بخش قابل ملاحظه ای از جرم و جنایات، ناشی از فقر و تنگدستی است؛ چرا که فقر و تنگدستی «به دین و ایمان انسان لطمه می زند، عقل را از کار انداخته، قوت و قدرت تشخیص درست را از او می گیرد و باعث کدورت و دشمنی می شود.»
حضرت علی(ع) فقر را به مرگ بزرگ تشبیه نموده و به فرزندش این گونه توصیه می کند: «انسانی که در پی کسب معیشت خود است را ملامت مکن، زیرا در فقر و تهیدستی، خطاهای او، زیاد می شود. ای فرزندم! فقیر حقیر است، سخن او شنیده نمی شود و مقام او، شناخته نمی گردد، شخص فقیر، اگر راستگو باشد، دروغگویش خوانند و اگر زاهد باشد و پرهیزگار، او را نادان گویند. فرزندم هر فردی که به فقر مبتلا شود، به چهار خصلت نیز مبتلا شود: سستی در یقین، کاستی در عقل، رقت و سستی در دین و کم شدن حیا در صورت، پس پناه به خدای متعال از فقر».
صبر و تحمل در برابر مشکلات و تنگناهای اقتصادی از ناحیه ی افراد معمولی جامعه، کاری است بس مشکل، اکثریت جنگ ها و ناهنجاری هایی که در سطح کشورها و جوامع انسانی به وجود می آید، مشکلات و نزاعهای خانوادگی، عدم ازدواج جوانان و تن دادن به بی عفتی، دزدی و تجاوز... به خاطر فقر، محرومیت و تهیدستی است. شخص فقیر و تهیدست اگر از راه های مشروع و قانونی برای رفع نیارهای طبیعی خود، روزنه ای پیدا نکند، به ناچار دست به دزدی، تجاوز و کلاهبرداری و... خواهد زد. اگر در پرونده های سارقین مسلح و حرفه ای هم دقت شود؛ این نکته دیده می شود که اکثرا در مراحل اولیه و ابتدایی برای رفع نیازهای ضروری خود، اقدام به دزدی و کلاهبردای نموده اند، ولی با تکرار آن، رفته رفته به دزدان حرفه ای و خطرناک، تبدیل شده اند و این کلام زیبای پیامبر گرامی اسلام(ص) است که: «فقر موجب روسیاهی انسان در دنیا و آخرت می شود». و در جای دیگر از شر کفر و فقر، به خدای خود پناه
می برد و می فرماید: «فقر انسان را در آستانه کفر قرار می دهد». از حضرت اباذر، تربیت شده در مکتب پیامبر اسلام(ص) نیز نقل شده است که: «از کسی که غذا در منزلش پیدا نمی شود، تعجب می کنم که چگونه شمشیرش را بر مردم نمی کشد».
مبارزه اسلام با فقر
دین مقدس اسلام برای قطع و نابودی ریشه های فقر و محرومیت، که مایه ی بسیاری از ناهنجاری های اجتماعی و اخلاقی می باشد، راهکارهای اقتصادی را در دستور کار قرار داده است. از قبیل تشویق و ترغیب به کار و کوشش، دوری از سستی و تنبلی، اخذ مالیات و توزیع عادلانه ی آن در بین افراد فقیر و بی بضاعت... تا از این طریق، جلوی نظام های طبقاتی را مسدود نماید و از فقرا و مستمندان دستگیری کرده باشد.
به راستی اگر روزی مالیات اسلامی، خمس و زکات... به صورت کامل اخذ و جمع آوری شود و در بین فقرا و مستمندان واقعی، به گونه ی عادلانه تقسیم و توزیع شود، چه انقلاب عظیم اقتصادی به وقوع خواهد پیوست، آیا باز هم فقیر و نیازمندی باقی خواهند ماند که به خاطر فقر و فلاکت، به مال و ثروت دیگران، چشم دوخته و در گوشه و کنار اجتماع، اقدام به دزدی تجاوز بنماید و با اعمال خلاف قانون و رواج بی عفتی... چهره ی اجتماع انسانی را مخدوش نموده، نظم، آسایش و امنیت اجتماعی را سلب کند؟ جواب قطعا منفی است، لذا امام صادق(ع) می فرماید: «اگر همه مردم زکات اموال خود را بپردازند مسلمان فقیر و نیازمندی نخواهد ماند. و مردم فقیر، محتاج، گرسنه و برهنه نمی شوند مگر به خاطر گناه ثروتمندان».
