نگاهی گذرا به دوران انقلاب اسلامی، نشان می دهد که مردم حقایق انقلاب اسلامی و حوادث جهانی را از طریق مساجد دنبال می کردند. مسؤولان و شخصیت های سیاسی و مذهبی انقلاب، از طریق مساجد با مردم ارتباط داشتند و مطالب گفتنی را به مردم منتقل می کردند.
در دوران دفاع مقدس هم حوادث جبهه ها و پیامدهای سیاسی و اجتماعی عملیات رزمندگان، بیش تر از تریبون های مساجد برای مردم تبیین می شد؛ حتی فرماندهان مؤثر دفاع مقدس پس از انجام عملیات های مهم، در مساجد حضور پیدا می کردند، و درباره چگونگی عملیات ها و دستاوردهای آن به ویژه تأثیر آن در تحولات منطقه ای و جهانی سخن می گفتند و مردم هم سخنان پرشور آنان را به عنوان سفیران صادق دفاع مقدس، به جان و دل می سپردند و برای دیگران نقل می کردند.
جمع آوری کمک های مردمی توسط مساجد
مساجد در دوران دفاع مقدس از جمله مراکز مهم اعلام اقلام مورد نیاز جبهه ها و نیز محل جمع آوری کمک های مردمی بودند. صرف نظر از ارزش مادی کمک های مردمی که در خور توجه است، حضور معنوی آحاد مختلف مردم در امر کمک رسانی به جبهه ها شگفت آور بود. پیرمردی را می بینی که انگشتر یادگاری پدرش را به عنوان با ارزش ترین متاع زندگانی خود تقدیم رزمندگان می نماید و از این که به دلیل کهولت سن توان حضور در جبهه ها را ندارد، گریه می کند؛ یا پیرزنی را می بینی که با اهدای چند تخم مرغ محلی، خود را در دفاع مقدس سهیم می داند؛ یا کودکی خردسال که قلک خود را به همراه نامه ای برای رزمندگان به مسجد می آورد؛ یا مادرانی که هنر دستی و خیاطی خود را تقدیم می کنند؛ یا نوعروسانی که جهیزیه خود را در شب اول عروسی به ستاد کمک های مردمی تحویل می دهند؛ و ده ها مورد دیگر، که شگفت انگیزترین جلوه های ایثار و حماسه این ملت در تاریخ دفاع مقدس است.
از آن مهم تر، هنگامی که دشمن بعثی از نبرد رو یا رو با رزمندگان اسلام در جبهه ها درمانده می شد و ددمنشانه مناطق مسکونی، آموزشی و مراکز درمانی را مورد حملات شدید هوایی و موشکی خود قرار می داد، مردم سراسیمه برای اهدای خون و.. . به بیمارستان ها مراجعه می کردند.
این حرکت های خدا پسندانه و ایثارگرانه مردم، موجب دلگرمی رزمندگان و فرماندهان و مسؤولان کشور می شد. مساجد پس از دوران دفاع مقدس نقش مهمی در نشر ارزش های دفاع مقدس و انتقال پیام شهیدان پیدا کردند. برگزاری مراسم سالگرد شهدا، برپایی نمایشگاه ها، تهیه روزنامه های دیواری و تبلیغات عمومی، از جمله فعالیت های مساجد پس از دفاع مقدس محسوب می شود.
شهیدان درباره مسجد سفارش های فراوان نموده اند؛ از آن جمله: راه ما را با حضور در مساجد ادامه دهید. شهیدان، شب وروز به روی گلدسته های مساجد نشسته و هنگام اذان به درب مسجد می نگرند که کدام یک از دوستانشان در نماز جماعت حاضر می شوند. شهیدان، نام بچه های مسجد را نوشته و نزد امام حسین(ع) می برند، تا آن ها را به عنوان شیعه واقعی خود انتخاب کند و اعمالشان را تأیید نماید.
شهیدی دیگر در وصیت نامه ی خود می نویسد: نام و خاطره ی ما را در مساجد زنده نگه دارید، زیرا ما در مساجد با حقایق دین و عاشورا آشنا شدیم. در مسجد جز یاد خدا همه چیز فراموش می شود، و راز این آیه در مسجد می فهمیم: «وَ اَنَّ الْمَساجِدَ لِلِّه فَلا تَدْعُوا مَعَ اللهِ اَحَداً»؛ و همانا مساجد از آن خداست. پس هیچ کس را با خدا نخوانید.
با توجه به سفارش های شهدا، متولیان امور باید مساجد را همان گونه که در دوران دفاع مقدس محور اصلی فعالیت های فرهنگی مربوط به جنگ بود، اینک نیز مرکز اصلی نشر ارزش های دفاع مقدس بدانند و با برنامه ریزی درست و بلند مدت، نقش مساجد را در تداوم راه شهیدان نهادینه کنند.
