یکی از برنامه های مهم در ایام عید فطر صله رحم است. دین مبین اسلام سفارش زیادی بر صله رحم و ارتباط با خویشان دارد و شدیدا با قطع رابطه با اقوام مخالفت نموده است.
خداوند برای کسانی که صله رحم می کنند پاداش فراوانی قرار داده است:
«قَالَ مُوسَی إِلَهِی فَمَا جَزَاءُ مَنْ وَصَلَ رَحِمَهُ قَالَ یَا مُوسَی أُنْسِی لَهُ أَجَلَهُ وَ أُهَوِّنُ عَلَیْهِ سَکَرَاتِ الْمَوْتِ وَ یُنَادِیهِ خَزَنَةُ الْجَنَّةِ هَلُمَّ إِلَیْنَا فَادْخُلْ مِنْ أَیِّ أَبْوَابِهَا شِئْت؛ حضرت موسی در مناجاتش پرسید: معبودا پاداش کسی که صله رحم کند چیست؟ خداوند متعال فرمود: عمرش را دراز کنم و سکرات موت را بر او آسان کنم و خازنان بهشت، او را فریاد کنند: بشتاب نزد ما و از هر در، که خواهی وارد شو». (أمالی صدوق، ص 208)
در روایتی که از حضرت امیر علیه السّلام نقل شده است؛ می فرماید: «مردی نزد رسول خدا صلی الله علیه و آله آمد و گفت: یا رسول الله مرا به عملی راهنمایی کنید، به عملی که به سبب آن:
1- خدا مرا دوست بدارد؛
2- مردم مرا دوست بدارند؛
3- دارائیم فراوان شود؛
4- بدنم سالم بماند؛
5- عمرم طولانی شود؛
6- خدا مرا با تو محشور کند.
رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمودند: این شش حاجت، شش خصلت می خواهد:
1- اگر می خواهی خدا تو را دوست بدارد از او بترس و از گناه پرهیز کن؛
2- اگر می خواهی مردم تو را دوست دارند به آن ها خوبی و نیکی کن و به آنچه در دست آن هاست طمع نکن و چشم نینداز؛
3- اگر می خواهی دارائیت فراوان شود زکات بده؛
4- اگر می خواهی بدنت سالم بماند صدقه بده؛
5- و اگر می خواهی عمرت طولانی شود صله رحم کن؛
6- و اگر می خواهی خدا تو را با من محشور کند سجده را برای خدا طولانی کن». (میرخلف زاده، داستان های رسول خدا، ص 27)
خداوند متعال از صله کننده نسبت به خویشان راضی و خوشنود می شود.
یکی از شیعیان به نام داود رقّی می گوید: پسرعمویی داشتم که شخصی معاند و خبیث بود، در حال حرکت به سوی مدینه بودم که متوجه شدم وضع زندگی او و خانواده اش پریشان است. مقداری کمک برای او فرستادم و به سوی مقصدم حرکت کردم. در مدینه به محضر امام صادق علیه السّلام شرفیاب شدم، نزد آن حضرت نشسته بودم که ابتدا به سخن کرد و فرمود: ای داود! روز پنجشنبه اعمال شما را بر من عرضه کردند وقتی در میان اعمال تو صله ای را که به پسرعمویت داده بودی مشاهده کردم، خوشحال شدم. می دانم که این صله ی تو (و جفای او) موجب تسریع در اجل او خواهد شد…(جوادی آملی، فنای مقربان، ص 155)
«در حالات امام صادق علیه السلام آمده است:
هنگام شهادت آنحضرت، دو موضوع (صله ی رحم و نماز) دیده شده است که آن بزرگوار تأکید و توجّه بسیار به آن نمود:
1- «هر وقت به هوش می آمد از بستگان نزدیک می پرسید و نام آنها را می برد و می فرمود: به فلانی و فلانی آنقدر پول بدهید و حتی نام یکی از بستگانش را که شمشیر به رویش کشیده بود، ذکر کرد و فرمود: فلان مقدار پول به او بدهید. یکی از کنیزان آنحضرت به نام «سالِمه» عرض کرد: آیا به کسی که با شما دشمنی کرد، پول می دهی؟ فرمود: می خواهم مشمول این آیه باشم که خداوند می فرماید:
وَ الَّذِینَ یصِلُونَ ما اَمَرَ اللهُ بِهِ اَنْ یوصَلَ وَ یخْشَوْنَ رَبَّهُمْ وَ یخافُونَ سُوءَ الْحِسابِ… اُولئک لَهُمْ عُقْبَی الدّارِ؛ و آنانکه پیوندهائی را که خداوند به آن امر کرده برقرار می نمایند (یعنی صله رحم می کنند)… عاقبت نیک در سرای دیگر از برای آنها خواهد بود». (رعد، 21 و 22)(اشتهاردی، سوگنامه؛ ترجمه؛ ص 87)
اسلام عزیز به هیچ وجه و به هیچ کس، اجازه قطع صله رحم را نداده است مگر در جایی که ارتباط با رحم، موجب تقویت عقاید شخص کافر یا خدای ناکرده تسلیم عقاید و افکار شخص کافر شود.