رفاه و آسایش در عصر ظهور
آن چه از روایات استفاده می شود این است که در عصر طلایی ظهور حضرت
حجت(عج)، مشکلات اقتصادی جامعه ی بشری در سطح کلان حل خواهد شد. رفاه و آسایش پدید خواهد آمد و عوامل سلطه بر فکر و فرهنگ و اقتصاد از بین خواهد رفت و با زدودن فقر و تهیدستی، زمینه ی رشد و تکامل مادی و معنوی انسان ها فراهم خواهد شد، احادیث و روایاتی که رونق اقتصادی در عصر ظهور را بیان می کند، فراوان است، لذا به چند دسته از این روایات اشاره می شود:
الف. نزول برکات آسمانی
محصولات کشاورزی عمده ترین عنصر در رونق اقتصاد جوامع بشری محسوب می شود که خود وابسته و متوقف بر نزولات آسمانی و باران های مناسب فصلی است. طبق تصریح آیات و احادیث شریفه، رعایت تقوا، احکام الهی و اجرای عدالت و برابری، و رفع ستم، تبعیض و بیدادگری... نزولات آسمانی را در پی خواهد داشت، لذا در سوره ی نوح می خوانیم: «سپس گفتیم: از پروردگارتان آمرزش بخواهید که او آمرزنده است تا از آسمان برای شما پی در پی باران فرستد و شما را به اموال و فرزندان، مدد کند و برایتان بستان ها و نهرها بیافریند». و در آیه ای دیگر می خوانیم: «اگر مردم آبادی ها، ایمان آورده و تقوا پیشه ساخته بودند، برکات آسمان و زمین را به روی ایشان می گشودیم».
در عصر ظهور حضرت حجت(عج) با توجه به حاکمیت اصل عدالت و برابری و اجرای دقیق احکام الهی بر کل جهان هستی، رحمت الهی و برکات آسمانی در قالب نزول باران های مناسب فصلی، تجلّی بیشتری پیدا خواهد کرد و زمینه ی رشد محصولات کشاورزی فراهم خواهد شد.
از پیامبر گرامی اسلام نقل شده است که: «امت من در زمان ظهور مهدی، به نعمت هایی دست می یابند که پیش از آن، در هیچ دوره ای دست نیافته بودند. در آن روزگار آسمان باران فراوان دهد و زمین هیچ رویدنی را
در دل خود نگاه ندارد».
در جمله ی دیگر باز از پیامبر اکرم(ص) می خوانیم: «در آخر الزمان در میان امتم، مهدی قیام می کند، خداوند کران تا کران قلمرو حکومت جهانی او را توسط باران، سیراب می سازد، زمین، گیاه و نبات خود را می رویاند، او اموال را عادلانه به مردم اعطا می کند و به دامداری و دامپروری و رونق اقتصادی اهمیت می دهد و امت را عظمت می بخشد.»
و نیز فرموده اند: «آب ها در دولت مهدی، فراوان می شود و زمین برکات خود را چندین برابر می کند.»
حضرت علی(ع) نیز راجع به رونق اقتصادی در عصر ظهور و نزول برکات آسمانی در آن دوره ی طلایی می فرماید: «چون قائم قیام کند، آسمان چنان که باید، باران بارد و زمین گیاه رویاند... به گونه ای که زن از عراق در آید و تا شام برود و جز بر زمین های سرسبز گام ننهد...».
ب. آبادانی زمین و استخراج منابع
در عصر ظهور حضرت حجت(عج) از یک طرف با اجرای احکام و استقرار نظام عدالت و برابری، و نابودی ظلم، ستم و تبعیض و بی عدالتی در تمامی چهره و ابعادش، زمین نیز برکات «منابع و ذخایر» خود را بدون هیچ گونه امساکی عرضه خواهد کرد. و از طرف دیگر با پیشرفت علوم و فنون، کشاورزی و دامداری نیز رونق گرفته و محصولات شان چندین برابر خواهد شد. با توسعه ی علم و دانش، تمامی منابع و ذخایر رو زمینی و زیر زمینی، شناسایی و کشف شده همه و همه دست به دست هم خواهند داد و در جهت تأمین رفاه و آسایش انسان، در آن عصر طلایی و رؤیایی بسیج و استخدام خواهند شد.