همان گونه که مساجد و روحانیت در پیدایش ارزش های انقلاب و دفاع مقدس نقش قابل توجهی داشتند، اینک در حفظ و نشر ارزش ها و حماسه های دوران دفاع مقدس هم نقش کلیدی و حساسی به عهده دارند، از این رو برای آن که مساجد در این زمینه به کارآمدی خود برسند، توجه به موارد زیر ضروری است:
مساجد، همان طور که خانه ی رزمندگان و شهیدان در دوران دفاع مقدس بودند، امروز بهترین کانون دینی و فرهنگی برای نشر ارزش ها و اهداف والای آنان به حساب می آیند. اگر مسۆولان دفاع مقدس، مساجد را به عنوان مجاری انتقال ارزش های دفاع مقدس مورد توجه قرار دهند و به جای ریختن بودجه های کلان در هاضمه هنر مدرنیته، استعدادهای هنری و ادبی بسیجیان عزیز در پایگاه های مساجد و نمازگزاران خلاق را شکوفا کنند، درحقیقت پیوندی جاودانه بین نسل امروز و فردا و ارزش های دفاع مقدس ایجاد خواهند کرد. در آن صورت، آحاد مردم همان طور که حادثه ی عاشورا را در گنجینه ی تاریخ خود حفظ کرده اند، به همان شکل وقایع هشت سال دفاع مقدس را بخشی از اعتقادات خود دانسته، آن را جاودانه در سینه تاریخ این ملت دارد.
الف. تحقق مردم سالاری دینی در مساجد
یکی از بسترهای عینی پیوند دین با مردم، مسجد است. از این رو، زمانی مردم سالاری دینی در کشور تحقق عینی پیدا می کند که مسۆولان و کارگزاران کشور، مساجد را مظهر پیوند علایق و آموزه های دینی با مردم بدانند، و ائمه جماعات را به عنوان زبان گویای مطالبات مردم بشناسند، و ارتباط خود را با مردم از طریق مساجد نهادینه کنند و حضور در مساجد را به عنوان استماع مطالبات مردم و رفع نیازهای آنان مغتنم بشمارند.
ب. مسجد؛ مرکز فعالیت های فرهنگی
لازم است کارهای فرهنگی و تبلیغات دینی با محوریت مساجد انجام شود؛ بودجه و سرمایه های فرهنگی در اختیار مساجد قرار گیرد؛ و بر اساس روز شمار انقلاب و دفاع مقدس، مجالس تبلیغی و علمی، با شکوه هر چه تمام تر در مساجد برگزا شود.
ج. مسجد؛ مرکز مطالبات مردم
وقتی مسجد به عنوان بنیادی ترین نهاد دینی و مدنی تحکیم یابد، آحاد مردم به مساجد هجوم می آورند، زیرا در کنار نیازهای معنوی و عبادی، مطالبات مادی و روزمره خود را نیز از طریق مساجد تأمین شده می دانند.
د. مسجد و پیوند دین با سیاست
پیوند دین با سیاست با شعار تحقق پیدا نمی کند. مساجد در طول تاریخ فعالیت خود نشان داده اند که برای راهبردی کردن اتحاد دین و سیاست، نقش اول را به عهده دارند. بسیاری از شاهان برای مشروع جلوه دادن حکومت خود، در ظاهر به مساجد و روحانیت نزدیک می شدند؛ در حالی که انقلاب اسلامی ما ماهیتی دینی دارد و باید پیوند باطنی خود را با مساجد حفظ کند. اگر انقلاب اسلامی بخواهد هویت دینی خود را منهای مساجد دنبال کند، عملاً در چالش سکولاریسم گرفتار خواهد شد.
ه. مسجد؛ محل پیوند نسل دیروز، امروز با فردا
مساجد، همان طور که خانه رزمندگان و شهیدان در دوران دفاع مقدس بودند، امروز بهترین کانون دینی و فرهنگی برای نشر ارزش ها و اهداف والای آنان به حساب می آیند. اگر مسۆولان دفاع مقدس، مساجد را به عنوان مجاری انتقال ارزش های دفاع مقدس مورد توجه قرار دهند و به جای ریختن بودجه های کلان در هاضمه هنر مدرنیته، استعدادهای هنری و ادبی بسیجیان عزیز در پایگاه های مساجد و نمازگزاران خلاق را شکوفا کنند، درحقیقت پیوندی جاودانه بین نسل امروز و فردا و ارزش های دفاع مقدس ایجاد خواهند کرد. در آن صورت، آحاد مردم همان طور که حادثه ی عاشورا را در گنجینه تاریخ خود حفظ نموده اند، به همان شکل وقایع هشت سال دفاع مقدس را بخشی از اعتقادات خود دانسته، آن را جاودانه در سینه تاریخ این ملت دارند.
