در جنگ صفین که در سال 36 هجری بین سپاه علی(ع) با سپاه معاویه، در گرفت و 18 ماه طول کشید. در اوائل جنگ، روزی معاویه با مشاور عزیزش عمرو عاص صحبت کرد و برای تحت فشار قرار دادن سپاه علی(ع) گفت: بجا است که ما شریعه (آبراه) فرات را تصرف کنیم، و در نتیجه، تشتگی در این بیابان، سپاه علی(ع) را از پای در آورد. عمرو عاص گفت: این کار درست نیست، زیرا علی(ع) مردی نیست که تشنه بماند و شما آب در اختیار داشته باشید، عراقیان و حجازیان، همراه او هستند و سرانجام با شمشیرهای بران، خود را به آب می رسانند معاویه سخن عمروعاص را گوش نداد، و دستور حمله داد، و سپاه او آبراه فرات را تصرف کردند. ولی طولی نکشید با حملات قهرمانانه علی(ع) و یارانش، لشکر معاویه عقب نشینی کرده و آبراه فرات بدست سپاه علی(ع) افتاد. معاویه از ترس تشنگی، بسیار وحشت کرد، و برای علی(ع) پیام فرستاد و تقاضای آزادی آبراه فرات نمود. علی(ع) به یاران فرمود: شریعه فرات را آزاد بگذارید و کسی مانع آشامیدن آب نشود، اگر آنها کار جاهلانه انجام دادند، من چنین کاری را نمی کنم. به این ترتیب، امیرمؤمنان علی(ع) در درگیری جنگ، کار ناجوانمردانه انجام نداد، و با این عمل انسانی خود، درس جوانمردی و انسانیت - حتی در جنگ - به جهانیان آموخت.
جوانمردی و سخاوت علی(ع)
زبیر بن عوام پسر عمه پیامبر(ص) بود، مدّتی پس از مرگ او، یکی از فرزندان او به حضور علی(ع) آمد و گفت: در دفتر حساب پدرم دیدم که پدرم از پدر تو (ابوطالب) چند هزار درهم طلبکار بوده است. علی(ع) فرمود: پدرت راستگو بود، آن مبلغ را دستور دادم به تو بدهند (و طبق دستور به او دادند). پس از مدتی فرزند زبیر به حضور علی(ع) آمد و عرض کرد: در حساب، اشتباه کرده ام، بلکه موضوع به عکس بوده و پدر شما آن مبلغ را از پدر من طلب داشته است. علی(ع) فرمود: بدهکاری پدرت را بخشیدم و آنچه را تو بابت طلب پدرت از من گرفتی، آن را نیز به تو بخشیدم.