در حدیثی راجع به عصر ظهور می خوانیم: «انسان در عصر حاکمیت جهانی حضرت مهدی، هر آنچه از انواع دانه های زراعی بر زمین بیفشاند، هفتصد برابر، برداشت می کند همان گونه که خدای متعال در قرآن کریم فرموده
است: «مثل آنان که مال شان را در راه خدا انفاق کنند، به مانند دانه ای است که از یک دانه، هفت خوشه بروید و در هر خوشه ای صد دانه باشد، و خداوند برای هر کس که بخواهد می افزاید».
در جای دیگری می خوانیم: «حکومت او، شرق و غرب جهان را فرا می گیرد و گنج های زمین، برای او ظاهر می شود و در سرتاسر جهان، جای ویرانی باقی نخواهد ماند، مگر اینکه آن را آباد خواهد ساخت».
در عصر ظهور حضرت مهدی(عج) با کشف منابع و ذخایر زمینی و توزیع عادلانه ی آن، درآمد سرانه ی آحاد جامعه، بالا رفته و با رفع نیازهای افراد، فقر و تهیدستی، از کل جهان، رخت بر برسته، غنا و بی نیازی تحقق عینی پیدا خواهد کرد. لذا از حضرت علی(ع) نیز نقل شده است که: «زمین آن چه در اعماق خویش دارد، برای او، بیرون دهد و همه امکانات و برکات خویش را در اختیار او گذارد.» امام باقر(ع) نیز می فرماید: «زمین برای قایم ما در هم پیچیده می شود... و در روی زمین جای ناآبادی باقی نمی ماند.»
ج. اخذ مالیات و استرداد ثروت های غصبی:
از جمله ی اقدامات و برنامه های اقتصادی حکومت حضرت مهدی (عج) که نقش مؤثری در ایجاد رفاه و آسایش اقتصادی و خشکاندن ریشه های فقر و محرومیت در کل جهان دارد؛ اخذ مالیات اسلامی و توزیع عادلانه ی آن، در بین افراد مستمند، علیل و بیمار و مستحق خواهد بود. آن گونه که در روایات آمده است، تارکین مالیات اسلامی و مانعین از پرداخت زکات، مجازات سنگینی در انتظارشان خواهد بود. لذا در روایتی می خوانیم: «خون دو کس در اسلام هدر است، ولی این حکم را کسی اجرا نمی کند تا حضرت قایم(عج) قیام کند، یکی خون مرد زن دار زناکار است که آن حضرت او را سنگسار می کند و دیگر خون کسی است که از پرداخت زکات خودداری می کند. حضرت مهدی(عج) گردن او را خواهد زد.»
در عصر ظهور، مالیات اسلامی به صورت دقیق، جمع آوری و کاملاً عادلانه توزیع و تقسیم می گردد و نظام طبقاتی حاکم قبل از ظهور، نابود گردیده و جامعه ای مبتنی بر معیارهای اسلامی و انسانی، به وجود خواهد آمد. جامعه ای که در آن، با نفی تبعیض و بی عدالتی، همه از امکانات رفاهی، بهره مند خواهند شد. در عصر حکومت حضرت مهدی(عج) حقوق غصب شده ی انسان های مظلوم، حتی اگر در زیر دندان های انسان های ظالم و ستمگر هم باشد، گرفته شده و به صاحبان اصلی آن، مسترد خواهد شد.
بذل و بخشش های خود سرانه و غاصبانه ای که قبل از ظهور صورت می گیرد. و عده ای از طریق رفاقت و پارتی بازی به نان و نوایی می رسند، در دوره ی حکومت حضرت مهدی(عج)، این اموال و اراضی به صاحبان اصلی آن برگردانده خواهد شد و نظام های ظالمانه و غاصبانه ی حاکم فعلی بر جهان، نابود خواهد گردید. لذا از امام صادق(ع) نقل شده است که: «هنگامی که قایم آل محمد(ص) قیام کند، قطایع از میان می رود و دیگر اقطاعی در میان نخواهد بود». قطایع، زمین هایی از اراضی خراجی است که از راه امتیاز، به نزدیکان حکّام و سلاطین؛ داده می شود و این گونه بذل و بخشش های خود سرانه، موجب تشکیل طبقه ی ممتاز در جامعه می گردد.
