آثار بیولوژیک پرتوهای فرا بنفش

طبق بررسی‌های صورت گرفته در زمینه علل ابتلا به سرطان پوست، 70 درصد بروز این بیماری‌ها در ایران به دلیل قرار گرفتن در معرض پرتوهای فرابنفش است. سرطان پوست در آقایان با 33/16 درصد،‌ اولین و در خانم‌ها با حدود 65/12 درصد، دومین سرطان شایع کشور است. در واقع از مجموع موارد سرطان‌های مختلف، 5/15 درصد موارد، مربوط به بیماران سرطان پوست است و همه اینها به دلیل آگاهی نداشتن مردم از مضر بودن این پرتوها و لزوم پیشگیری از پرتوگیری امواج ماورای‌بنفش است. پرتوهای ماورای‌بنفش از یک سو برای بدن انسان لازم است و کمبود آن باعث کمبود ویتامین D در بدن و ایجاد بیماری نرمی استخوان می‌شود و از سوی دیگر چنانچه مقدار پرتوی دریافتی توسط انسان کنترل نشود، می‌تواند عوارض زیان‌آوری بر سلامت داشته باشد. باید بدانید پرتوی ماورای بنفش به میزان کمی در بدن انسان نفوذ می‌کند و بیشتر در پوست و چشم جذب می‌شود. میزان نفوذ این پرتوها در پوست حدود 1/0 تا 1 میلی‌متر است.

آثار مخرب پرتوهای فرابنفش
 

مواجهه با مقادیر بیشتر از حدود مجاز ملی ‌پرتوهای ماورای‌بنفش موجب آسیب به پوست، چشم و سیستم ایمنی بدن می‌شود که عبارت‌اند از:
سرطان‌های پوست: مواجهه با اشعه ماورای‌بنفش به طور طبیعی یا مصنوعی از عوامل اصلی ایجاد سرطان‌های مختلف پوست است. به طورکلی سرطان عبارت است از یک نوع رشد غیرطبیعی و کنترل نشده سلول‌های یک قسمت از بدن که این سلول‌ها علاقه به تهاجم و انهدام بافت‌های سایر قسمت‌های بدن اعم از بافت‌های مجاور یا دورتر را دارند. این سلو‌ل‌های سرطانی با ترشح مواد غیرطبیعی، ترکیب مایعات درون بدن و سیستم دفاعی را به شدت مختل می‌کنند. سرطان‌های پوست به سه دسته کلی تقسیم می‌شوند:

سرطان سلول‌های قاعده‌ای پوست:
 

این نوع سرطان‌ها از سلول‌های زایای پوستی سرچشمه می‌گیرد که در اصطلاح پزشکی آنها را سرطان‌ سلول بازال می‌گویند. وخامت آنها بسیار کم بوده و به ندرت به قسمت‌های دیگر بدن گسترش پیدا می‌کنند. اگر این سرطان‌ها معالجه نشوند، پس از مدتی بافت‌های اطراف خود را از بین می‌برند.

سرطان سلول‌های خاردار:
 

این نوع سرطان از سلول‌های خاردار پوست سرچشمه گرفته و تمایل دارند از راه عروق خونی و لنفی در دیگر نقاط بدن منتشر شوند. به این پدیده متاستاز گفته می‌شود. بنابراین اگر در درمان سرطان سلول‌های خاردار که در اصطلاح پزشکی اسپینوسلولر گفته می‌شود کوتاهی شود، پس از انتشار به سایر نقاط بدن، درمان قطعی ندارد.

سرطان خال‌های رنگی:‌
 

این نوع سرطان‌های بسیار نادر که در اصطلاح پزشکی به آنها ملانوم بدخیم می‌گویند، دارای وخامت بسیار زیادی بوده و به سرعت متاستاز می‌دهند.
قرمزی و سوختگی پوست: تابش مستمر پرتوهای ماورای‌بنفش، آسیب‌های جدی به پوست وارد می‌کند اما پرتوگیری‌های کوتاه‌مدت به قرمزی، سوختگی، چروکیدگی و زخم شدن پوست منجر می‌شود.
پیرپوستی: پیرپوستی عارضه‌ای است که به علت پرتوگیری طولانی‌مدت، موجب شکستن کلاژن، کاهش انعطاف‌پذیری و چروکیدگی دایمی پوست می‌شود که این آسیب بدون عمل جراحی، قابل درمان نخواهد بود.
برنزه (تیره) شدن پوست توسط تشعشعات ماورای بنفش: به شکسته شدن و تغییر بافت پروتئین‌های جلدی به علت فتواکسیداسیون ملانین‌های بی‌رنگ موجود در سطح پوست بر اثر تابش پرتوهای ماورای بنفش که موجب تیرگی پوست می‌شود، برنزه شدن می‌گویند. برنزه شدن پوست را می‌توان به دو روش استفاده از نور خورشید یا با استفاده از تشعشعات تولید شده توسط دستگاه‌های مولد اشعه ماورای بنفش انجام داد.
آسیب‌های چشمی: گزارش‌های سازمان جهانی بهداشت حاکی از آن است که مواجهه با اشعه‌های خورشیدی عامل افزایش 30 درصدی بیماری آب مروارید در جهان است. چشم از جمله اعضای حساس به تشعشعات است که اگر در معرض تابش پرتوهای غیریون‌ساز ماورای بنفش قرار گیرد، به علت داشتن عروق کم، گرمای تولید شده در آن به آهستگی کاهش می‌یابد. بنابراین احتمال آسیب‌پذیری آن نسبت به سایر اعضا بیشتر است و مستعد ابتلای سریع به بسیاری از بیماری‌ها است. از جمله بیماری‌های متداول این عضو با توجه به طیف‌های مختلف ماورای بنفش، عارضه‌های حاد فوتوکراتیتیس، تورم قرنیه، تورم قسمت ملتحمه، تورم پلک‌ها، خط انداختن به قسمت صلبیه، آب مروارید و سرطان چشم است که این عوارض با توجه به طیف پرتوها متفاوت است.
اختلال در عملکرد سیستم ایمنی بدن: مواجهه زیاد با اشعه ماورای بنفش، سیستم ایمنی را تضعیف کرده و میزان بروز بیماری‌های مختلف را افزایش می‌دهد.

