آیا پیامبر (ص) هنگام وفات وصیتی کرده بودند؟

به تصریح اهل سنت و شیعه و به اعتراف اصحاب و نویسندگان صحاح و سایر نویسندگان سنن به هنگام احتضارِ پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم)عده ای از مردان از جمله عمر بن الخطاب در خانهء آن حضرت بودند.

پاسخ:

پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: هَلُمَّ اَکتُبْ لکم کتاباً لا تضلّوا بعده؛ بیایید برایتان نوشته ای بنویسم که پس از آن هرگز گمراه نشوید. عمر گفت: درد بر او غلبه کرده و قرآن نزد شما است. کتاب خدا ما را کفایت می کند. بین افراد اختلاف افتاد و منجرّ به نزاع شد. آن گاه که سر و صدا و اختلاف نزد پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم)بالا گرفت، فرمود: برخیزید و ازاین جا بروید.

ابن عباس همواره این سخن را می گفت که: تمام مصیبت آن وقتی بود که با اختلاف و سر و صدایشان بین پیامبر و بین آنچه می خواست برای آن ها بنویسد,حائل شوند.(1)

این حدیث از احادیثی است که در صحت و صدور آن جای هیچ سخن و تردید نیست.

حقیقت آن است که آن ها می دانستند آن حضرت (صلی الله علیه و آله و سلم) می خواهد عهد و پیمان خلافت را محکم تر کند و نص بر وصایت و خلافت علی (علیه السلام) را مؤکد سازد؛ از این رو ایشان را از این کار باز داشتند، چنان که عمر بن خطاب در بحث و گفت و گوی که بین او و ابن عباس در گرفت، به آن تصریح کرده است. (2)

اگر این کلام حضرت را با حدیث ثقلین در نظر بگیریم که فرمود: من در بین شما چیزی می گذارم که اگر به آن تمسک جویید، هرگز گمراه نشوید: کتاب خدا و عترتم. در می یابیم که هدف این دو حدیث یکی است و آن این که: پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) درحال بیماریش می خواست تفصیل آن چه را در حدیث ثقلین بر آن ها واجب کرده است بنویسد.

ـ چرا آن حضرت از نوشتن صرف نظر فرمود؟ وقتی که حضرت دید درحضورش سخنان ناروا و توهین آمیز گفته می شود بدیهی است که پس از رحلت آن حضرت به محتوای وصیت عمل نخواهد شد و اگر اصرار در نوشتن می کرد, آن ها نیز در این که وی هذیان می گوید, پافشاری می کردند و همین امر منشأ اختلاف دربین امت اسلامی بود.

آن چه لزوم وصیت رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) را تأکید می کند, دستور قرآن است که به صراحت فرموده است: کتب علیکم اذا حضرت احدکم الموت ان ترک خیراًالوصیةللوالدین و الاقربین بالمعروف حقاً علی المتقین ; دستور داده شد که وقتی یکی ازشما را مرگ فرا رسد, اگر دارای متاع دنیوی است , برای پدر و مادر خویشان , به چیزی شایسته وصیت کند که این کار سزاوار مقام پرهیزکاران است.(3) روایات زیادی این موضوع را تأیید می کند, به طوری که رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: ما ینبغی لامرء مسلم ان یبیت لیلة الاو وصیته تحت رأسه ; سزاوار نیست مسلمان شب بخوابد مگراین که وصیت نامه اش زیر سر او باشد.(4) چگونه می توان باور کرد که رسول اکرم (صلی الله علیه و آله وسلم) در مورد امر مهمی مانند خلافت پس از خود هیچ گونه وصیتی نداشته باشد؟

گذشته از این پیامبر امّی بود و خط نوشتن نیاموخته بود, اما مقداری از وصایای خود را در حجة الوداع و خطبه غدیر بیان کرد و فرمود: انی تارک فیکم الثقلین کتاب الله و عترتی ; من دو چیز گران بها در اختیار شما می گذارم: کتاب خدا و عترت.

هم چنین در سایر خطبه ها و سخنرانی ها گفته ها را گفت و دیگران نوشتند.

فقط دو کلمه راجع به حضرت علی (علیه السلام) موقع مرگش می خواست بنویسد که عمر مانع شد, اما در مورد اهل و عیالش , به زبان قرآن و حدیث توصیه فرموده بود; بنابراین , چیزی نبود که پیامبر دریغ کند.