با تحویل سال نوی شمسی، بار دیگر حضرت آیت الله خامنه ای، در پیام نوروزی خطاب به ملت ایران که در سال های اخیر حکم تبرکی برای سفره هفت سین مان تبدیل شده است، پس از تبریک تحویل سال جدید، سال 1393 را سال «اقتصاد و فرهنگ با عزم ملّی و مدیریّت جهادی» نامگذاری کردند.
البته شاید از حدود یک ماه پیش و با دقت در بیانات روشن گر مقام معظم رهبری، می شد این دو محور اقتصاد و فرهنگ را به عنوان مسائل موردتاکید ایشان برای سال جدید، پیش بینی کرد. به بیان دیگر باتوجه به تاکید ایشان بر عدم تحقق کامل حماسه اقتصادی به عنوان یکی از دو شعار اصلی سال 92 و نیز اظهار نگرانی چندین و چندباره ایشان درخصوص فرهنگ که به خصوص در همین یک ماهه اخیر این اظهارنگرانی ها، تشدید نیز شده بود، می شد شعار موردنظر ایشان برای سال جدید را حدس زد.
چنان چه ایشان نیز در نطق نوروزی شان، به درستی بر این موضوع تاکید گذاشتند، بخش نخست شعار سال 92 یعنیحماسه سیاسی با حضور پُرشور مردم عزیز در انتخابات ریاست جمهوری، راهپیمایی های مهمی که در طول سال شاهد بودیم و مهم تر از همه همدلی و وفاقی که درطول سال میان مردم عزیز به روشنی احساس می شد، محقق گردید و نیمه دوم این شعار یعنی همان حماسه اقتصادی چنان که مقام معظم رهبری در یکی از سخنرانی های اخیرشان نیز اشاره فرموده بودند، به تاخیر افتاد.
باتوجه به این که در یادداشتی جداگانه ابعاد مسئله اقتصاد و عدم تحقق حماسه اقتصادی مدنظر رهبری را بررسی نمودیم، در این نوشته قصد داریم به مسئله فرهنگ و نگرانی رهبری درخصوص مسائل فرهنگی اشاره کنیم.
همان طور که مستحضرید، حضرت آیت الله خامنه ای در مورخ 15 اسفندماه 92 در دیدار رئیس و نمایندگان مجلس خبرگان رهبری، در سخنان مهمی ضمن برشمردن برخی از واقعیات جهانی، توجه به فرهنگ دینی و انقلابی را یکی از وظایف خطیر مسئولان دانستند و با اشاره به اظهار نگرانی نمایندگان مجلس خبرگان از مسائل فرهنگی کشور، تأکیدکردند: من هم از مسائل فرهنگی نگرانم و در این نگرانی نمایندگان محترم خبرگان سهیم هستم.
شاید نکته مهمی که درخصوص بخش مربوط به فرهنگ سخنان نوروزی رهبر، کمی کار را مشکل نماید این است که ایشان توضیح خاصی درخصوص چگونگی رسیدن به شرایط ایده ال درخصوص مسائل فرهنگی ارائه ننمودند و صحبت در خصوص ریز مطالب را به سخنرانی روز جمعه شان، محول نمودند. از طرفی درمورد مسائل اقتصادی و حماسه اقتصادی، علاوه بر این که بیش از یک سال صحبت و کار نظری انجام شده بود و مهم تر از آن ابلاغ طرح اقتصاد مقاومتی در 24 بند از سوی ایشان که به تازگی صورت گرفته بود، مسیر و راه را بر رسیدن به مقصود هموار ساخته و کار را کمی آسان تر نموده است. بماند که کار فرهنگی و فعالیت در عرصه فرهنگ اساساً با دشواری هایی ذاتی همراه بوده و رسیدن به نتیجه دلخواه در مسائل فرهنگی، نیازمند برنامه ریزی های لزوماً بلندمدت و اساسی است.
