«دهه تکریم مساجد» اگرچه یک بازه زمانی 10 روزه از روزهای پایانی ماه شعبان تا آغاز ماه مبارک رمضان -دروازه ورود به میهمانی خدا- است، اما می تواند بهانه ای برای پرداختن به نقش مهم و تأثیر گذار مساجد و جایگاه استراتژیک این دژ فرماندهی حکومت اسلامی در گفتمان تئوریک و عملیاتی جمهوری اسلامی ایران باشد.
با ورود به دهه پایانی ماه شعبان، مساجد کشورمان برای برگزاری هرچه باشکوه تر ماه مبارک رمضان آماده می شوند و این انگیزه ای می شود تا حضور پرشور تر مردم برای زدودن غبار از دل خود و در و دیوار مساجد را شاهد باشیم. این اما یک فرصت است؛ فرصتی که مسئولان و سیاستگذاران عرصه فرهنگی و اجتماعی جامعه می توانند از آن برای گسترش هرچه بیشتر دایره مخاطبان مسجد و برداشتن دیوارهای آن برای ارتباطی مؤثرتر با تمامی مردم جامعه سود ببرند.
مساجد کانون خیزش های انسانی
با تابیدن خورشید اسلام از فراز تاریکی جهل بشر، سنگ بنای مسجد نه فقط به عنوان محل عبادت و پرستش بلکه به عنوان دژ مستحکم فرماندهی اسلام گذاشته شد. شاید بارزترین معنای آیه کریمه «یدالله مع الجماعة» در مساجد جلوه گر شده باشد.
نگاهی به نقاط عطف تاریخ نیز نشان دهنده آن است که مساجد محوری ترین نقش را در وحدت بخشیدن به قیام های مردمی ایفا کرده اند. قیام معروف تحریم توتون و تنباکو با حکم مرجع عالیقدر میرزای شیرازی از همین مساجد پا گرفت. سنگ بنای انقلاب اسلامی ایران نیز در مساجد گذاشته شد. قیام مردم مشهد در مسجد گوهرشاد یکی از زیباترین جلوه های کارکردی مساجد است. در دوران دفاع مقدس نیز مساجد کانون وفاق و همدلی مردم بودند و جذب و اعزام به مناطق جنگی و حتی کارهای تدارکاتی همه در مساجد انجام می شد. تمام اینها بیانگر نقش کلیدی مساجد و جایگاه اساسی آن در نظام اسلامی است و لزوم تکریم این مکان مقدس را آشکارتر می سازد.
تکریم مساجد؛ نگاهی دوباره به خانه خدا
تکریم مساجد اما به چه معناست؟ حجت الاسلام علی واشقانی فراهانی تکریم مساجد را شناخت رسالت، فلسفه وجودی، کاربری و جایگاه فرهنگی ـ اجتماعی این مکان مقدس معنا می کند. این امام جماعت در این باره به «جوان» می گوید: مسجد می تواند مجموعه مردم مسلمان را همانند اعضای یک خانواده دور هم جمع کند. قبله، کتاب و عقاید مشترک ما مسلمانان سبب شکل گیری حیات اجتماعی واحدی می شود که این وحدت در سایه اسلام و در مساجد شکل می گیرد.
این روحانی نمونه با اشاره به چگونگی شکل گیری انقلاب اسلامی ایران به رهبری معمار کبیر انقلاب حضرت امام خمینی(ره) می افزاید: حضرت امام همواره به نقش کلیدی مساجد توجه ویژه ای داشتند و تأکید می کردند «مساجد را خالی نگذارید، مسجد سنگر است.»
کارکرد مکان های مذهبی در دنیا
مکان های مذهبی در تمامی ادیان، حتی ادیان غیر توحیدی جایگاه ویژه و کارکردهای مهمی دارند که به عبادت خلاصه نمی شود. به طور نمونه کلیسای مسیحیان، کنیسه یهودیان و معبد بودائیان تنها یک مکان مذهبی نیست و در بسیاری از موارد هدف گذاری های عمیق سیاسی - اجتماعی و برنامه های استراتژیک عملیاتی مختلفی از این مکان ها دنبال می شود. با توجه به ویژگی ها و ظرفیت دین مبین اسلام اما مساجد ظرفیت بالایی برای جذب و ارتقای تفکر و عمل مسلمانان دارند. مساجد شاید بهترین مکان برای برپایی کرسی های آزاد اندیشی در سطح جامعه باشند.
این مکان می تواند جایگاهی برای شکل گیری گفتمان تئوریک، استراتژیک و عملیاتی جمهوری اسلامی ایران باشد. حجت الاسلام واشقانی نیز درخشش اسلام را از مساجد می داند و خاطر نشان می کند: توسعه اسلام در گرو توسعه مساجد است و برای گسترش گفتمان تئوریک اسلام و انقلاب اسلامی باید توجه ویژه به مساجد را در دستور کار قرار دهیم. وی مساجد را کانون وحدت می داند؛ کانونی که می تواند تمام اقشار جامعه را در کنار هم بیاورد و به صورت فراجناحی و در زیر لوای ولایت اهداف اسلام و انقلاب را تأمین کند.
شأن مسجد را پایین نیاوریم
اگرچه توجه به مساجد شامل توجه به زیبا سازی و ظواهر نیز می شود اما گاهی این ظاهر سازی ها آنقدر زیاد است که کارکرد اصلی و حقیقی مساجد را تحت الشعاع قرار می دهد. به طور نمونه برخی از مساجد شهر اگرچه معماری زیبایی دارند و همیشه درشان باز است اما شأن این مساجد در حد محلی برای برگزاری مراسم ختم پایین آمده است و در برخی موارد نیز چیدمان مسجد نه یک فضای ایرانی و اسلامی بلکه سالن هایی است که نه فرشی دارد و نه جایی برای اقامه نماز و شما را به یاد سالن های همایش می اندازد. حجت الاسلام واشقانی مسجد را محل تبلیغ و ترویج دین و تبیین مواضع قرآن و ولایت می داند و معتقد است اینگونه تغییر در کاربری مساجد در شأن خانه خدا نیست.
مسئولان همیشه مسجد بروند نه در انتخابات
این روحانی همچنین با اشاره به نقش مسئولان در تکریم و پویایی مساجد تأکید می کند: مردم باید شاهد عمل مسئولان باشند و آنها را در مساجد در کنار خود ببینند. این در حالی است که ما اغلب در آستانه انتخابات شاهد حضور مسئولان در مساجد هستیم. به باور وی همانگونه که پیامبر اسلام جلسات سیاسی، فرهنگی و اجتماعی خود را در مساجد برپا می کرد، مسئولان نظام اسلامی نیز باید در مساجد حضوری پویا و مستمر داشته باشند تا دموکراسی اسلامی معنا و مفهوم یابد. این امام جماعت همچنین بر فعالیت های فراجناحی مسئولان در مساجد تأکید دارد.
مساجد را دریابیم
تأکید بر نقش کلیدی مساجد توصیه بزرگان و رهبران دین ماست و بسیاری از اشخاص تأثیر گذار جامعه افرادی هستند که تربیت شده فرهنگ مسجدی اند و از همین مکان های مقدس برخاسته اند و این نشان می دهد مساجد ظرفیت های بالایی دارند که این ظرفیت ها، فرصت های طلایی و استراتژیکی را برای نظام، مردم و مسئولان می آفریند.
