استحمام کودکان در گفتگو با دکتر فریبا قلمکار متخصص پوست و مو
کودکان، به‌ویژه در بدو تولد، خیلی حساس و ظریف‌اند و مادر، فرشته مراقب آنهاست. برای مادران، به ویژه آنهایی که برای اولین بار است مادر شده‌اند، پرسش‌هایی بسیاری درباره نگهداری از کودک وجود دارد که یکی از آنها، طرز حمام کردن و شست‌وشوی کودک و مراقبت از پوست و موی اوست.
دکتر فریبا قلمکار، متخصص پوست و مو و دانشیار دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، به بخشی از پرسش‌های مادران در همین رابطه پاسخ داده است.
ریشه این همه تاکید درباره مراقبت از پوست کودکان چیست؟ مگر چه تفاوتی بین پوست کودکان و بزرگسالان وجود دارد؟
پوست کودکان، سد دفاعی آسیب‌پذیرتری دارد و به ویژه در دوران نوزادی از آنجا که سطح پوست به نسبت وزن زیادتر است، موادی که در تماس با پوست آنها قرار می‌گیرد، بیشتر به پوست آسیب وارد می‌کند. اگر از نظر حساسیت به مواد شیمیایی یا جذب پوستی هم نگاه کنیم، می‌بینیم که هم در بزرگسالان و هم در کودکان، چین‌های بدن و نواحی‌ای که خون‌رسانی بالاتری دارند، مواد شیمیایی را بیشتر جذب می‌کنند و آسیب‌پذیرتر و حساس‌ترند.
یکی از دغدغه‌های اصلی مادران، درست یا نادرست بودن استفاده از لوسیون‌ها و شوینده‌ها برای کودکان است. با توجه به حرف‌های شما، آیا استفاده از صابون، شامپو و انواع لوسیون‌ها برای شیرخواران و کودکان مناسب است؟
بله، حتما! البته از آنجا که پوست کودکان ظریف‌تر است، باید توجه داشته باشیم شامپو و صابونی که استفاده می‌کنیم pH اسیدی داشته باشد. موادی که pH اسیدی دارند کمتر به پوست آسیب می‌رسانند و برای کودکان مناسب‌ترند.
اما اکثر لوسیون‌ها و حتی کِرِم‌های مخصوص کودکان، معطرند. این بوها برای کودکان، آزاردهنده نیستند؟
مسلما هر چقدر کِرِم‌ها و لوسیون‌های مخصوص کودکان بی‌اسانس‌تر و خنثی‌تر باشند، مناسب‌تر هستند اما یک عطر ملایم هم چندان مشکل‌ساز نیست.
چند بار در هفته می‌توان کودکان را حمام کرد و چگونه؟
می‌توان هر روز کودکان را حمام کرد ولی کودکانی که پوست خشک و حساسی دارند، بهتر است هر روز برای آنها از شامپو و صابون استفاده نکنیم. رعایت این موضوع به ویژه در زمستان که هوا خشک است و پوست کودکان آسیب‌پذیرتر می‌شود، مهم‌تر است. هفته‌ای 1 یا 2 بار صابون زدن به بدن کودکان، کافی است. لیف کشیدن هم به دفعات حمام بردن کودک بستگی دارد. هفته‌ای 2 بار لیف زدن با پارچه‌ای نرم و لطیف، فقط باید به طور اختصاصی برای کودک استفاده شود و به محض تغییر رنگ، آن را تعویض کرد، مناسب است. مهم این است که پس از استفاده از لیف، آن را در محیط باز خشک کرده و در مکان خشکی نگهداری کنیم. نگهداری لیف در محیط مرطوب حمام، احتمال رشد قارچ‌ها را روی آن بالا می‌برد و ممکن است سبب بروز ناراحتی‌های پوستی در کودکان شود.
شایع‌ترین ناراحتی پوستی کودکان چیست؟
این موضوع به سن کودک بستگی دارد ولی خشکی پوست و اگزما از مهم‌ترین ناراحتی‌های پوستی کودکان هستند. دلیل این امر هم آن است که ایمونوگلوبولین E در خون آنها واکنش بیشتری به برخی از مواد نشان می‌دهد.
با کودکانی که مبتلا به این ناراحتی هستند، چگونه باید برخورد کرد؟ درجه حرارت آب حمام هنگام حمام کردنشان باید چقدر باشد؟ آیا باید کِرِم خاصی برای آنها استفاده کرد یا نه؟
لباسی که برای این کودکان استفاده می‌شود، بهتر است نخی باشد. لباس پشمی یا پلاستیکی برای پوست آنها مضر است. در مورد حمام کردنشان هم بهتر است هفته‌ای یک یا دو بار با مواد شوینده و باقی روزها بدون صابون و شامپو، شستشو انجام شود. استحمام باید با آب ولرم باشد. آب داغ حتی بدون مواد شوینده می‌تواند به سلول‌های پوستی آسیب برساند. در محیط خانه و اتاق این کودکان هم باید بخور روشن کرد تا هوا مرطوب باشد زیرا خشکی هوا می‌تواند اگزمای پوستی آنها را شدیدتر کند. در ضمن می‌توان از کِرِم‌های مرطوب‌کننده پوست هم استفاده کرد تا سد دفاعی پوست تقویت شود.
