از شب های بدون غذا تا مرحمتی امیر المومنین(ع)

به طور اتفاقی با استاد آشنا شدم، لهجه زیبای آذری ایشان حلاوت دیگری به سخنان پدرانه اش می داد؛ در لابه لای سخنانش متوجه کمالات علمی و معنوی او شدم؛ نامش را پرسیدم، گفت: محمدامینی گلستانی هستم از او درخواست وقت برای گفتگو کردم مهربانانه پذیرفت درنهایت وعده ما برای انجام گفت و گو در حرم مطهر حضرت معصومه (س) شد؛ در کنار مقبره آیت الله بروجردی(ره) مکانی خلوت یافتیم و سر صحبت را باز کردیم.

استاد محمدامینی گلستانی از پیشکسوتان حوزه وتحصیل کرده نجف اشرف درگفتگو با سرویس علمی فرهنگی خبرگزاری حوزه ازسختی های دوران تحصیل درنجف وخاطرات پیاده روی خود وطلاب به عتبات عالیات می گوید.

حاج آقا ضمن تشکر از این که وقات شریفتان را برای گفت و گو با خبرگزاری حوزه اختصاص داده اید ابتدا شمه ای از زندگی تان را بیان فرمایید.

این جانب محمدامینی گلستانی متولد 16 / 11/ 1317 خورشیدی فرزند حاج سردار[1] در روستای «گلستان » از توابع شهرستان «نیر» در استان اردبیل، به دنیا آمده و در همان روستا زیر سایه پدر و مادر رشد کرده و در سال 1333 از حوزه اردبیل به قم هجرت کردم و در درس های معالم آقای میرزا محسن دوزدوزانی شرح لمعه و قوانین آقایان شیخ عبدالکریم ملائی و سید جواد خطیبی و شیخ مصطفی اعتمادی که بعدها شرحی به قوانین نوشت، و در درس «رسائل» را نزد مرحوم میرزا مسلم ملکوتی و «مکاسب» هم از محضر آقای میرزا احمد پایانی بهره بردم.

دوران تحصیل ما در قم از جهت روحی و ایمانی و معنوی در سطح بالائی بود، اما از نظرمعیشت هرچه بود به سختی گذشت. در پاییز سال 1334 شمسی به نجف اشرف واردشده و باقیمانده سطوح عالیه قم را در محضر آقایان، شیخ حسین آل رازی و شیخ میرزا رضای توحیدی تبریزی و سید فخرالدین موسوی اردبیلی و شیخ مجتبی لنکرانی حاضر می شدم و روزهای تعطیل به درس نهج البلاغه آیت اللّه شیخ محمدعلی سرابی و تفسیر قرآن آیت اللّه آقای سید اسدالله مدنی آذرشهری حضور می یافتم و درس منظومه سبزواری و اسفار ملاّ صدرا در حکمت را از محضر استاد فن، شیخ اسکوئی، استفاده کردم. در طول سال های اقامتم در نجف اشرف در اصول از محضر آیت اللّه العظمی آقای سیّد ابوالقاسم موسوی خوئی و فقه را نزد آیت اللّه العظمی حاج سید محسن حکیم ارتقاء داده و در دروس این بزرگواران را درک کردم قدّس اللّه أرواحهم أجمعین آمین.

چند فرزند دارید؟

در حال حاضر شش دختر و سه پسردارم اخیراً پسرم از دنیا رفت؛ راضی به رضای خداوند هستم، کارهای ما را ایشان انجام می داد، الآن پنجاه وهفت نوه و نتیجه دارم و با خانمم که بیمار است تنها زندگی می کنم و بیشتر مراقب ایشان هستم و این هم امتحانی از جانب خداوند متعال در اواخر عمر بنده است تا ببینیم سربلند از این امتحان خارج می شویم یا خیر؟!

از دوران تحصیل خود بگویید؟

پدر بنده درآمد محدودی داشت و کار او پرورش زنبورعسل بود نمی توانست از من حمایت مالی کند لذا سختی تحصیل ما در نجف و قم طاقت فرسا بود.

