از مهمترین عوامل سقوط و انحطاط انسان گناه و معصیت است.
امام صادق علیه السلام فرمودند: «ان العمل السییء اسرع فی صاحبه من السکین فی اللحم: عمل بد، اثرش سریع تر است در انسان از کارد در گوشت.»[1]
نقش گناه و نافرمانی را در انسان، می توان به نقش اعتیاد به مواد مخدر تشبیه نمود. همان طوری که انسان به صورت طبیعی اعتیاد به مواد مخدر ندارد و حتی آن را بد می داند، از گناه و معصیت هم تنفر دارد.
همان طوری که اعتیاد چیزی است که از خانواده و دوستان بد و محیط فاسد بر انسان تحمیل می شود، گناه نیز بر انسان تحمیل می شود.
حضرت علی علیه السلام فرمودند: «الحرص و الکبر و الحسد دواع الی التقحم فی الذنوب: حرص و تکبر و حسد، سه عامل آلودگی به گناه است.»[2]
همان طوری که اعتیاد پناهگاه موقتی است برای شخص معتاد، گناه نیز می تواند زمان کوتاهی برای گناهکار پناهگاه و کارگشا باشد، مثل دروغ گفتن مجرم برای فرار از مجازات.
نقطه آغاز در اعتیاد، گاهی از یک تعارف ساده به کشیدن سیگار آغاز می شود و تدریجا شخص معتاد می شود؛ در گناهان نیز انسان تدریجا آلوده می شود.
حضرت علی علیه السلام فرمودند: «الصغائر من الذنوب طرق الی الکبائر: گناهان کوچک زمینه ساز ورود به گناهان کبیره می شود.» [3]
در ابتدا فرد آلوده به مواد مخدر اعتیاد خود را از دیگران پنهان می کند و کم کم علنی می شود، در گناهان هم فرد آلوده به گناه ابتدا مخفیانه و کم کم آشکارا گناه می کند.
حضرت علی علیه السلام فرمودند: «اتقوا معاصی الله فی الخلوات فان الشاهد هو الحاکم: پرهیزید از گناهان در پنهانی، زیرا آن که گناهان را در خلوت و پنهانی می بیند، روز قیامت حکم خواهد کرد.» [4]
همان طوری که فرد معتاد زشتی و بدی عمل خود را آن چنان که باید درک نمی کند. شخص گناهکار نیز زشتی گناه را درک نمی کند. مانند: سیر خورده ای که بوی بد سیر را متوجه نمی شود.
همان طوری که فرد معتاد تدریجا از نظر دیگران می افتد و ذلیل می شود. فرد گناهکار هم در اثر آلودگی ها، عاقبت ذلیل و خوار می شود.
حضرت علی علیه السلام فرمودند: «من تلذذ بمعاصی الله اورثه الله ذلا: کسی که از نافرمانی خداوند و گناهان لذت ببرد، خداوند او را ذلیل می کند.» [5]
همان طوری که ترک عادت در اعتیاد مشکل است و نیاز به ریاضت و تمرین و دوری گزیدن از زمینه های اعتیاد دارد، در ترک عادت به گناه نیز چنین تلاش همه جانبه لازم است.
همان طوری که فرد معتاد بعد از ترک اعتیاد نیاز به بازپروری و تقویت دارد، فرد گناهکار نیز بعد از ندامت و توبه نیاز به اصلاح و تقویت دارد. قرآن می فرماید: «الا الذین تابو و اصلحوا: مگر آنها که توبه کردند و اصلاح کردند خود را.» [6]پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند: «اذا عملت سیئه فاعمل حسنه تمحوها: اگر کار بدی کردی، کار خوبی انجام بده، تا (اثرات) آن را محو و نابود نماید.» [7]
پی نوشت:
[1] مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، ج 73، ص 230.
[2] مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، ج 69، ص 411.
[3] مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، ج 73، ص 351.
[4] مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، ج 78، ص 70.
[5] ری شهری، میزان الحکمه ، ج 3، ص 463.
[6] بقره، آیه 160و انبیا، آیه 146.
[7] ری شهری، میزان الحکمه ، ج3، ص 476.