یک جرعه آفتاب
1. پویایی و تلاش ارزش و کرامت انسان، در گرو تلاش و کوشش سازنده است. امام علی علیه السلام می فرماید: «ارزش هر کس به اندازه همت اوست.» قرآن کریم نیز انسان را به کوشش دعوت می کند: «وَأَنْ لَیْسَ لِلْإِنسَانِ إِلاَّ مَا سَعَی؛ و اینکه برای انسان بهره ای جز سعی و کوشش او نیست». (نجم: 39)
2. مبارزه با بی کاری و تنبلی قرآن و روایات و سیره معصومین علیهم السلام از افراد جامعه می خواهند با دوری از بی کاری و تنبلی، برای جامعه خود مفید باشند. خداوند می فرماید: «شب را مایه پوشش و استراحت شما و روز را مایه کسب و معاش شما قرار داده ایم.» (نبا: 10 و 11) بنابراین روز زمان کار و تلاش و دوری از تنبلی و خواب است. رسولخدا صلی الله علیه و آله فرمود: «اگر تنبل باشی، از ادای حق باز مانی.» نیز امام علی علیه السلام می فرماید: «آفت کار، تن آسایی است».
3. شناخت ارزش وقت در فرهنگ اسلامی هیچ فرد بی مسئولیتی وجود ندارد؛ همه باید در برابر سرنوشت خود و دیگران پاسخگو باشند و از همگان از نعمت هایی که دارا بوده اند سؤال می شود: «ثُمَّ لَتُسْأَلُنَّ یَوْمَئِذٍ عَنْ النَّعِیمِ؛ سپس در آن روز (همه شما) از نعمت هایی که داشته اید بازپرسی خواهید شد!» (تکاثر: 8). امام علی علیه السلام می فرماید: «همواره کاری را انجام ده که در قبالش سؤال می شوی».
4. هدف گذاری، برنامه ریزی و عمل دین اسلام، دین هدف «اَفَحَسِبتُم اَنَّما خَلَقناکُم عَبَثا»، برنامه «اُوصِیکُم بِتَقوَی اللّه وَ نَظمِ اَمرِکُم» و عمل «لِمَ تَقُولُونَ مَا لا تَفعَلُون» است و پیروان راستینش همواره به این سه خصلت نیکو آراسته اند.
5. مدیریت زمان در فرهنگ اسلامی، بهره وری تنها در معیارهای اقتصادی و مالی خلاصه نمی شود، بلکه استفاده بهینه از زمان نیز مد نظر است. امام علی علیه السلام می فرماید: «کار هر روز را در همان روز انجام بده؛ زیرا هر روز کاری مخصوص به خود دارد.» همچنین ایشان می فرماید: «بکوشید تا لحظه های زندگی تان چهار قسمت داشته باشد: یک قسمت برای مناجات با خدا و یک قسمت برای کسب معاش و یک قسمت برای معاشرت با برادران و معتمدینی که شما را به عیوبتان آگاه می کنند و با شما در ظاهر و باطن از سر اخلاص برخورد می کنند و بخشی را نیز به خوشی های حلال خود اختصاص دهید. [بدانید که] با این قسمت بر سه قسمت دیگر قدرت می یابید».
6. محاسبه عملکرد از رسول اکرم صلی الله علیه و آله نقل شده که فرمودند: «بنده (انسان) مؤمن حساب نمی شود مگر اینکه نفس خود را چنان محاسبه کند که گویی شریک از شریک خود حساب می کشد و مولی از بنده خود».
7. دقت و اتقان رسول خدا صلی الله علیه و آله درباره محکم کاری می فرماید: «هرگاه یکی از شما کاری انجام می دهد، بر اوست که آن را محکم و استوار به انجام رساند».
8. دوری از اهمال کاری انسان مسلمان به شدت از هرگونه اهمال و سستی نهی شده است. حضرت رسول صلی الله علیه و آله می فرماید: «از اهمال بپرهیز؛ که تو برای امروز زنده ای، نه برای فردا. اگر فردایی بود، فردا نیز مثل امروز باشد و اگر فردایی نبود، از اهمال و سستی پشیمان خواهی بود».
9. تقسیم کار امروزه تقسیم کار، یکی از عوامل اساسی پیشرفت و بهره وری در امور است. در فرهنگ اسلامی نیز بر این عامل ارزشمند در بهره وری تأکید شده است. حضرت علی علیه السلام در نامه ای به امام حسن علیه السلام این مهم را چنین یادآور می شود: «کار هر کدام از خدمت کارانت را معین کن که او را در برابر آن مسئول بدانی. تقسیم کار موجب می شود کارها را به یکدیگر وانگذارند و در خدمت سستی نکنند».
امام علی علیه السلام می فرماید: «کسی که به کاری سرگرم شود که مهم نیست، کار مهم تر را از دست می دهد».
11. پشتکار امام علی علیه السلام می فرماید: «بر تو باد مداومت در عمل».
12. انضباط کاری امام علی علیه السلام : «شما و همه فرزندانم و کسانم و آن کسی را که نامه من بدو رسد، سفارش می کنم به ترس از خدا و نظم در کارها».
13. مشارکت و تعاون در فرهنگ اسلامی مشارکت تحت عنوان تعاون مطرح شده است. خداوند در قرآن می فرماید: «وَتَعَاوَنُوا عَلَی الْبِرِّ وَالتَّقْوَی؛ و در نیکوکاری و پرهیزکاری با یکدیگر همکاری کنید.» (مائده: 2) همچنین علی علیه السلام می فرماید: «بر شما باد پیوند و همراهی با یکدیگر، و پرهیز از جدایی و دوری از همدیگر».
14. به کارگیری نیروهای امین رسول خدا صلی الله علیه و آله می فرماید: «در استخدام کارکنان و فرماندهان، هیچ گونه شفاعتی را نپذیر، مگر شفاعت و کفایت امانت را».
15. پیش گیری از اسراف امام صادق علیه السلام می فرماید: «خدای، عزّ و جلّ، میانه روی را دوست و اسراف را ناپسند می دارد؛ حتی دور انداختن هسته خرما یا میوه ای، اگر به کار آید و نیز دور ریختن آب اضافی».