به هر تفسیر با دقت در آن چه رهبر معظم انقلاب پیش از این درخصوص مسائل فرهنگی فرموده اند، می توان اساس نگاه ایشان را به مسئله فرهنگ درک نمود و از دیگر سو نگرانی ایشان درخصوص مسائل فرهنگی، به هیچ وجه نگرانی از بالا به پایین نیست که دولت ها و حکومت ها معمولاً با تاکید بر آن راه برای اعمال نظرشان درمورد مسائل جزئی هموار می کنند. به بیان دیگر، با دقت در صحبت های اهالی فرهنگ و نیز جامعه شناسان، می توانیم نگرانی ای از جنس صحبت های رهبری را بازشناخته و درحقیقت باید به عنوان فعال فرهنگی، از این حسن توجه رهبر انقلاب و بصیرت کارشناسانه و دقیق ایشان درخصوص مسئله مهم فرهنگ خوشحال و خرسند باشیم.
فعالیت قرارگاهی در حوزه فرهنگ
شاید بتوان مهم ترین ویژگی مدنظر رهبری در برخورد با مسئله فرهنگ را برخورد قرارگاهی با فرهنگ دانست. ایشان در یکی از آخرین سخنرانی هایشان که در تاریخ 19 آذرماه 92 صورت گرفت می فرمایند: باید خود اعضا و دستگاه های فرهنگی قبول کنند و باور داشته باشند که ما این جایگاه را به عنوان یک قرارگاه مرکزی[قرار دادیم ]. تعبیر قرارگاه ممکن است به بعضی گوش ها سنگین بیاید - قرارگاه یک اصطلاح جنگی است، اصطلاح نظامی است - و بگویند آقا، قرارگاه مال مسائل نظامی است، شما در مسائل فرهنگی هم فکر نظامی را رها نمی کنید! واقع قضیّه این است که کارزار فرهنگی از کارزار نظامی اگر مهم تر نباشد و اگر خطرناک تر نباشد، کمتر نیست؛ این را بدانید؛ یعنی می دانید هم شما، واقعاً یک میدان کارزار است اینجا. و به خصوص در قرارگاه های نظامی این جوری است؛ قرارگاه مسئولیّت اجرای مستقیم به معنای این که یک واحدی متعلّق او باشد، ندارد؛ امّا واحدها در اختیار او قرار می گیرند، به تعبیر نظامی در کنترل عملیّاتی او قرار می گیرند. وقتی ما یک قرارگاه نظامی تشکیل می دهیم، فرض بفرمایید سپاه می گوید این یگان های من در کنترل عملیّاتی آن تشکیلات[هستند]، پشتیبانی این یگان، متعلّق به آن سازمان است - یا ارتش، یا سپاه، یا هر دستگاه دیگر - امّا به کارگیری این و هدایت این، به عهده قرارگاه است؛ یعنی یک چنین حالتی را در اینجا بایستی توجّه داشت.
همان طور که می بینید، رهبر انقلاب تهدیدات فرهنگی را حتی خطرناک تر از تهدیدات نظامی دشمنان می دانند و به همین دلیل معتقدند در برخورد با نفوذ فرهنگ مهاجم، به صورت قرارگاهی عمل نمود و با جدیّت نظامی از فرهنگ ایرانی - اسلامی مان - آن چنان که از مرزهای کشور دفاع می کنیم - دفاع کنیم.
حضرت آیت الله خامنه ای حتی در بخشی از سخنان مهم شان درجمع اعضای مجلس خبرگان نیز بر این نحوه برخورد به مسئله فرهنگ اشاره نموده و خاطرنشان کردند: مسئله فرهنگ مهم است زیرا اساس ایستادگی و حرکت نظام اسلامی، مبتنی بر حفظ فرهنگ اسلامی و انقلابی و تقویت جریان فرهنگی مؤمن و انقلابی است.