در همین قم بنده حدود دو سال و نیم خیلی سختی ها کشیدم؛ حتی یک روز خواستم ترک تحصیل کنم و به زادگاهم برگردم؛ پیرمردی کتاب فروش اهل تبریز که در ورودی حرم مطهر به مدرسه فیضیه کتاب می فروخت متوجه شد می خواهم ترک تحصیل کنم با من صحبت کرد، گفتم درآمد من فقط ده تومان شهریه مرحوم آیت الله بروجردی است، ایشان گفت چقدر خرج شماست؟ من فقط پول نان خود را گفتم که حدود هفت ریال بود، ایشان هر دو روز پانزده ریال به من می داد و نمی گذاشت برگردم، حتی روزهایی که نیاز به استحمام داشتم، هزینه حمام نداشتم، با سختی ها کنار آمدم، سوختیم و ساختیم و خواندیم و نوشتیم و بالأخره گذراندیم؛ ولی از همه بدتر چیزی که ما را رنج می داد و زجرکش می کرد این بود که از هر جا عبور کرده و می گذشتیم، می گفتند: این ها مفت خور و مرتجع و... هستند!

آه! چه روزهای تلخ فراوان و شیرین اما کم را گذراندیم!!،

تنها پشتوانه تحمل این مشقات و مایه دل گرمی ما، وجود مقدس حضرت بقیة اللّه الأعظم امام زمان روحی و أرواح العالمین لتراب مقدمه الفداء و قبر منور کریمه اهل بیت حضرت فاطمه معصومه علیها السلام بود.

در نجف زندگی را چگونه می گذراندید؟

در نجف اشرف گرفتاری ما بیشتر بود، حتی یادم هست که دو سه روز پشت سر هم فقط با آب زندگی کردم. خلاصه با وضع اسفبار بی پولی، دوران تحصیلات نجف اشرف را به پایان برده بعد از گذشت هشت ماه از حکومت عبدالکریم قاسم، وسایل منزل را به آقای سید ابوالقاسم حصاری که هم بحث بودیم، تحویل داده و به حرم مطهر مشرّف و زیارت وداع خوانده و با چشمان پراشک و قلبی سوزان عازم ایران شدم.

لطفاً از خاطرات دوران تحصیل خود در نجف اشرف بگویید؟

این را خرج کنید و از امیرالمؤمنین گلایه نکنید

 نجف رفتن بنده به اعجاز حضرت بود، به یاد دارم زمانی گرسنگی به من فشار زیادی آورده بود کتاب «حیات القلوب» با جلد چرمی داشتم که آن را باز کردم تا مطالعه کنم و گرسنگی فراموش شود، کتاب را که باز کردم، دیدم یک چهارم «مُهر نان» که در آن زمان به هر «مُهری» چهار نان می دادند در لای کتاب هست، بااینکه سهم امام نمی خوردم و با مزد صحافی در نجف زندگی می کردم، تا این مهر را دیدم، گفتم خدایا بااینکه عهد کرده ام سهم امام نخورم؛ اما الآن مجبورم، یک نانوایی نزدیک دفتر آیت الله حکیم بود و مهر را به او دادم؛ تعجب کرد چون من تابه حال از آن مهرها استفاده نکرده بودم، یک نان به من داد و من یک ریال سبزی قرض کردم، و شستم و باعجله لقمه نانی را بریدم خواستم بخورم که درب اتاق من را زدند، گفتم تفضل،! دیدم عرب سیاه چهره و لاغر و سبز چشمی وارد شد و به زبان عربی گفت؛ من گرسنه هستم، دارم از گرسنگی می میرم به من کمک کن، من آن لقمه نانی را که بعد از سه روز پیداکرده بودم به او دادم، گفتم نزد من غیرازاین چیزی نیست بفرمایید بخورید، او هم آمد و آن نان را یکی دو لقمه کرد و خورد. من سرم را به دیوار گذاشتم، به خود گفتم، نزد مولا امیرالمؤمنین بروم.

