گزیده ای از دعاها و سخنان حضرت فاطمه علیهاالسلام

درخواست ایمان و سعادت

بارالها، تو را به دانشی که بر نهان و ناپیدا داری و بر چیرگی ات بر تمام پدیده ها سوگندت می دهم، که مرا تا زمانی از نعمت حیات برخوردار سازی که می دانی زندگی ام شایسته و پسندیده است. هنگامی که خیر و صلاح من در مرگ بود، مرا بمیران. خداوندا، اخلاص و ترس از خودت را به هنگام خشم و خشنودی، و میانه روی را هم در حال تهی دستی و بی نیازی از تو خواستارم. از تو آن نعمتی را طلب می کنم که پایان پذیر نیست. به من آنچه مایه خشنودی دایم است نصیب کن. بارپروردگارا، از تو خرسندی به حکمِ قضا و قدرت، و برخورداری از زندگی شایسته پس از مرگ را خواستارم.

از تو شوق دیداری از سر شوق و به دور از اجبار خواستارم. خداوندا، ما را به زیور ایمان بیارای و از جمله آن هدایتگرانی که مشمول هدایت تو واقع شده اند قرار ده.

بارالها

پروردگارا، خودبینی و ریا و تکبّر و تجاوز و حسد و ناتوانی و شک و سستی و ناراحتی و انواع دیگر بیماری ها و نیز خواری و نیرنگ و فسون را از گوش و چشم و تمام اندامم دور دار و مرا به سوی آنچه دوست می داری و مایه خشنودی توست راه بنمای، ای رحم کننده ترین رحم کنندگان. بارالها، تو خود آمرزنده ای و آمرزیدن را دوست می داری. پس، از تقصیرات و کوتاهی های من درگذر... پروردگارا، اگر من کار زشت انجام داده و در حقیقت با این کار برخود ستم کرده ام، از من درگذر که جز تو کسی گناهان و کوتاهی ها را نمی بخشاید.

درخواست آمرزش

بارالها، ما را از کسانی قرار ده که گویا تو را تا روز قیامت ـ که روز دیدار تو و بندگانت است ـ می بینند و ما را جز در حال خشنودی خود ممیران. خداوندا، ما را از کسانی قرار ده که در کردارشان به تو اخلاص ورزیده اند و در میان تمامی مخلوقات، تو را دوست دارند. پروردگارا، بر محمد صلی الله علیه و آله وسلم و خاندانش درود فرست و ما را مورد چنان بخشایشی قرار ده که پس از آن گناهی از ما سر نزند و اشتباهی مرتکب نشویم.

فلسفه احکام

بدون تردید همه احکام الهی بر اساس مصالح ویژه ای وضع شده اند که به فلسفه و حکمت بعضی از آنها در برخی از روایات تصریح شده است. حضرت فاطمه علیهاالسلام در ضمن خطبه ای که در مسجد مدینه، با هدف دفاع از ولایت و بیدارسازیِ هرچه بیشتر مردم ایراد می کنند، به فلسفه برخی از احکام الهی چنین اشاره می فرمایند: «خداوند تبارک و تعالی، ایمان را مایه پاک ساختن شما از شرک، و نماز را راهی برای دور شدن از غرور، و زکات را زمینه ای برای پالایش جان و گسترش روزی، و روزه را برای استوار شدن اخلاص، و حجّ را به منظور تقویت مبانی اسلام، و عدالت را بستری برای هماهنگی و هم بستگی دل ها، و اطاعت از اهل بیت علیهم السلام را سبب نظم و انجام کارِ امت اسلامی، و امامت را برای درامان ماندن از پراکندگی، و جهاد را سبب عزت و عظمت اسلام، و صبر را وسیله تحصیل پاداش الهی، و امر به معروف را به جهت اصلاح و سازندگی جامعه، و قصاص را عاملی برای حفظ نفوس و آحاد ملّت... قرار داده است».

