اشاره
هفتم تیر 1360 ه.ش یادآور حادثه دردنک شهادت آیت الله بهشتی و یاران سبک بال او است. شهید دکتر سیّدعبدالحمید دیالمه یکی از این شهیدان خونین بال است که در مقاله حاضر به شرح فرازهایی از حیات پربار وی می پردازیم.
شهید دیالمه در چهارم اردیبهشت سال 1333 در تهران و خانواده ای مذهبی چشم به جهان گشود(1) پس از گذراندن دوره دبستان، دروس متوسطه را در دبیرستان هدف فراگرفت. در سال 1352 وارد دانشگاه مشهد شد. شش سال بعد با درجه دکترای داروسازی فارغ التحصیل شد(2) او در دوران دبیرستان، سه سال از مکتب مدرسان حوزه علمیه قم استفاده کرد. عرفان، فلسفه و منطق را نزد استاد شهید مطهری خواند و با نظرات دکتر شریعتی در زمینه های مختلف آشنا شد و با نقد منطقی نظریات وی، نقش مهمّی را برای آگاهی نسل جوان بر عهده گرفت. او به فراگیری علوم جدید در رشته پزشکی در دانشگاه مشهد ادامه داد(3) زبانهای عربی، انگلیسی و فرانسوی را نیز به طور کامل
صفحه 144
آموخت (4) و پس از اخذ دکترا در سال 1358، از دانشگاه مشهد، به تهران آمد و فعالیتهایش را آغاز کرد(5).
شهید دیالمه فعالیّت اعتقادی و مبارزاتی خود را از دوران دانشگاه آغاز کرد. از جمله؛ در سال اوّل تحصیلی اقدام به تاسیس کتابخانه اسلامی در خوابگاه دانشگاه مشهد نمود و از طریق این کتابخانه افراد مؤمن را شناسایی کرد، تا بتواند آینده افکار اسلامی شیعی را که سالها زحمت کشیده و با خون دل آموخته بود، به آنان منتقل کند(6) تشکیل جلسات سخنرانی تحت عنوان «صراط مستقیم» با هدف احیاء تفکرات شیعی از دیگر کارهای او بود که به وسیله آن طرفداران زیادی را به سمت خود جذب کرد و افکار انحرافی و التقاطی را خنثی ساخت.
شهید دیالمه به خاطر الهی بودن کارهایش، همواره توفیق می یافت و تفکراتش از مرز دانشگاه می گذشت و در سطح شهر گسترش می یافت، به همین جهت و به بهانه شرکت در مبارزات مسلحانه، بارها توسط ساوک زندانی شد(7).
او پس از تأسیس «مجمع احیاء تفکرات شیعی» به همراه یار نزدیکش، دکتر قاسم صادقی (8)، مبارزات خود را علیه منافقین سازمان دهی کرد(9).
شهید دیالمه از بینش سیاسی عمیقی برخوردار بود او از اوّلین کسانی بود که انحراف از خط اسلام را در بنی صدر و روزنامه وابسته به او مشاهده کرد و به قصد افشاگری با جمعی از دوستان خود در مجمع احیاء تفکرات شیعی مشهد به تهران آمد و در محل روزنامه به اصطلاح «انقلاب اسلامی» تحصن کرد(10).
صفحه 145
فعالیتهای شهید در مشهد، محبوبیتی خاص به او بخشید و موجب شد تا چند تن از علمای طراز اوّل مشهد از جمله، آقا میرزا حسن علی مروارید، مرحوم میرزا مهدی نوقانی و مرحوم میرزا جوادآقا تهرانی (11) به هنگام انتخابات مجلس شورای اسلامی، از او خواستند از شهر مشهد کاندیدا شود. شهید دیالمه با رأی کثریت مردم به مجلس شورای اسلامی راه یافت و به این ترتیب از سن 26 سالگی، فعالیتهای خود را در سنگر مجلس آغاز کرد. او یکی از اولین کسانی بود که با استدلال و شیوه ای منطقی خطوط التقاطی ازجمله بنی صدر که در مقابل خط امام صف کشیده بودند را افشاء کرد و خط لیبرالیسم را که تحت نام خط مصدق مطرح بود، بازشکافت (12).
او در مجلس عضو «کمیسیون امور شوراها» بود و با اینکه به طور منظم در حوزه به تعلیم نپرداخته بود، ولی در بسیاری از موارد با افرادی که در سطح خارج حوزه بودند، به بحث می نشست. از این شهید حدود چهارصد ساعت نوار در مباحث مختلف به جا مانده است (13)، با تسلط چشمگیری که در مباحثه داشت، راه صحیح تبلیغ اعتقادات اسلامی و شیعی و مبارزه با تهاجمات اجنبی را به خوبی نمایاند و با همین سلاح نیز مدعیان دروغین «بحث آزاد» را رسوا ساخت (14).