فرهنگ و جوانان
چنان چه مستحضرید، رهبر انقلاب با انتخاب شعار «اقتصاد و فرهنگ با عزم ملّی و مدیریّت جهادی» ضمن تاکید موکد بر روی دو محور فرهنگ و اقتصاد راه تحقق حماسه درخصوص این دو محور را نوعی وفاق ملّی و خواست عموم مردم و بالاخص نسل جوان ارزیابی نمودند و فرمودند: در نگاه به سال 93 آن چه به نظر این حقیر مهم تر از همه است، دو مسئله است: یک مسئله همین مسئله اقتصاد و دیگری مسئله فرهنگ است. در هر دو عرصه و در هر دو زمینه توقّعی که وجود دارد، تلاش مشترکی است میان مسئولان کشور و آحاد مردم. آن چه برای بنای زندگی و سازندگی آینده مورد انتظار است، بدون مشارکت مردم تحقّق پذیر نیست. بنابراین علاوه بر مدیریّتی که مسئولین باید انجام بدهند، حضور مردم در هر دو عرصه لازم و ضروری است؛ هم عرصه اقتصاد، هم عرصه فرهنگ. بدون حضور مردم کار پیش نخواهد رفت و مقصود تحقّق پیدا نخواهد کرد. مردم در گروه های گوناگون مردمی با اراده و عزم راسخ ملّی می توانند نقش آفرینی کنند. مسئولین هم برای این که بتوانند کار را به درستی پیش ببرند، احتیاج به پشتیبانی مردم دارند. آن ها هم بایستی با توکّل به خدای متعال و با استمداد از توفیقات و تأییدات الهی و کمک مردمی، مجاهدانه وارد میدان عمل بشوند؛ هم در زمینه اقتصاد و هم در زمینه فرهنگ.
این تاکید مجدانه رهبری بر اتکا به نیروی مردم و نسل جوان را همچنین می توان در متن سخنان ایشان در جلسه مورد اشاره به اعضای خبرگان نیز بازیافت آن جا که می فرمایند: واقعاً همه باید قدر جوانان مؤمن و انقلابی را بدانند؛ زیرا همین جوانان هستند که در روز خطر، سینه سپر می کنند. رهبر انقلاب اسلامی همچنین با اشاره به کثرت جوانان مؤمن و انقلابی در عرصه فرهنگ و دیگر عرصه ها، تأکید کردند: کسانی که به این جوانان با بدبینی نگاه می کنند و تلاش دارند آن ها را منزوی کنند، به انقلاب و کشور خدمت نمی کنند.
با این حساب چنان به روشنی پیداست، تحقق حماسه فرهنگی بدون حضور عموم مردم تحقق نخواهدیافت و به بیان دیگر نقش مردم در تحقق حماسه ای در عرصه فرهنگ، به مراتب پررنگ تر از نقشی است که در تحقق حماسه سیاسی یا اقتصادی برعهده خواهند داشت. به بیان دیگر شاید بتوان تحقق حماسه اقتصادی را با مدیریّت دقیق و اصولی از بالا به پایین و کنترل و مدیریّت نسبی مردم و قرار دادن آن ها در جای مناسب، متصور شد اما تصور حصول و رسیدن به ایده الی در زمینه فرهنگ بدون خواست و همّت مردم، اساساً غیرقابل تصور و باورنکردنی است.
ازطرفی از همان طور که نوک خنجر فرهنگی دشمنان بیش و پیش از همه به سوی جوانان ما نشانه رفته و درحقیقت نسل جوان هدف اصلی توطئه های فرهنگی دشمنان این خاکند، به همان میزان برای رسیدن به ایده ال فرهنگی نیز نیازمند حضور جدی و همه جانبه جوانان در عرصه های مختلف فرهنگی هستیم و بی شک بدون این حضور همگانی و بدون استفاده از نیروی جوان جامعه، تحقق این ایده ال فرهنگی و اجتماعی ناممکن خواهدبود.
کلام آخر
می توان جان کلام این یادداشت را در همان شعاری که رهبر انقلاب در پیام نوروزی شان و به عنوان شعار سال 93 اعلام نمودند، خلاصه نمود و اقتصاد و فرهنگ با عزم ملّی و مدیریت جهادی را به عنوان کلید واژه برگزید. با این همه با توجه به این که ما از همان ابتدای بحث، مسائل مربوط به اقتصاد را جدانموده و صرفاً به مسئله فرهنگ ورود نمودیم، فرهنگ با عزم ملّی و مدیریت جهادی می تواند، لب کلام این یادداشت باشد و به تعبیری دیگر می توان فرهنگ قرارگاهی با حضور جوانان انقلابی را به عنوان مخلص کلام یادکرد.
به راستی مدیریّت جهادی نیازمند برخورد قرارگاهی با مسئله فرهنگ است و عزم ملّی نیز بدون حضور گرم و همدلانه همه جوانان عزیز ایرانی محقق نخواهد شد.