به حرم مولا مشرف شدم و خیلی جسورانه به حضرت عرض کردم، یا امیرالمؤمنین من را آورده اید اینجا که از گرسنگی بمیرم؟ من الآن سه روز است که گرسنه ام، لقمه نانی پیدا کردم و آن را هم جوان عربی خورد، گریه ام گرفت، به منزل که برگشتم، نیم ساعت طول نکشید که دیدم دوباره درب حجره را زدند، خیال کردم دوباره عربی است، گفتم تفضل، درب را که باز کرد دیدم آقای محترمی در لباس روحانیت است، اجازه خواست، گفتم بفرمایید، وارد شد و نشست، دستش را داخل جیبش برد و مبلغی را روی میز مطالعه من گذاشت، گفت؛ این را آقای شیخ نصرالله خلخالی که در آن زمان نماینده آیت الله بروجردی در نجف و تاجر بازار بود برای تو فرستاده است، فرمود؛ که دیگر نرو از امیرالمؤمنین گلایه کن، این درحالی بود که مراجعه من به بعد از ظهر ساعت سه بود و خلوت بود و خصوصی گریه کردم و کسی متوجه من نبود! حالا ببینید آن مرد با حضرت چه ارتباطی داشت، گفت این را خرج کنید و از امیرالمؤمنین گلایه نکنید. به پول آن زمان پانصد تومان پول بود که پول زیادی بود، من هم این مقام را از آن بزرگوار دیدم.

این پول تا روستایتان برای شما کفایت می کند

روزی هم که نیاز داشتم به ایران برگردم، کرایه راه نداشتم به محضر مرحوم آیت الله خلخالی رسیدم، مراجعه کننده زیادی داشت، منزل ایشان دارای تالار بزرگی بود، بااین حال داخل اتاق جای نشستن نبود، فقط به احترام ایشان چپ و راستشان نیم متر فاصله و من طرف چپ ایشان نشستم، همه تعجب کردند این جوان چرا آنجا نشست، چون نوعی بی احترامی به ایشان تلقی می کردند.

وقتی نشستم، بدون اینکه حرفی بزنم که برای چه آمده ام، ایشان فوراً دست چپ خود را از آستین به آستین دست بنده وارد کرد و پولی داد و فرمود؛ این پول تا رسیدن به روستایتان کفایت می کند، بدون اینکه اظهار نیازی کنم، بلند شدم و آن پول آخرین ریالش در رسیدن به گلستان تمام شد.

وضعیت تحصیل در نجف چگونه بود؟

در آن زمان نجف اشرف مرکز حوزه علمیه بود بعد که صدام آنجا را ویران کرد، حوزه علمیه قم رونق بیشتری گرفت. با آمدن مرحوم آیت الله بروجردی حوزه علمیه قم رونق گرفت؛ ولی حوزه نجف مرکزیت حوزه شیعه بود و بسیاری از علما و صاحبان رساله آنجا بودند.

 ایام تحصیل ما در نجف، از هر نظر از محضر مولا امیرالمؤمنین استفاده می کردیم و از لحاظ معنوی و اخلاقی از برکات آستان ملکوتی حضرت برخوردار می شدیم.

آن زمان حدود 24 سال سن داشتم. به حرم مطهر آمدم، دیدم یک نفر در طرف قبله ضریح مطهر جوانی را دخیل بسته است. سرش را روی پای خودش گذاشته و جلوی ضریح دراز کشیده و درحالی که دستش به پیشانی اش بود گریه می کرد، البته آنجا را بعدها به خانم ها اختصاص دادند. میان ضریح مقدس و دیوار قبله شش متر فاصله داشت.