جانشینان پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم

حضرت زهرا علیهاالسلام در پاسخ محمود بن لُبَیْد که درباره امامت و جانشینی پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم پس از رحلت ایشان سؤال کرده بود، فرمودند: «پروردگار جهانیان بر این گفته من گواه است که روزی از پدرم شنیدم که فرمودند: علی علیه السلام بهترین جانشین من است. او امام و خلیفه بعد از من است و دو فرزند او حسن و حسین علیهماالسلام و نه نفر از فرزندان حسین علیه السلام پس از علی علیه السلام امامان برگزیده اند. اگر آنان را درک کردید از آنان فرمان بَرید؛ زیرا آنان راهنما و هدایتگر شما خواهند بود و اگر با آنان مخالفت ورزیدید و راه سرکشی پیمودید، تا روز قیامت گرفتار دودستگی و نابسامانی می گردید». آن گاه محمود بن لبید عرض می کند: ای بانوی من اگر چنین است پس چرا علی علیه السلام برای به دست گرفتن زمام امور برنمی خیزد؟ حضرت زهرا علیهاالسلام می فرمایند: «مَثَل علی علیه السلام مانند کعبه است که مردم باید به سراغ او بروند، نه این که کعبه به دنبال مردم روان شود».

مسؤلیت و وظیفه مردم بعد از پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم

کم نیستند کسانی که در موقعیت های حساس، به ویژه اگر پای خطری هم در میان باشد، شانه از زیر بار مسؤلیت خالی کرده، به گوشه خلوتی پناه می برند. پس از رحلت رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم نیز در ماجرای انتخاب جانشین برای آن حضرت وقایع تلخی به وقوع پیوست که بخش عمده آن در نتیجه عمل نکردن خواصّ جامعه به مسئولیت هایشان بود. حضرت زهرا علیهاالسلام از راه های گوناگونی به این افراد هشدار داده، آنها را متوجّه وظیفه سنگین خود در قبال دین و احکام الهی کردند. از جمله در خطبه ای که در مسجد مدینه ایراد کردند، خطاب به مردم فرمودند: «شما، بندگان خدا، نگاهبان حلال و حرام، و حاملان دین و احکام، و امانت داران حق، و رسانندگان این امانت بزرگ به امت های آینده هستید. بنابراین حقی را که بر عهده دارید و عهدی را که با خدا بسته اید به انجام برسانید و در حفظ امانت الهی بکوشید».

تربیت و پرورش فرزند

حضرت زهرا علیهاالسلام اهتمام تامّی به پرورش و آموزش فرزندان خود داشتند نقل می کنند آن گاه که امام حسن علیه السلام پابه هفت سالگی نهاد. او را به مسجد پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم می فرستادند تا سخنان حیات بخش پیامبر، اولین درس های زندگی او باشد. حضرت زهرا علیهاالسلام به او نمونه های کامل ایمان و عدالت را معرّفی می کرد و از این طریق راه و رسم ظلم ستیزی و عدالت گستری را به او می آموخت. نقل می کنند روزی به هنگام سخن گفتن با امام حسن علیه السلام که کودکی بیش نبود این اشعار را زمزمه می کردند:

«پسرم همچون پدرت ریسمان و زنجیر ستم را از گردن حق باز کن و همواره بر طاعت و عبادت پروردگار عالم، که نعمت و برکات زیادی در پی دارد، پافشاری کن و هرگز با افراد ستم پیشه طرح دوستی مریز».

نشانه ایمان به خدا و قیامت

در مجموعه سخنان پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله وسلم و ائمه اطهار علیهم السلام برای معتقدان به خدا و قیامت نشانه هایی یاد شده است که تک تک آنها معیار مناسبی برای ارزیابی باورهای آن ها است. حضرت فاطمه علیهاالسلام نیز در ضمن روایتی به برخی از نشانه های اعتقاد به خدا و روز جزا، اشاره می کنند و می فرمایند: «هرکس به خداوند و روز رستاخیز ایمان دارد، هرگز همسایه خود را نمی آزارد و میهمان خویش را ارج می نهد و همواره سخن حق بر زبان جاری می سازد و یا لب از ناروا فرو می بندد و سکوت پیشه می سازد».

