عضو هیئت علمی دانشگاه باقرالعلوم (ع) در گفتگو با خبرنگار خبرگزاری حوزه، با اشاره به فرا رسیدن هفته دولت و ضرورت توجه دولتمردان به عبرت ها و پیام های تاریخی، اظهار داشت: از نگاه پژوهشگران، تاریخ دارای گستره وسیعی که از محدوده ای پیرامون احوال انبیاء و امامان علیهم السلام، فرمانروایان، وزرا، خلفا و حوادث بزرگی مانند جنگ ها و فتوحات تا معنایی موسع تر که بر فرایند تکامل انسان ها از جنبه های گوناگون نظر دارد و یا مفهومی گسترده تر که شامل شناخت احوال عالم و فساد حتی مسایلی که انسان را در آن دخلی نباشد، برخوردار می باشد.
زهرا روح الهی امیری، در تبیین دلایل انگیزه های انسان برای ثبت تاریخ، ابراز داشت: درست است که هر قومی احوالی داشته و حوادثی را از سر گذرانده که تاریخ را تشکیل می دهد، ولی این بدان معنا نیست که همه اقوام و افراد به درک اهمیت ضبط تاریخ رسیده اند و یا انگیزه های آنان یکی بوده است.
عضو هیئت علمی دانشگاه باقرالعلوم (ع) در تشریح این سخن گفت: همه ملتها و اقوام دارای احساس تاریخی هستند و بر لزوم ثبت دقیق آثار تاریخی و سرگذشت ملت خود واقف بوده اند. گرچه تاکید می شود غلظت این احساس متفاوت بوده است، ولی به نظر بر اساس یک میل درونی انسان برای ماندگار نمودن یاد و خاطره خود و به یادگار گذاشتن آثار و اندیشه خود و ملتش تنها راه این پایداری را در تاریخ می جسته است.
ظهور و سقوط دولت ها
وی درباره فواید ثبت و ضبط تاریخ خاطرنشان کرد: مورخ بزرگی مانند «طبری «بر این نکته تاکید داشته که فایده تاریخ آن است اراده خداوند را در ظهور و سقوط امت ها و دولت ها نشان دهد و یا «ابن مسکویه» تاریخ را عرضه تجارب امت ها و دولت ها برای اصلاح سیاسی و اخلاقی جامعه دانسته است.
عضو هیئت علمی و دانشگاه باقرالعلوم (ع) اضافه کرد: برخی مانند «ابن اثیر» تاریخ را منبعی جهت شناخت و معرفت می دانست که می توان از آن علم و ادب و تجربه آموخت و دانشمند و مورخ بزرگ دیگر «مسعودی» تاریخ را بستر و مجرای همه دانش های بشر معرفی نموده است؛ دانشی که اگر بدان پرداخته نشود اول و آخر علم ضایع می گردد؛ چرا که دانش از اخبار سرچشمه می گیرد. «مقریزی» نیز تاریخ را سبب تهذیب اخلاق انسان می داند و این که دنیا فانی است پس باید در آن زهد ورزید و تهذیب نفس نمود.
نگاه ویژه قرآن به تاریخ
روح الهی همچنین به نگاه ویژه قرآن به مسئله تاریخ اشاره کرد و بیان داشت: قرآن با نگاهی ویژه به تاریخ پرداخته و همگان را به پندپذیری و عبرت آموزی از تاریخ دعوت می کند؛ خداوند بسیاری از آیات خود را به تاریخ اختصاص داده است. در این آیات سبک و سیاق خداوند متعال توجه دادن انسان به درس آموزی و عبرت گیری از تاریخ گذشتگان وجود دارد.
وی به آیاتی که انسان را به عبرت گرفتن از تاریخ توصیه می کند اشاره کرد و گفت: در قرآن آیات: «ذَلِک مِنْ أَنْبَاءِ الْقُرَی نَقُصُّهُ عَلَیک مِنْهَا قَائِمٌ وَحَصِیدٌ» (هود، آیه 100)؛ «وَکلّاً نَقُصُّ عَلَیک مِنْ أَنْبَاءِ الرُّسُلِ مَا نُثَبِّتُ بِهِ فُؤَادَک وَجَاءَک فِی هَذِهِ الْحَقُّ وَمَوْعِظَةٌ وَذِکرَی لِلْمُؤْمِنِینَ» (هود، آیه 120) و «وَتِلْک الاْیامُ نُدَاوِلُهَا بَینَ النَّاسِ» (آل عمران، آیه 140) بر این مسئله تأکید دارد.