پرسیدم جریان چیست؟ گفتند: این جوان هجده ساله است و این مرد هم از تجار بازار است و پسرش سکته کرده و به کما رفته، مثل تکه ای گوشت شده بود فقط نفس می کشید و قدرت حرکت نداشت، شخص متمولی بود آن زمان برای معالجه به لندن و جاهای دیگر مراجعه کرده بود؛ اما نتوانسته بودند کاری انجام دهند و به او گفته بودند این بچه خوب شدنی نیست، خادمی برای او بگیر تا او را تر و خشک کند تا زمانی که از دنیا برود. او هم همین کار را می کند، اما موقع نهار گویا پیری که خدمتکار آن ها بوده به او می گوید؛ این جوان را نزد هر پزشکی بردید و نتیجه ای نگرفتید، تمام صاحبان امراض لاعلاج را به کشور ما عراق می آورند و به عتبات مقدسه می برند، شما هم پسرت را نزد امام علی(ع) ببرید و دخیل ببندید.

جوان را به حرم امیرالمؤمنین آوردند. دو روز بود که آنجا بود، من زیارت نامه خواندم و در رکعت اول نماز زیارت بودم که زنان حرم با هلهله عربی خودشان سروصدا می کنند و صلوات می فرستند، متوجه شدم آن جوان بلند شده و دور ضریح امیرالمؤمنین می چرخد و پدرش هم همراه او می چرخد. من سریع نماز را خواندم؛ اما او را از صحن خارج کرده بودند، سؤال کردم جریان چیست؟ گفتند: مشغول زیارت بودیم دیدیم آن جوان همان طور که خوابیده بود و سرش روی پای پدرش بود، به طور خوابیده بلند شد و به شبکه های ضریح خورد و از جای خود بلند شد، لباس های او را هم برای تبرک تکه تکه کردند.

اوضاع معنوی حوزه نجف چگونه بود؟

پدرخانم بنده می گفت؛ در زمان تحصیل در نجف اشرف یک وقتی سه روز گرسنگی کشیدیم، می رفتیم در بیرون شهر جایی بود که کاهو می کاشتند و بعد از برداشت، ریشه کاهو باقی می ماند، ما آن ها را می آوردیم و می کوبیدیم و می خوردیم، ولی در آن زمان حوزه نجف یک معنویت خاصی داشت، چون توجه بیشتر به معنویت بود، علما و فضلا و مراجع و بزرگان به مادیات توجهی نداشتند.

آقا شیخ محمدعلی سرابی که استاد نهج البلاغه ما بود از اولیاء و اوتاد و سالکان راه حق بودند به طوری تا سن 55 سالگی توانایی مالی ازدواج نداشتند و در مدرسه سید کاظم یزدی قدس سره ساکن بود و استاد دیگرم شیخ مجتبی لنکرانی قدس سره دخترش را برای رضای خدا با شرایط سهل و آسان به ایشان تزویج نمودند، ولی جائی برای سکونت نداشت، یک نفر از حاجیان تبریز مقبره خانوادگی خود را، در اختیار ایشان قرارداد که در قسمت جلوی مقبره ساکن شود و در همان مقبره یک دختر به دنیا آورد و در همان مقبره نیز از دنیا رفت، من هنگام وفات ایشان در نجف نبودم؛ ولی نقل می کردند از صفای باطن او؛ معروف است روزی که ایشان وفات کرد آفتاب گرفت و این مشهور شد، و تشییع جنازه عجیبی به عمل آمد، زندگی سختی بود و با زندگی امروزی فاصله زیادی دارد، معنویات خیلی قوی بود، خیلی هم ناراحت نبودند و با لقمه نان خالی هم برای ادامه درس حاضر می شدند.