در توصیف قرآن

حضرت زهرا علیهاالسلام در توصیف قرآن و نقش آن در زندگی انسان می فرماید: «به یاری قرآن می توان به حجت های روشن خداوند و تکالیف و احکام واجبِ تفسیر شده و محرّمات باز داشته شده و برهان های روشن و دلیل های کافی و فضیلت های ارزشمند و کارهای روا و قانون های نگاشته الهی دست یافت».

در توصیف پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله وسلم

حضرت فاطمه علیهاالسلام درباره فلسفه بعثت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله وسلم و کارهای بزرگی که آن حضرت انجام دادند مطالبی را بیان کرده اند می فرمایند: «خداوند، تبارک و تعالی، پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله وسلم را به منظور کامل ساختن احکام حیات بخش خود و تثبیت رحمت بی کرانش به پیامبری مبعوث کرد. آن گاه پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله وسلم رسالت خود را با انذار و ابلاغ آغاز کرد و از روش مشرکان دوری گزید با حکمت و اندرز نیکو مردم را به سوی پروردگارش رهنمون شد. بت ها را سرنگون و گردن متکبّران و زورمداران را به خاک خواری نشاند».

ضرورت و آثار پیروی از پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم و علی علیه السلام

حضرت صدیقه کبری فاطمه زهرا علیهاالسلام پس از آن که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله وسلم و علی بن ابی طالب علیه السلام را پدران امّت توصیف می کنند، ضرورت پیروی از آنها و نتایج و آثار آن را این گونه بیان می کنند: «پدران این امّت محمّد صلی الله علیه و آله وسلم و علی علیه السلام هستند. اگر امّت مسلمان از آنان تبعیت کنند آنها کژی هایشان را برطرف کرده، آنان را از دچار شدن به عذاب دردناک الهی نجات می بخشند و به بهشت جاودان رهنمون می شوند. اگر در موردی امر دایر شد بین این که پدر نَسَبی ات را خشنود سازی یا خشنودیِ پدران دینی ات را جلب کنی، پدران دینی ات را مقدّم بدار؛ چرا که اگر پدر نسبی ات ناراحت شود، آنان او را با پاداش قسمتی از هزاران قسمت اطاعتشان خشنود می سازند؛ ولی اگر پدران دینیِ تو ناراحت شوند هرگز پدر و مادر نسبی ات قادر نخواهند بود که آنان را خرسند سازند؛ چون پاداش طاعت های تمامی اهل دنیا را با ناراحتی ایشان نمی توان مقایسه کرد».

شیعه واقعی

هرچند در عرف به کسی شیعه گفته می شود که به ولایت و امامت علی بن ابی طالب علیه السلام معتقد باشد، اما شیعه اسمی بودن با شیعه واقعی بودن فرق می کند. برای شیعه واقعی در سخنان اهل بیت علیهم السلام نشانه های بسیاری ذکر شده است. حضرت فاطمه علیهاالسلام در معرّفی شیعه حقیقی می فرمایند: «اگر به آنچه شما را به آن فرمان داده ایم عمل کنید و از آنچه شما را از آن نهی کرده ایم خودداری کنید، معلوم می شود از شیعیان ما هستید. اما در غیر این صورت شما از جمله شیعیان واقعی محسوب نمی شوید».