شهید دیالمه در سال 1354 ه'.ش برای بررسی اوضاع منطقه چاه بهار و خاش و تهیه اسلحه به آنجا سفر کرد و در آنجا متوجه شد که فروشندگان سلاح با ساوک در ارتباط هستند، لذا از خرید سلاح منصرف شد و با کوله باری از تجربه در راه بازگشت در چاه بهار، توسط ساوک دستگیر شد ولی به دلیل نبودن مدارک کافی، پس از مدّتی آزاد شد. البته
صفحه 146
ساوک در طول تحصیل او را راحت نگذاشت و با دستگیری و احضارهای مداوم موجبات ناراحتی وی را فراهم کرد(15).
شهید دیالمه به مقابله با ارتجاعی های داخلی (منافقین، ملحدین و لیبرالها) با امام و امت پرداخت. وی با انتشار خبر کاندیداتوری بنی صدر خائن برای ریاست جمهوری، در جلسات عمومی و هفتگی با دلایل مستند اظهار داشت «ریاست جمهوری بنی صدر برای جمهوری اسلامی فاجعه است»!
او هرگز حاضر نشد از این دیدگاه خود برگردد. در همان زمان با اصرار زیاد در جلسه نطق انتخاباتی «بنی صدر» در مشهد، داوطلب بحث آزاد، در مورد موضوعات ولایت فقیه، حقوق زن در اسلام و اقتصاد اسلامی، با او شد، البته این پیشنهاد هرگز عملی نشد(16).
ابتکارات
شهید دیالمه، ابتکارهای چشمگیری در زمینه های هنری و ادبی از خود بروز داد و همزمان با تحصیل، در زمان اختناق رژیم منحوس پهلوی نمایشنامه و فیلمهای پرباری را تهیه و اجرا کرد(17) «تأسیس کتابخانه اسلامی» از دیگر ابتکارات وی بود(18).
همچنین شهید دیالمه پیش گام برگزاری جلسات دعای کمیل، به سبک مرسوم فعلی بعد از پیروزی انقلاب اسلامی شد و با برگزاری جلسه های دعای کمیل، در مسجد دانشگاه، سعی فراوان در تزکیه جوانان و نوجوانان کرد(19) البته قبل از ایشان مرحوم «حاج آقا عابدزاده» دعای کمیل را برگزار می کرد اما متأسفانه این سنت سالها بود که از یاد رفته
صفحه 147
بود(20) راهپیمائی باشکوه پانزده خرداد 1358، مشهد با هماهنگی و ابتکار این شهید بزرگوار برگزار شد. در این حرکت دانشجویان مسلمان دست در دست طلاّب مدرسه علمیه «نواب» نهاده و در راهپیمایی شرکت کردند و شعارهای وحدت آفرینی چون «رهبری خمینی، اساس وحدت ماست» را سردادند این راهپیمایی گویای دقت و ظرافت شهید در ادامه راه انقلاب در میان دانشگاهیان و روحانیان بود(21).
او زمانی از اختیارات ولایت مطلقه فقیه سخن می گفت که بسیاری از روشنفکر مأبان مدعی اسلام و انقلاب اسلامی، حتی از شنیدن آن، احساس شرم می کردند(22).
شهید دیالمه بعد از پیروزی انقلاب اسلامی برای اوّلین بار با دعوت از اساتید حوزه و روحانیون محترم از جمله (شهید هاشمی نژاد، آیةالله مکارم شیرازی، آیةالله خزعلی و...) آنان را برای سخنرانی به دانشگاه کشانید و فاصله بین دو قشر دانشگاهی و روحانی را به حداقل رسانید.
پس از شهادت، پیکر پکش را در مقبره «شهید دکتر مفتح» در جوار حضرت فاطمه معصومه(س) به خک سپردند، چرا که «شهید مفتح» منادی وحدت از حوزه و «شهید دیالمه» منادی وحدت از دانشگاه بود(23).
خصوصیات
شهید دیالمه فرصت ازدواج نیافت، صفات برجسته ای داشت که می تواند الگوی مناسبی برای جوانان باشد(24).
صفحه 148
هر جا که شخصیتی روحانی مورد حمله دشمن قرار می گرفت، به صورت شایسته از ایشان دفاع می کرد(25).
شهید دیالمه با همّت و پشتکار به تشکیل کلاسهای رسمی و جلسه های هفتگی، قبل و بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، روی آورد و در تربیت جوانان کوشید. او با تبیین موانع رشد فرهنگ اسلامی، افشای ترفندهای استکبار، معرفی کارگزاران آنان، شناساندن انحراف اعتقادی و استراتژیکی گروهها و اشخاص، تشریح خطوط شرک و کفر و التقاط و نفاق به معرّفی فرهنگ اسلام ناب محمدی(ص) پرداخت (26).