آری! حضرت حجت(عج) با قاطعیت و نظارت دقیق، جریان اقتصادی جامعه ی بشری را، سر و سامان می دهد، تمام ثروت ها و ذخایر زیرزمینی و روزمینی که در اختیارش قرار می گیرد، به صورت عادلانه؛ تقسیم و توزیع نموده، جلوی فعالیت های خود سرانه و آزمندانه ی زراندوزان دنیاطلب را می گیرد و از چپاول ثروت های مردمی و مکیدن خون انسان های مظلوم و مستضعف، توسط افراد زالوصفت و فرصت طلب، جلوگیری نموده و عوامل اصلی فقر، محرومیت و کمبود را از میان بر می دارد.
از امام باقر(ع) نقل شده است که: «همه ی اموال جهان در نزد مهدی گرد آید، آنچه در دل زمین است و آنچه بر روی زمین، آنگاه حضرت مهدی به مردم بگوید: بیایید و این اموال را بگیرید. اینها، همان چیزهایی است که برای به دست آوردن آن، قطع رحم کردید. و نزدیکانتان را رنجانیدید، خون های بناحق ریختند و مرتکب گناهان شدید، بیایید و بگیرید».
در جای دیگری می فرماید: «مهدی در سال دو بار. به مردم مال بخشد و در ماه دو بار امور معیشت بر آنان دهد... تا نیازمندی به زکات، باقی نماند، و صاحبان زکات؛ زکاتشان را نزد محتاجان آورند، و ایشان نپذیرند، پس آنان زکات خویش در کیشه های نهاده در اطراف منازل و خانه ها بگردند تا محتاجی را پیدا کند، و مردم بیرون آیند و گویند: ما را نیازی به پول شما نیست... پس دست بخشش گشاید چنان که تا آن روز کسی آنچنان بخشش اموال نکرده باشد».
د. اجرای عدالت اجتماعی:
از ویژگی های منحصر به فرد دوران حکومت های مهدی(عج) که در احادیث و روایات معصومین(ع) فراوان ذکر شده و مورد تأکید و توجه قرار گرفته است، استقرار عدالت اجتماعی در تمام زوایای زندگی جامعه ی بشری از جمله عدالت در تقسیم بیت المال و توزیع ثروت های ملی و مردی؛ می باشد. تعبیر «یملأ الارض قسطا و عدلدً کما ملئت ظلما و جورا» تعبیر آشنایی است که از طرق مختلف، در ده ها حدیث که دوران طلایی و زندگی ساز عصر ظهور را ترسیم می کنند؛ آمده است. در پرتو اصل محبوب عدالت اجتماعی است که نابسامانی های سیاسی، ستم اجتماعی و ظلم اقتصادی که زایده ی نظام ظالمانه ی تبعیض، ستم و بی عدالتی است، سامان می یابد.
طبق حدیث شریفی از امام صادق(ع) لطافت و نسیم زندگی ساز عدالت اجتماعی در عصر ظهور، تا اقصی نقاط جهان و
زوایای ناپیدای منازل و خانه های مردم نفوذ کرده، مأمن و مسکن آنان را گرما و حرارت ویژه ای خواهد بخشید.» و در پرتو گرما و لطافت عدالت اجتماعی و بستر مناسب آن عصر و زمان است که دین و دنیای مردم؛ حیات انسانی و زندگی معنوی جوامع بشری؛ سر و سامانی گرفته و همه چیز، جان تازه ای خواهند گرفت.
فراهم آوردن رفاه و آسایش و ایجاد شرائطی که در آن؛ آحاد جامعه ی جهانی، کتاف زندگی داشته و اضطراب و نگرانی، از این ناحیه، احساس نکنند. در سرلوحه ی برنامه های کاری حکومت حضرت مهدی(عج) قرار دارد. حضرت با توزیع عادلانه ی بیت المال و درآمدها و نظارت دقیق به دستگاه های اجرایی و اقتصادی حکومت، زمینه ی لازم، برای رفاه و آسایش همگانی را فراهم خواهند کرد. به گونه ای که ساکنان آسمان ها و زمین، از شرائط به وجود آمده، راضی و خشنود خواهند شد.