شرط تأثیربخشی روزه

هریک از عبادات پیش شرط ها و آداب متفاوتی دارند که به چنگ آوردن روح عبادت و بهره بردن کامل از آن به رعایت شروط و آداب و فضایل و احکام آن بستگی دارد. در مجموعه روایات برای روزه کامل و واقعی نیز ویژگی هایی مشخص شده است. حضرت زهرا علیهاالسلام وقتی درباره اوصاف، یا به عبارت بهتر، درباره وظایف انسان روزه دار سخن می گویند، می فرمایند: «اگر روزه دار زبان و گوش و چشم و سایر اندامش را از آلوده شدن به گناه حفظ نکند روزه اش اثری که از روزه واقعی انتظار می رود، در پی نخواهد داشت».

سفارش به گرامی داشت مادر

در فرهنگ اسلامی به کم تر موضوعی همانند احترام نسبت به پدر و مادر و پاسداشت حرمت آنها تأکید شده است. حتی در قرآن کریم از بی احترامی به آنها، ولو در حدّ گفتن کلمه «اُفّ»، منع شده است. در عین حال، این امر در مورد مادر که در راه رشد و تربیت و پرورش کودک رنج های بیشتری را تحمل می کند، بیش از پدر مورد تأکید است. حضرت فاطمه علیهاالسلام در این باره می فرمایند: «تلاش کنید همواره در خدمت مادر باشید؛ چرا که بهشت زیرپای مادران قرار دارد».

مقدّم کردن رضایت خدا

یکی از ویژگی های بسیار مهمّ بندگان شایسته و سپاس گزار خداوند آن است که در انجام دادن کارها و اتخاذ تصمیم ها، پیش از هرچیز می کوشند تا رفتار آنها در همه مراحل، در چارچوب احکام الهی و رضایت خداوند باشد. وقتی مسئله خواستگاری از حضرت زهرا علیهاالسلام مطرح شد، پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله وسلم به ایشان فرمودند: «پسرعمویت از تو خواستگاری کرده است، پاسخ تو چیست؟» آن حضرت با کمال احترام و حیایی پری وار خطاب به پدر فرمودند: «یا رسول اللّه، نظر خود شما در این باره چیست؟» پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم فرمودند: «خشنودی خداوند متعال هم در این کار است». آن گاه حضرت صدیقه کبری فرمودند: «به آنچه خدا و پیامبر او آن را برای من می پسندند و بدان رضایت دارند، خشنودم».

نماز در شب عروسی

متأسّفانه در نتیجه غفلت اغلب انسان های عادی در لحظات شادی زندگی نسبت به اعمال عبادی کم توجّه می شوند امّا از جمله ویژگیهای اولیای الهی توجّه بیشتر به ارتباط با خدا در لحظه های حسّاس و غم و شادی است. نقل می کنند در شب عروسی علی علیه السلام و حضرت زهرا علیهاالسلام حضرت امیر همسرشان را نگران و گریان دیدند. از آن حضرت پرسیدند: «ای دختر پیامبرخدا، علت ناراحتی تو چیست؟» حضرت فاطمه علیهاالسلام در پاسخ فرمودند: «لحظه ای به یاد تحوّلات شتابنده زندگی و پایان یافتن عمر افتادم» آن گاه علی علیه السلام را به خدا سوگند می دهد که: «یا علی تو را به خدا سوگند می دهم که بیا با هم به نماز بایستیم و با هم در این شبِ خوبِ زندگی مان، خدا را عبادت کنیم».

اهمیت حجاب

اهتمام حضرت زهرا(س) به حجاب به حدّی بود که اسماء بنت عُمَیس می گوید: در روزهای آخر زندگانی حضرت زهرا علیهاالسلام با او بودم. ایشان وقتی به یاد کیفیّت حمل جنازه روی دست های مردم افتادند، ابراز نگرانی کرده، فرمودند: «من بسیار زشت می دانم که جنازه زنان را پس از مرگ بر روی تابوت سرباز گذاشته و بر روی آن پارچه ای افکنند که حجم بدن آنها را برای بینندگان نمایش می دهد. جنازه مرا روی چنان تابوتی نگذارید. ای اسماء بدن مرا بپوشان. خدا تو را از آتش جهنم باز دارد».