یکی از دغدغه‌های مادران نحوه برخورد با عرق‌سوز شدن یا ادرارسوختگی کودکان است. شما استفاده از پودرها را توصیه می‌کنید؟
از آنجا که غدد عرق پوست کودکان ممکن است هنوز تکامل پیدا نکرده باشند، تعریق سبب آزردگی بیشتر پوست آنها می‌شود. ناحیه چین‌ها و به‌ویژه گردن از جمله نواحی‌ای هستند که عرق‌سوز می‌شوند. تنها کاری که برای پیشگیری از عرق‌سوز شدن لازم است انجام دهید، شست‌وشو با آب و سپس هوا خوردن این نواحی است. استفاده از پودر بچه اصلا توصیه نمی‌شود چون منافذ سطح پوست را پوشانده و سبب بروز آسیب بیشتر می‌شود. برای درمان و پیشگیری از سوختگی ادرار هم بهترین کار عوض کردن سریع کودکان است یا اینکه مادران می‌توانند در طول روز اجازه بدهند ساعتی پاهای کودک هوا بخورد. محیط مرطوب و خیس به ویژه مواد داخل ادرار سبب آسیب‌دیدگی سطحی پوست و از بین رفتن سطح پوست می‌شوند. باقی ماندن پوشک مرطوب برای مدت طولانی هم زمینه را برای رشد قارچ‌ها آماده می‌کند. گاهی اوقات درمان‌های اشتباه سبب تشدید عفونت‌های قارچی خواهد شد. پس بهترین کار، خشک نگه داشتن ناحیه است. اگر یک قرمزی سطحی روی پوست دیده شد، می‌توان از روغن کبد ماهی یا کِرِم هیدروکورتیزون، روزی 2 بار به مدت 3 تا 4 روز، استفاده کرد. اگر احیانا از حد سوختگی فراتر رفت و دانه‌های چرکی روی یا اطراف ضایعه پدیدار شد یعنی قارچ در ناحیه رشد کرده است و می‌توان از کِرِم موضعی کلوتریمازول استفاده کرد. استفاده از کِرِم‌های کورتون‌دار قوی برای مدت طولانی می‌تواند سبب رشد قارچ روی ضایعات شود و بدون تجویز پزشک هرگز نباید استفاده شوند.
آداب استحمام نوزادان
دکتر سید حسین فخرایی /استاد دانشگاه علوم‌پزشکی شهید بهشتی
طی هفته اول و دوم زندگی، تا زمانی که ناف نیفتاده، باید نوزاد را فقط با اسفنج حمام کرد.
برای این کار، کودک را در یک اتاق گرم روی مکان مسطحی مانند میز مخصوص تعویض کهنه یا روی تخت یا کف اتاق بخوابانید و اگر محل خواباندن کودک، سفت است؛ آن را با یک پتو و حوله نرم بپوشانید. اگر محل استحمام کودک از سطح زمین بالاتر است، از یک نوار محافظ استفاده کنید یا در تمام‌مدت، او را با یک دست نگه دارید. قبل از شروع استحمام، یک ظرف آب، اسفنج تمیز و کاملا آب کشیده‌شده‌ای که صابون در آن نمانده باشد همراه با صابون ملایم مخصوص کودک، در دسترس قرار دهید.
ابتدا از اسفنج مرطوب و بدون صابون برای شست‌وشوی صورت او استفاده کنید. با این کار، صابون به داخل چشم و دهان نوزاد نخواهد رفت. قبل از شست‌وشوی بقیه قسمت‌های بدن، نوزاد را داخل لگن بگذارید و نهایتا باسن و ناحیه تناسلی او را در لگن حاوی آب و صابون قرار دهید. موقع شست‌وشو، به چین‌های زیر بغل، پشت گوش، دور گردن و به خصوص در دخترها به ناحیه تناسلی توجه بیشتری داشته باشید. بعد از افتادن بندناف کودک، می‌توانید او را کاملا در آب قرار دهید. اولین استحمام کودک باید به آرامی و به مدت کوتاه انجام شود. معمولا 2 تا 3 بار حمام کردن کودک در طول یک هفته برای نوزادان کفایت می‌کند. برای اطمینان از میزان گرمای آب مورد استفاده برای استحمام شیرخوار نیز می توانید مقداری از آن را در قسمت داخلی مچ یا آرنج خود بریزید و چنانچه آب، ولرم بود؛ برای استحمام شیرخوار، مناسب است. در اولین ماه‌های زندگی شیرخوار، ممکن است احساس کنید که صبح‌ها وقت بهتری برای استحمام کودک است؛ چون در این موقع، او هوشیار و خانه ساکت و گرم است ولی وقتی کودک بزرگ‌تر شد، بهتر است شب‌ها او را به حمام ببرید، زیرا این کار، آرامش‌‌بخش است و کودک را آماده خواب می‌کند.
منبع:www.salamat.com