ابوسعید خدری می گوید: «پیامبر(ص) فرمود: به مهدی بشارت تان می دهم. او به هنگام اختلاف مردمان، از میان امت من ظهور خواهد کرد و ساکنان آسمان ها و زمین از او خشنود خواهند شد. او مال را درست درست تقسیم می کند. مردی پرسید: درست درست چیست؟ فرمود: میان همه به صورت مساوی در حدیث دیگری می خوانم که: مهدی(عج) میان مردم، در تقسیم اموال، به مساوات رفتار، می کند به طوری که دیگر نیازمند و محتاجی یافت نمی شود».
از مجموع آیات و روایات در خصوص عصر ظهور، به این باور استنباط می رسیم که با حاکمیت نظام عدالت گستر آن حضرت، و نزول برکات آسمان ها و زمین و نظارت دقیقت بر امور اقتصادی، معضل بزرگ فقر و محرومیت که مؤثرترین عامل در بروز ناهنجاری های اجتماعی، به حساب می آید، از جامعه ی بشری بر چیده خواهد شد. و با ایجاد رفاه و آسایش موعود، پدیده های دزدی، تجاوز، بی عفتی، رشوه و اختلاس که
مولود نامیمون فقر و تهیدستی است، از بین رفته، ترس، نگرانی اضطراب و ناامنی، جایش را به محیط صلح، صفا، صمیمیت و امنیت خواهد داد.
در آخر دو نکته ی مهم و اساسی را یادآور می شویم:
الف: اگر راه کارهای مطرح شده ی عصر ظهور، در شرائط فعلی نیز، رعایت شود، یقینا خیلی از مشکلات و نارسایی های فعلی از جمله مشکلات اقتصادی جهان، مرتفع خواهد شد. و فاصله های عمیق و آزار دهنده ی طبقاتی از بین خواهد رفت. زیرا اگر در دنیای متمدن و صنعتی امروز که اکثریت جمعیت جهان را انسان های گرسنه و برهنه تشکیل می دهند علت آن کمبود امکانات اقتصادی و فقدان ابزار و وسایل رفاهی نیست بلکه زاییده و معلول نظام ظالمانه ای است که فعلاً بر جهان حکومت می کند. نظام ظالمانه ی استضعاف و استکباری که در سایه ی آن، عده ای بر توسن مراد خویش نشسته اند، غرق و در تنعمات و افراط در لذائذ، آنان را به گونه ای مست و مغرور ساخته است که دنیا را برای تاخت و تاز و جولان خویش، کوچک و محدود می بینند و هیچ گونه مانعی را در برابر خواسته های خویش احساس نمی کنند.
در طرف دیگر عده ی کثیری از انسان های فقیر و بی بضاعت که حتی از تأمین مایحتاج اولیه خویش، عاجز و ناتوان هستند، صحنه های رقت انگیزی را ایجاد کرده اند که تماشای آن، دل هر انسان منصفی را به درد می آورد. به جرأت می توان گفت یکی از عمده ترین علل و عوامل تراژدی تلخ دردناک انسانی معاصر، تبعیض و بی عدالتی است که اگر روزی این دوگانگی محو و نابود شود و عدالت و برابری، جایش را بگیرد، یقینا اوضاع و احوال انسان و جهان، دگرگون خواهد شد.
ب: تأمین رفاه و آسایش در عصر ظهور، بدین معنی نیست که انسان،گل سرسبد
هستی، خلیفه ی خدا در زمین، بسان حیوانات وحشی، بدون مانع و رادعی، سرگرم لهو و لعب شده و به عیش و نوش بپردازد. منزلت و جایگاه رفیع انسانی خویش را فراموش کند. زیرا چنین تلقی و رویکردی، نه تنها با هدف خلقت انسان سازگاری ندارد، بلکه در زاویه ی کاملاً مخالف آن قرار دارد. و هدف آن است که انسان در فضای سالم به وجود آمده، بدون داشتن مشکلات جانبی، بتواند روح و روان خویش را در اقیانوس بی کران معارف الهی و انسانی، صیقل دهد. راه سعادت و رستگاری را با دقت و سرعت بیشتری طی کند. و در نهایت، لیاقت و شایستگی راه یابی در جوار حق را به دست آورد.
به امید آن روز