ظاهراً مرحوم آقا شیخ محمدعلی سرابی با شما مکاتباتی نیز داشتند محتوای نامه های ایشان چه بود و چه توصیه های داشتند؟

ایشان به بنده لطف داشتند و نامه نگاری هایی نیز داشتند و می فرمودند که من شما را در محضر امیرالمؤمنین فراموش نمی کنم، توصیه ایشان این بود که هر جا می روید به مردم بگویید نمازشان را ترک نکنند، چون نماز پل ارتباطی خداوند با بندگان است، آن کسی که نمازش را ترک نمی کند، رابطه اش باخدا قطع نمی شود و ممکن است صاحب هر گناهی باشد، آخرالامر به راه برگردد؛ چون نماز «تنهی عن الفحشاء والمنکر» است؛ ولی کسی که نماز نمی خواند، دیگر ارتباطش باخدا قطع می شود، یعنی گردن کلفتی می کند، این یکی از توصیه های ایشان بود و فرمایشاتی در باب معنویات داشتند.

با علامه امینی نیز مراوداتی داشتید؟

در زمان ما علامه امینی در حال حیات بودند و مکتبة امیرالمؤمنین را تأسیس کرده بودند و کتاب الغدیر را به تدریج می نوشتند و چاپ می کردند و با ایشان سلام و عرض ارادتی داشتم.

پس از اتمام تحصیلات در نجف چه کردید؟

پس از بازگشت از نجف اشرف در سال 1339 شمسی به زادگاهم مراجعت کردم. زادگاه اصلی بنده یکی از روستاهای اردبیل به نام گلستان است. نزدیک زادگاهم دهی بود به نام سرعین که الآن شهر شده آنجا عالمی به نام آیت الله آ شیخ علی عرفانی که از شاگردان مرحوم آیت الله نائینی و هم دوره آقای خویی و آقای حکیم بود و با پدر من عقد اخوت داشت، پدرم واسطه شد و با دختر ایشان ازدواج کردم و مشغول کارهای مسجد سازی و غیره شدم. بعد از یازده سال به اردبیل آمدم و چند سالی در اردبیل ماندم و سپس به تهران آمدم. در سال 1375 مجدد به قم آمدم، چون دو نفر از فرزندانم روحانی هستند، یک نفر از آن ها به نام حسن امینی گلستانی که از محققین مؤسسه امام خمینی بود و با آیت الله مصباح یزدی همکاری داشتند و البته از دنیا رفتند. الآن تقریباً نوزده سال است ساکن قم هستم و تألیفاتی دارم؛ اما مهم ترین آن ها که چاپ شده اند عبارت اند از:

1-سرچشمه حیات،

2-از مباهله تا عاشورا

3-اسلام، فراتر از زمان

4-سیمای جهان در عصر امام زمان در دو جلد از انتشارات مسجد جمکران

5-والدین، دو فرشته جهان آفرینش

6-فلسفه قیام و عدم قیام امامان

7-آداب ازدواج

8-صد و یازده سؤال درباره امام زمان

9-گلستان سخنوران که به زودی منتشر خواهد شد و محتوی حدود یک صد و ده منبر این جانب است

آیا خاطرات زندگی خود را مکتوب کرده اید؟

 بله کتاب خاطرات زندگی بنده به نام رؤیاهای تلخ و شیرین در حال نگارش است احتمالا بعد از فوت بنده به اتمام می رسد، خاطراتم را آنجا نوشته ام، بنده در این سن و سال مسافرت عتبات را ترک نکرده ام و سالی حداقل یکی دو بار مشرف می شوم و در طول این سال ها از حضرات معصومین آثار و کرامات بسیاری دیده ایم.