چه کسانی بیشتر در معرض خطرند؟
 

همه افرادی که در برابر آفتاب کار می‌کنند مانند کشاورزان، کارگران ساختمانی و جاده‌سازی، ماهیگیران و ... (به خصوص در مناطق کوهستانی و دریا) بیشتر در خطر ابتلا به این نوع سرطان هستند.
در بین رانندگان ابتلا به سرطان پوست بیشتر در قسمت‌های چپ سر و صورت که بیشتر در معرض تابش آفتاب قرار دارد، دیده می‌شود.
افرادی که اقدام به برنزه نمودن پوست با نور خورشید یا دستگاه‌های سولاریوم می‌کنند.

آثار پرتوهای ماورای بنفش بر پوست بدن با توجه به طیف فرکانسی آنها
آثار UVA بر پوست 315 تا 400 نانومتر	اریتم (قرمزی) و التهاب پوستی و آفتاب‌سوختگی ایجاد سرطان پوست به واسطه تخریب DNA سلول‌های پوستی   سوختن پوست تیرگی پوست به سبب شکسته شدن و تغییر بافت پروتئین‌های جلدی فتواکسیداسیون ملانین‌های بی‌رنگ موجود در سطح پوست سرطان پوست (در صورت تماس مکرر و مداوم با نور آفتاب و یا پرتوهای منتشره از دستگاه‌های مولد اشعه ماورای بنفش)
اثرات UVB بر پوست 280 تا 315 نانومتر	ایجاد اریتم (قرمزی) و التهاب پوستی و آفتاب‌سوختگی تحریک سلول‌های رنگدانه‌ساز در پوست (ملانوسیت‌ها) و ایجاد لکه‌های قهوه‌ای بر پوست تضعیف سیستم ایمنی بدن شکستن پیوندهای پروتئینی و ایجاد چروک‌های ریز سرطان پوست (در صورت تماس مکرر و مداوم با نور آفتاب و یا پرتوهای منتشره از دستگاه‌های مولد اشعه ماورای‌بنفش ایجاد چروک‌های عمیق و پیرپوستی زودرس
اثرات UVC بر پوست 100 تا 280 نانومتر	ایجاد اریتم (قرمزی) و التهاب پوستی و آفتاب‌سوختگی سرطان پوست (در صورت تماس مکرر و مداوم با نور آفتاب یا پرتوهای منتشره از دستگاه‌های مولد اشعه ماورای بنفش) ایجاد چروک‌های عمیق و پیرپوستی زودرس

توصیه‌هایی برای کاهش پرتوگیری امواج فرابنفش
 

انواع شیشه‌های معمولی، پرتوهای ماورای بنفش با طول موج‌های کمتر از 300 نانومتر را به خوبی جذب می‌کنند. پس برای حذف پرتوهای فرابنفش با طول موج بیشتر از 300 نانومتر باید از شیشه‌های مناسب استفاده کرد. اغلب اجسامی که در برابر نور معمولی کدر می‌شوند، پرتوهای ماورای بنفش به‌خصوص UVA را جذب می‌کنند. در مواردی که شدت پرتوهای ماورای بنفش زیاد است، استفاده از عینک مخصوص حفاظت چشم در برابر تشعشعات ضروری است.استفاده از لباس‌های آستین بلند و کاملا پوشیده در مواقع کار با پرتوهای ماورای بنفش الزامی است. با اتخاذ تدابیر حفاظتی مناسب باید میزان پرتوهای ماورای بنفش در محل‌های کار و زندگی مردم از حدود مجاز در استانداردهای ملی و بین‌المللی بیشتر نشود. شیشه معمولی، اشعه فرابنفش نوع A را از خود عبور می‌دهد لذا در رعایت موارد حفاظتی توجه به این نکته حایز اهمیت است.
منبع:www.salamat.com