1- «و قالت أسماء بنت أبی بکر: «قَدِمتْ عَلَی اُمّی، فقلت: یا رسول الله إنَّ اُمّی قَدِمتْ علی و هی مشرکة أَفأصِلُها؟ قال: نعم؛ اسماء دختر ابوبکر گفت: مادرم به دیدار من آمد. من به پیامبر خدا صلی الله علیه و آله گفتم: مادر من مشرک(بت پرست) است و به منزل من آمده، آیا صله ی رحم(و برخورد خوب با او) بر من لازم است؟ حضرت فرمودند: آری»(فیض، ترجمه محجه، ج 3، ص 429)
2- «امام صادق علیه السلام فرمود: شخصی نزد رسولخدا صلی الله علیه و آله آمد و گفت: ای رسولخدا، بستگان من مرا مورد ظلم و ستم و ناسزاگوئی قرار داده و با من قطع ارتباط کرده اند، آیا من هم با آنها همین گونه برخورد کنم؟ حضرت فرمود: با این وضع خداوند همه شما را رها می کند و مورد غضب قرار می دهد. آن شخص گفت: پس من چه کنم؟ فرمود: به دیدار هر کس که با تو قطع ارتباط کرده برو و به کسی که چیزی به تو نداده؛ احسان کن و از کسی که به تو ظلم کرده؛ درگذر و در این صورت خدا تو را در برابر آن ها یاری می رساند». (فیض، ترجمه محجه، ج 3، ص 430).
آری صله رحم و سرکشی از اقوام یکی از واجبات دین اسلام است. هیچ مسلمانی حق شانه خالی کردن از این موضوع را ندارد. اگر خدای ناکرده بین شما و ارحام، اختلافی و یا کدورتی ایجاد شده است؛ به برکت عید سعید فطر که روز پاداش و شادی مسلمانان است؛ از تقصیر دیگران بگذرید تا خدا از شما بگذرد. به اقوام بخصوص پیران، خردسالان و ایتام سر بزنید و در صورت امکان از آنان دستگیری نمایید.
اگر چنانچه اقوام شما در جای دور دستی هستند که برای شما امکان سرکشی نیست؛ از طریق تماس تلفنی، یا پیامک سعی کنید به این فریضه الاهی عمل کنید که خداوند وعده داده است به کسانی که صله رحم می کنند عمر طولانی و رزق وسیع عنایت کند.
پیامبر عظیم الشان می فرمایند: «صِلُوا أَرْحَامَکُمْ فِی الدُّنْیَا وَ لَوْ بِالسَّلَام؛ صله رحم بجا آورید ولو با سلام کردن باشد».
وقتی که صله رحم با یک سلام، پیامک و یا ارسال نامه مکتوب و یا الکترونیکی، ممکن است؛ چرا ما از انجام این فریضه و برکات آن محروم باشیم؟!
در صله رحم بر خود سخت نگیرید. سعی کنید با کمترین هزینه و کمترین وقت، به این فریضه الاهی عمل کنید. از بردن هدیه های سنگین، و توقع هدیه های سنگین، بپرهیزید که این امور، مقدمه ترک صله رحم است.
دید و بازدیدها و رفت و آمدها، ساده و به قصد قربت باشد؛ نه به قصد به رخ کشیدن اموال و ثروت. در دید و بازدیدها خدا را در نظر بگیرید؛ تا مزدتان دوچندان شود.