حضورِ ذهن شهید در شناخت شخصیتهای «خادم» و «خائن» چنان بود که گویی یک عمر با آنها به بحث و گفتگو سپری کرده است. به همین جهت مقاصد آنها را به خوبی تشخیص می داد(27).
شهید در معرفی، تشریح و تبیین احکام اسلام وسواس زیادی به خرج می داد. چنانکه همان جمله ای که او درباره شهید مطهری گفت، برای خودش نیز صدق می کرد. او گفت. «شهید مطهری در نوشته ها و گفته هایش مو را از ماست می کشید.» و حقا شهید دیالمه نیز که مدّتی طولانی در محضر شهید مطهری زانوی شاگردی زده بود، مو را از ماست می کشید. آشنایی نزدیک او با شهید بهشتی، رهبری معظم انقلاب حضرت آیت الله خامنه ای و بسیاری دیگر از علمای بزرگوار و مشورت های او با اساتید حوزه های علمیه، کارآیی و دقّت عملش را بسیار تقویت کرده بود(28) او در جلسات بحث آزاد نظر مخالفان را چنان تحمّل و تأمل می کرد که فکر می کردند نظرشان را پذیرفته است، ولی پس از اتمام سخن شهید با جمله ای کوتاه آنان را قانع می کرد(29).
صفحه 149
حمایت بی دریغ او از انقلاب اسلامی چنان بود که در مدّت کوتاهی، پس از پیروزی انقلاب اسلامی، به عنوان یکی از مخلص ترین و مردمی ترین حامیان انقلاب اسلامی در اذهان مردم شناخته شد. با وجود حجم عظیم تبلیغات سوء دشمن علیه او، با کثریت قاطع آراء جوان ترین نماینده از طرف مردم شهر مشهد، در دوره اوّل انتخابات، به مجلس شورای اسلامی راه یافت (30) فرصت کوتاه نمایندگی او، دوره ای پرتحرک بود. سخنرانیهایش در مجلس، مهدیه و بعضی از مساجد تهران، بسیاری از خطوط انحرافی احزاب، گروهها و روزنامه ها را افشا کرد. پیش بینی های شهید قبل و بعد از شهادتش عموما به واقعیّت تبدیل شد، حتی در یکی از سخنرانیهایش، که احتمال دارد آخرین سخنرانی آن شهید باشد، (در سوگ شهید چمران) عوامل اصلی که بعدها سبب جناح بندی نیروهای انقلابی و یاران انقلاب و باعث تقویت عناصری گردید که امروزه علنا ولایت فقیه، قانون اساسی، شورای عالی امنیت ملی، دولت و سایر نهادهای نظام را زیر سؤال می برند، با دلایل و شواهد کافی معرفی کرد و گفت: «متأسفانه در جلوگیری از رشد و تقویت و روی کار آمدن سردمداران این طرز تفکر، به جز دادن یک رأی منفی امروز کاری از من ساخته نیست و این را فقط به شما مردم هشدار می دهم (31).»
شهید دیالمه از ذخایر گرانقدر اسلام و ستاره ای درخشان در آسمان جمهوری اسلامی بود، و منافقین کوردل او را به شهادت رساندند. و او چنانکه شایسته اش بود، جان بر سر پیمان نهاد و جام شهادت را پوشید(32)
پی نوشت ها
1 - روزنامه رسالت، 1374/4/7، ص 6 .
2 - پیشتازان شهادت در انقلاب سوم، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، ص 113 .
3 - همان .
4 - پیشتازان شهادت در انقلاب سوم .
5 - روزنامه رسالت، 1373/4/7، ص 6 .
6 - همان .
7 - همان .
8 - دکتر صادقی در تیرماه 1360 همراه شهید دیالمه به شهادت رسید .
9 - مصاحبه نگارنده با حجةالاسلام والمسلمین عبایی خراسانی .
10 - پیشتازان شهادت در انقلاب سوم، دفتر نشر فرهنگ اسلامی .
11 - همان و مصاحبة نگارنده با حجةالاسلام والمسلمین عبایی خراسانی .
12 - همان .
13 - همان .
14 - روزنامه رسالت، 1373/4/7، ص 6 .
15 - همان .
16 - روزنامه رسالت، 1370/4/6، ص 4 .
17 - پیشتازان شهادت در انقلاب سوم .
18 - همان .
19 - روزنامه رسالت، 1370/4/6، ص 4 .
20 - مصاحبه نگارنده با حجةالاسلام والمسلمین عبایی خراسانی .
21 - روزنامه رسالت، 1370/4/6، ص 4 .
22 - همان .
23 - همان .
24 - مصاحبه نگارنده با حجةالاسلام والمسلمین عبایی خراسانی .
25 - روزنامه رسالت، 1370/4/6، ص 4 .
26 - همان .
27 - همان .
28 - همان .
29 - همان .
30 - همان .
31 - همان .
32 - همان .