از خاطرات پیاده روی های خود و طلاب برای زیارت حرم سید الشهداء بگویید؟

ما دکتر نمی شناسیم

در نجف این جریان جاافتاده بود، ایام خاصی را برای زیارت حرم سید الشهداء از نجف به کوفه و از کوفه به کربلا می رفتیم، کسانی که سریع السیر بودند از راه بیابان مستقیم به کربلا می رفتند که دوازده فرسخ است، ولی از کوفه هجده فرسخ است که از کنار فرات می رفتیم. ما در نجف پیاده، چرمی را زیر جورابمان می دوختیم و به کربلا می رفتیم، در همین رفت وآمدها هم خاطرات زیادی داریم، دریکی از مسافرت هایمان که به کربلا می رفتیم درراه به نزدیکی شهر ذوالکفل رسیدیم، شب را آنجا ماندیم، در این ایام خاص عرب ها درب خانه هایشان را باز می گذارند و مهمانخانه ای را برای مسافران پیاده امام حسین آماده می کردند و هر کاری از دستشان برمی آمد برای زوار انجام می دادند و کسانی که صاحب ثروت بودند التجا می کردند و التماس می کردند که نان خشکی را که برای مسافرت همراه برداشته بودیم به ایشان بدهیم، چون ما از طریق کوفه سه روزه تا کربلا می رفتیم و نان خشک با خود برمی داشتیم، چیز دیگری در آن گرما نمی شد برداریم، التماس می کردند که از آن نان خشک لقمه ای به آن ها بدهیم، سؤال می کردیم این نان خشک را برای چه می خواهید؟ می گفتند ما دکتر نمی شناسیم، هر وقت کسی از ما مریض بشود ما یک تکه از این نان زوار امام حسین را که به او می دهیم بلافاصله شفا پیدا می کند.

چه توصیه ای به طلاب جوان و اهل علم دارید؟

به طلاب جوان توصیه می کنم رابطه خود را باخدا تقویت کنند، هر چیزی که گیر انسان بیاید از این مسیر است. دو نفر از عرفا به بیت المقدس می رفتند، به جایی رسیدند که دیدند گله گوسفندی است که دو تا گرگ دو طرف گله می چرخند و هر گوسفندی که از گله بیرون می رود با دمشان به او می زنند تا به گله برگردد، این ها به هم نگاه کردند و تعجب کردند گفتند: این گرگ ها چه زمانی با این گوسفندان عقد اخوت و برادری بسته اند؟ دیدند از بالای تپه صدای چوپان بلند شد که این گرگ ها از وقتی با گوسفندان عقد اخوت بسته اند که چوپان آن ها باخدا عقد اخوت بسته است، دیدند آن بنده خدا مشغول عبادت است و گرگ ها برای گوسفندان او شبانی می کنند.

پیرمردی پشته هیزمی به دوش داشت و لنگ لنگان و افتاده می آمد، این دو نفر عارف گفتند از این پیرمرد سؤال کنیم ببینیم آیا خدا را می شناسد؟ یا چگونه خدا را می شناسد؟

جلو آمدند و گفتند یا اخی، اتعرف ربک؟ خدا را می شناسی؟

نگاهی به این ها کرد و پشته هیزم را از دوشش به زمین گذاشت و رو به آسمان کرد و گفت؛ یا رب حول هذا الحطب ذهباً! خدایا این هیزم ها را تبدیل به طلا کن، یک وقت دیدند این هیزم ها با آن شرایط تبدیل به طلای ناب شد، گفت بردارید، چشمتان را نبسته ام، طلای واقعی است، اگر نیاز دارید بردارید، این ها دیدند که این پیرمرد خیلی مقام دارد، گفتند گرسنه ایم چیزی داری به ما بدهی؟ پیرمرد گفت؛ یا رب اطعمهم، خدایا به این ها طعام بده، یک وقت دیدند یک سینی جلوی آن ها گذاشته شد و انواع طعام داخل آن بود که خوردند، گفت دیگر نمی خورید؟ گفتند خیر، سینی دوباره به بالا رفت، پرسید غذا چطور بود؟ گفتند تا به امروز چنین غذای خوشمزه ای نخورده ایم، گفتند ای پیرمرد این هیزم ها را کجا می بری؟ گفت من هرروز این ها را از بیابان جمع می کنم و در بازار می فروشم و برای فرزندانم نان می خرم، گفتند پیرمردی که پشته هیزم را طلای ناب می کند ولی خودش استفاده نمی کند، از بیابان هیزم جمع می کند و می فروشد در زمان قدیم این احوال در میان حوزه های علمیه حاکم بود.

 پی نوشت ها: