برخی صاحب نظران بر این باورند که منابع طبیعی مانند معادن، سرزمین، نیروی انسانی و به طور کلی مواهب خدادادی است که قدرت اقتصادی کشورها را تعیین می کند، در حالی که این گونه نیست. در واقع درجه ی اقتدار اقتصادی کشورها همواره متناسب با حجم تولید آنها است؛ قدرتی که در تبدیل منابع طبیعی و تولید محصولات اقتصادی اعم از اقلام مصرفی، نرم افزاری و سخت افزاری معنی می شود. به بیان دیگر، این تولید است که به عنوان ملاک اقتدار اقتصادی کشورها قلمداد می شود.
دروازه ی طلایی ورود و خروج جمهوری اسلامی ایران از حیث برخورداری از منابع طبیعی در شمار غنی ترین کشورها قرار دارد. حال آن که پس از انقلاب نیز سرمایه گذاری های بسیاری برای توسعه ی امور زیربنایی در کشور صورت گرفته است. حتی به اذعان مجامع بین المللی، جمهوری اسلامی ایران در زمینه ی توسعه و آموزش نیروی انسانی به رشد چشمگیری دست یافته است. افزون بر این، ایران به عنوان دروازه ی طلایی ورود و خروج، محور ترانزیت کالا و ارتباطات منطقه ای و بین المللی نیز مطرح است. در واقع همجواری با 15 کشور همسایه این امکان را برای ایران فراهم آورده که بازاری بزرگ با ظرفیت 300 میلیون مصرف کننده را در کنار خود داشته باشد و حتی مواد اولیه ی تولیدات برخی از این کشورها را نیز تأمین نماید.
از این رو در کنار سرمایه گذاری هایی که تا کنون برای توسعه ی زیرساخت ها به ثمر نشسته است، حوزه های متنوعی برای سرمایه گذاری های دیگر نیز وجود دارد. سرمایه گذاری های مرتبط با زنجیره ها و پایه های تولید مانند تولید فولاد و محصولات پتروشیمی، احداث جاده، سد و نیروگاه ها که در سال های گذشته به اوج رسیده است. نگاهی به روند واردات در 30 سال گذشته نیز نشان می دهد که حدود50 تا 70 درصد از اقلام وارداتی کشور، مواد اولیه، کالاهای سرمایه ای و ماشین آلات بوده است. آمارها و گزارش ها نیز حکایت از آن دارد که به رغم همه ی محدودیت ها و بدخواهی دشمنان، وضعیت منابع مالی و امکانات ارزی، برای سرمایه گذاری به مراتب بهتر از سالیان گذشته است، به گونه ای که ارزش ذخایر ارزی حدود 140 میلیارد دلار برآورد می شود.
سطح نازل بهره وری تولید گستره ای بسیار وسیع را در بر می گیرد؛ از تولید کالا و محصول قابل مصرف تا تولید علم و فناوری های جدید. امروزه تولیدات سایبری و مجازی نیز یکی از حوزه های عمده ی تولید محسوب می شود. البته به طور کلی دارایی های طبیعی تا زمانی که تبدیل به محصول قابل مصرف نشوند، نمی توانند به عنوان دارایی های اقتصادی معنی شوند. مانند ذخایر معدنی ایران که ارزش آن بالغ بر 250 میلیارد تن تخمین زده می شود، در حالی که تا کنون تنها حدود 50 میلیارد تن از این ذخایر به مرحله ی استحصال رسیده است.
از سوی دیگر، کشوری می تواند تولیدمحور باشد که محصولات خود را منطبق با دانش روز تولید کرده باشد. بنابراین یکی از حمایت های ضروری، توجه بیشتر به تولید دانش بنیان است. موضوع دیگر، کیفیت تولید و افزایش بهره وری است که در سند چشم انداز 20 ساله و البته در سخنان رهبر انقلاب نیز بارها مورد تأکید قرار گرفته است.
یکی از آسیب های برخی تولیدات کشور که منجر به افزایش قیمت تمام شده ی این کالاها شده است، سطح نازل بهره وری است. این آسیب از قدرت رقابت کالاها نیز می کاهد. بنابراین آن چه به تولیدکنندگان مربوط می شود، افزایش بهره وری و رعایت کیفیت و سلیقه در تولید کالاها است به نحوی که بتوانند با رقبا و همگنان خود رقابت کنند. البته این انتظار خارج از توانایی های تولیدکنندگان ایرانی نیست و کیفیت محصولات داخلی با اندکی توجه، انضباط و نوعی جهانی نگری ارتقا می یابد.
نوع خرید و تقاضای مصرف کنندگان داخلی نیز در سرنوشت کشور مؤثر است. مصرف کنندگان با انتخاب خود می توانند دو هدف را نشانه بگیرند؛ جبران نیازها و همچنین مشارکت در دفاع از کشور؛ چرا که اقتصاد کشور اکنون مورد هدف قرار گرفته است.
تولید صادرات محور همان گونه که رهبر انقلاب اسلامی سال گذشته نیز به «تولید صادرات محور» اشاره کردند، در واقع چنان چه نگاه صادرات محور و برون نگر بر تولید حاکم باشد، قدرت رقابت نیز افزایش می یابد. البته بدون تردید لازم است تا برای افزایش تولید و رفع برخی نواقص و حتی برای تداوم برخی مبادلات بین المللی دوسویه، واردات به صورت مدیریت شده صورت گیرد؛ واردات برای تولید در جهت صادرات.
همه ی این موارد، ظرفیت های بالقوه ای است که برای تولید ملی فراهم شده است، اما پشتیبانی از تولیدات داخلی، بدون توجه به ملزومات آن میسر نخواهد بود؛ به ویژه در شرایطی که دشمنان بدخواه کشور، عزم خود را جزم کرده اند تا با ابزار تحریم اقتصادی ما را تحت فشار قرار دهند. اما «حمایت از تولید ملی» پاتکی است که آنان را در این آوردگاه نیز ناکام خواهد گذاشت؛ همان گونه که خداوند در قرآن وعده فرموده است که: «وَ الَّذینَ جَاهَدُوا فِینَا لَنَهْدِینَّهُمْ سُبُلَنَا»؛ و آنها که در راه ما جهاد کنند، قطعاً به راه های خودمان هدایتشان خواهیم کرد. (عنکبوت، 69)
یادداشت دکتر یحیی آل اسحاق، رئیس اتاق بازرگانی، صنایع و معادن تهران درباره «تولید ملی، حمایت از کار و سرمایه ایرانی»
