف
فرزند برومند حضرت امام رحمه الله حجة الاسلام والمسلمین حاج سید احمد خمینی درباره ساکت ننشستن ایشان در انجام تکلیف می گوید: «جریان منزلمان، شبی که قرار بود فردایش حرکت کنیم دیدنی بود. مادرم و خواهرم و حسین، برادرزادهام و همسر و همسر برادرم، همگی حالت غیرعادی داشتند. تمام حواس من متوجه امام رحمه الله بود.ایشان چون شب های قبل سر ساعت خوابیدند؛ چون همیشه یک ساعت و نیم به صبح برای نماز شب برمی خاستند. درست یادم است اهل بیت را جمع کردند و گفتند: «هیچ ناراحت نباشید که هیچ نمی شود، آخر نمی شود بودو ساکت بود، جواب خدا و مردم را چه می دهیم؟ عمده، تکلیف است، نمی شود از زیر بار تکلیف شانه خالی کرد. ایشان گفتند: در اینکه هیچ، اگر می گفتند که یک روز ساکت باش و اینجا زندگی کن ومن می دانستم که سکوت یک روز مضر است، محال بود قبول کنم.
لاخیر فی الصمت عن الحکم
آنجا که بایدسخن درست گفت در خاموشی خیری نیست. حضرت امام رحمه الله درباره ساکت نشدن در انجام وظیفه می فرماید:
من اگر هر جا وظیفه شرعی ام ایجاب بکند نمی توانم ساکت بنشینم.
قاطعیت در انجام تکلیف
در یکی از ملاقت هایی که قبل از انقلاب پس از آزادی از زندان با امام داشتم ایشان فرمودند: تو جوانی و لازمه جوانی صرف نظر از ایمان و عقیده؛ این است که آماده باشید برای پیکار و مبارزه با رژیم و من که پیرمردی شده ام از آن فقها و علمایی نیستم که گمان کنم و تصور کنم و چنین بینشی و برداشتی از اسلام داشته باشم که راه زندگی و عبادت، عبارت باشد از اینکه از حرم به منزل بروم، از منزل به حرم و مسجد و در رابطه با رویدادها و حوادثی که برای امت اسلام پیش می آید، هیچ احساس مسئولیت نکنم، بلکه اگر بفهمم مسئله ای پیش آمده و برخلاف مصالح و منافع مردم و اسلام گامی برداشته اند می آیم وسط خیابان و داد می زنم.
و نیز می فرمود: « ... اگر چه هیچ کس به من توجهی نکند و از انظار ساقط شوم، شما بدانید این حرکت ها می گذرد و آنچه اصالت دارد و حقیقت است خود را نشان خواهد داد.»
حضرت علی علیه السلام می فرماید: «انی لمن قوم لاتأخذهم فی اللّه لومة لائم: همانا من از کسانی هستم که در راه خدا از هیچ سرزنشی نمی ترسند.
احساس شکست نکردن در ادای تکلیف
سال 45 که من به نجف رفتم، هم از خود امام و از حاج آقا مصطفی شنیدم که آن سال، سال سختی بوده است. سال قبل کسانی مثل شهید محمدبخارایی را اعدام کرده بودند. مجموعه ای از هواداران امام در زندان بودند. بخشی از این نیروها دانشگاهی بودند. آقای طالقانی و دیگران همه در زندان بودند. عده ای را هم اعدام کرده بودند. به قدری این مسائل برای امام اهمیت داشتند به طوری که حاج آقا مصطفی گفته بود که امام در این مورد فرموده اند: من یک شب سرم را زمین نگذاشتم که احساس کنم ما شکست خورده ایم. ما موفقیم، ما پیروزیم. ما به وظیفه مان عمل می کنیم.»
مأیوس نشدن در اجرای تکلیف
حضرت امام درباره مأیوس نشدن در اجرای تکلیف می فرماید: «... ما سابقا در ایران طرحی تنظیم کردیم که شایدبتوانیم در پرورش ابوذرها و هشام ها در حوزه خدمتی کرده باشیم. لکن در آن سطح باز مخالفت کردند و طرح پیاده نشد، اینجا (نجف) هم مخالفت کرده اند، لکن ما نباید مأیوس بشویم. ما باید کوشش کنیم که به هر طور شده وظیفه مان را انجام دهیم. اگر پیروز شدیم چه بهتر و اگر نشدیم لااقل به وظیفه خودمان عمل کرده ایم.»
حضرت علی علیه السلام درباره حفظ روح امیدواری و احساس شکست نکردن در ادای تکلیف می فرمایند: «اذا لم یکن ما نرید فلاتبل ما کنت؛ اگر به آنچه که می خواستی نرسیدی، از آنچه هستی نگران نباش».
مأمور به انجام تکلیف نه نتیجه آن
پروفسور حامد الگار دراین باره می نویسد: «زمانی بعضی از دوستان من که در پاریس به ملاقات آیت اللّه خمینی رحمه الله می رفتنداز ایشان سؤال می کردند آیا فکر نمی کنید: این خطر وجود دارد که ادامه این خونریزی وقربانی دادن ها در دل های مردم یأس و دلسردی ایجاد کند، به طوری که اصل نهضت از بین برود؟ آیا بهتر نیست کمی دست نگهدارید و به ترتیبی درصدد اصلاح موقتی رژیم موجود برآیید؟» آیت اللّه خمینی در پاسخ، همین قدر گفتند که: «وظیفه ما عمل به احکام الهی است و این دیگر به عهده خداست که نتیجه اعمال ما در زمان حیات ما یا پس از آن تحقق یابد.»
آری این، گوشه ای از دریای معرفت حضرت امام خمینی رحمه الله در باب عمل به تکلیف الهی است که به آن مختصر اشاره ای گردید.
خداوند متعال روحش را با اجداد طاهرینش محشور فرماید.