استاد تاریخ دانشگاه باقرالعلوم (ع) خاطرنشان کرد: بر اساس این آیات، تاریخ از نگاه فلسفی، حوادثی تکرار شدنی قلمداد شده و هر آنچه امروز اتفاق می افتد در گذشته نیز اتفاق افتاده است؛ بنابراین، هدف و فایده تاریخ، ایجاد عرضه تجربه و عبرت های گذشته برای اصلاح امور است.
عبرت ها و پیام ها
وی در ادامه به تبیین پیام ها و عبرت های تاریخ برای کارگزاران و دولتمردان اشاره کرد و گفت: تاریخ دو نوع فایده و پیام دنیوی و اخروی برای سیاستمداران و دولتمردان دارد؛ فایده دنیوی تاریخ برای دولتمردان آن است که آنها را نسبت به مسیرهای اشتباه که در گذشته طی شده است، آگاه می سازد.
روح الهی، پرهیز از راه های رفته را از جمله فواید دنیوی تاریخ برای دولتمردان دانسته و ادامه داد: همان طور که گفته شد تاریخ و عبرت آموزی از آن به عنوان یکی از مهمترین فواید این علم مطرح شده است؛ تاریخ صحنه های متفاوتی از اقدامات دولتمردان و رفتار و سلوک آنان را به نمایش می گذارد و نتایج خوب و بد اعمال آنان را برای ما تصویر می کند. بهترین نتیجه چنین آگاهی برای دولتمردان آن است که از گذشته هر آنچه ناپسند است، دوری نمایند و به هر آنچه غرور آفرین و موجب خرسندی مردم است، آن عمل نمایند.
عقلا هرگز راه رفته را دوبار نمی پیمایند
وی با بیان این که اقدامات دولت ها، کارنامه ای از کارهای مثبت و منفی و منعکس کننده اهداف و برنامه های عملیاتی آنهاست، تاکید کرد: اگر دولتمردان می خواهند آوازه ای نیکو یابند، باید اعمال مثبتی که در گذشته مورد احترام و توجه مردم بوده عمل نمایند و اعمال خلافی که باعث وهن دولت های گذشته گشته را انجام ندهند؛ چرا که سیره عقلا آن است که هرگز راه رفته را دوبار نمی پیمایند.
عضو هیئت علمی دانشگاه باقرالعلوم (ع)، استفاده از تجارب علمی گذشته را از دیگر فواید در توجه به تاریخ دانسته و گفت: تاریخ منبعی از دانش بشری است؛ از این رو اگر دولتمردان بخواهند در امور مختلف موفق باشند، ملزم به بهره گیری از تجارب سودمند علمی گذشتگان هستند، چون کار دوباره بر روی برخی از پروژه ها و ایستادگی بر امور غیر ضروری، هزینه های سنگینی را بر دولت و ملت تحمیل می کند.
وی در ادامه تاریخ را بستری برای شناخت فرهنگ ها و ملت ها خواند و تصریح کرد: وظیفه دولتمردان شناسایی این فرهنگ است؛ چرا که اتخاذ سیاست های بدون شناخت فرهنگی، نتیجه ای نخواهد داشت؛ همچنین نگاه یک بعدی به فرهنگ ملت ها نیز نتایج مثبتی به دنبال ندارد.
آفت یک سو نگری
خانم روح الهی خاطرنشان کرد: دولتمردان و به ویژه کسانی که سیاستگذاران حوزه فرهنگ و مسائل اجتماعی، باید بر جنبه های مختلف فرهنگی احاطه داشته باشند تا برنامه های آنان با موفقیت به ثمر برسد؛ زیرا یک جانبه نگری و یک سونگری آفتی است که در این موارد دامن گیر دولتمردان شده است؛ به طوری که از یک طرف برخی با نادیده گرفتن فرهنگ اسلامی و بی توجهی به عمق باور دینی مردم عمل نمودند و دسته دیگر با فراموش نمودن ظرفیت های عظیم فرهنگ ایرانی برنامه ریزی می نمایند؛ هر دو سبک ضرر های جبران ناپذیری را بر ملت ما وارد نموده است.
تفرقه؛ بزرگ ترین آسیب دولتمردان
وی با بیان اینکه تاریخ ثابت کرده است که تفرقه از بزرگ ترین آسیب ها بر سر راه دولتمردان است، گفت: در مقدمه «ابن خلدون» بزرگترین جامعه شناس تاریخ، بر لزوم وحدت و همبستگی دولت و ملت برای تداوم آن دولت تاکید شده است؛ او یکی از عوامل سقوط دولت ها را تفرقه و عدم وحدت بین عناصر مختلف آن دانسته است. بیان چنین موضوعی از مورخی شهیر و همین طور لزوم بهره گیری از عبرت های تاریخی که او در کتاب ارزشمند «مقدمه العبر» گزارش نموده، این پیام را به دولتمردان می دهد که برای پایدار ماندن از هر گونه تنش و تفرقه و اصرار بر اختلافات باید پرهیز شود.
استاد تاریخ دانشگاه باقرالعلوم (ع) با بیان این که قرآن نیز در معرفی تاریخ بنی اسرائیل تفرقه آنها و عدم وحدت شان را در ذلت تاریخی شان مورد تاکید قرار داده است، افزود: یکی دیگر از پیام های ابن خلدون در مقدمه اش بر تاریخ «العبر «آن است که غرق شدن دولت ها در لذت دنیا و فراموشی گذشته و توجه صرف به مادیات و بی توجهی به خدا و معنویات یکی از عوامل مهم از بین رفتن دولت ها خواهد بود.
وی افزود: این موضوع آنقدر مهم و پر اهمیت است که بسیاری از مورخان بزرگ بر آن تاکید نموده اند. «مقریزی» یکی دیگر از مورخان شهیر مصر در قرن هشتم بی توجهی دولت های اسلامی مصر در قرن هفتم و هشتم به خدا و غرق شدن آنها در دنیا و تلاش بی وقفه آنها را در بهره مند شدن از مواهب دنیوی و بی توجهی به خلق خدا را عامل نزول بلایای آسمانی قحطی و خشکسالی های پی در پی و بیماری های صعب العلاج دانسته است.
ضرورت دوری دولتمردان از غرور
خانم روح الهی به تبیین دیگر پیام های تاریخ برای دولتمردان که توسط مورخان بر آن تاکید شده است، پرداخته و ابراز داشت: تاریخ نشان داده که پیروزی ها و دست آوردهای مادی سبب عجب و غرور دولتمردان و حاکمان شده که آنها را از یاد خدا غافل کرده است. این عجب و غرور و فریفتگی انسان به بازوی خود و این که همه امور را بر اساس توانایی خود انجام داده، باز یکی از عوامل مهم دور شدن از خدا و سستی حکومت ها خواهد بود.
عضو هیئت علمی دانشگاه باقرالعلوم (ع) به دیگر پیام های تاریخ به دولتمردان اشاره و بیان کرد: یکی دیگر از پیام های مهم تاریخ برای دولتمردان آن است که همیشه همه دولت ها در اوج عزت و افتخار به یکباره فروریخته اند که سبب این اتفاق آن است که انسان در اوج پیروزی ها و افتخارات از دشمن غافل می شود. غرور و خودبینی او دشمن را برای او کوچک جلوه می دهد، از این رو از برنامه ریزی برای مقابله در مقابل دشمن باز می ماند و این نقطه ضعف آغازی است برای نابودی او.
روح الهی تاکید کرد: اگر دولت ها در پی آنند تا استمرار داشته باشند، هیچ گاه از دشمن غافل نشوند و همواره برای مقابله با او در همه جهات آماده باشند گاهی این آمادگی در عرصه مسائل نظامی است، گاه مباحث علمی و گاه به تقویت باور ها ی مردم و جوانان آن ملت بر میإ گردد.
فواید معنوی تاریخ برای دولتمردان
وی در ادامه به تبیین فواید و کاردکرد معنوی تاریخ برای دولتمردان پرداخت و گفت: مهمترین فایده معنوی تاریخ برای دولتمردان به این سخن «ابن اثیر «و «مقریزی «بر می گردد که تاریخ به انسان می آموزد که دنیا فانی است، لذا نباید برای امور فانی امور پایدار اخروی را هزینه کرد. دنیا می گذرد و آنچه برای گذشتگان باقی مانده فقط نام و کردار آنان است، پس انسان ها در این جهان فانی و زود گذر باید اول تهذیب اخلاق و نفس نمایند و زهد بورزند.
عضو هیئت علمی دانشگاه باقرالعلوم (ع) در ادامه تصریح کرد: تاریخ عرصه عبرت ها و تجارب است، دولتمردان برای اصلاح امور می توانند از تاریخ بهره ببرند. اتخاذ سیاست های درست، توجه به عمران و آبادانی ها، توجه به زندگی خلق، اصلاحات نظامی، پیشگیری از امور ناپسند، توجه به معنویات، جلوگیری از لذت جویی ها و فراموش نشدن یاد خدا در حکومتشان می توانند در بقای حکومت خود و ماندگار شدن یادشان در اذهان ملت شان موثر باشد.
روح الهی در پایان خاطرنشان کرد: انسان طبیعتاً خواهان بقاست؛ خوانندگان تاریخ می توانند با خواندن آن نتیجه ظلم و ستم سلاطین گذشته را ببینند و نتایج دادگری و اجرای عدالت را درک نمایند و با استعانت از نتایج حوادث پیشین، سیاستی در پیش گیرند که گرفتار مهالکی که دیگران دچار آن شدند، نگردند.
