مراقبت های بهداشتی دستگاه گوارش

با توجه به اعمال دستگاه گوارش، هیچ کس نمی تواند اهمیت لزوم برخورداری از یک دستگاه هاضمه ی خوب و سالم را انکار کند. لذت زندگی بستگی به وجود دستگاه گوارشی سالم دارد. یک هاضمه ی بد و بروز عوارضی نظیراسهال، یبوست، زخم معده و اثنی عشر، کولیت(آماس یا التهاب کولون)، آپاندیسیت و هپاتیت(آماس بافت کبد) آرامش را از زندگی شخص سلب می کند.
لذا لازم است برای حفظ سلامت و بهداشت دستگاه هاضمه به نکات زیر توجه شود.
1 ـ رعایت کامل بهداشت شخصی به ویژه دهان و دندان.
2 ـ مصرف غذاهای متوازن و سالم و خودداری از مصرف غذاهایی که احتمال فاسد شدن شان می رود.
3 ـ رعایت نظم و ترتیب در صرف غذا. این موضوعت کاملاً به اثبات رسیده که بهتر است برای صرف سه وعده ی غذایی اصلی صبحانه، ناهار و شام ساعت معینی در نظر گرفته شود و در فاصله ی بین دو غذا از خوراکی هایی استفاده شود که موجب سلب اشتها نشود.
4 ـ جویدن کامل غذا؛ در یک سری آزمایشات که بر روی سه دسته از افراد برای نشان دادن تأثیر عمل جویدن درگوارش مواد غذایی انجام گرفت، از دسته ی اول که غذای کاملی به انها داده شده بود خواسته شد که غذا را با حالت معمولی یا تندتر از معمول بخورند. به دسته ی دوم و سوم به ترتیب به میزان یک دوم و یک سوم غذای دسته ی اول داده شد و از آنها خواسته شد که غذای خود را در نهایت آرامش صرف کنند. پس از یک ماه مشاهده شد که دسته ی دوم و سوم، یعنی آنهایی که غذای کمتری مصرف کرده ولی خوب جویده بودند، به مراتب قوی تر و شاداب تری از دسته ی اول بودند.
5‌ـ غذاهای روزانه هر کس باید متناسب با وضع شخص و سایر شرایط جسمانی او تعیین و از پرخوری پرهیز شود. بیماری هایی که در نتیجه ی کم غذا خوردن ایجاد می شود، پس از تقویت مزاج بهبود می یابند، در صورتی که عوارض پرخوری به مراتب بیشتر و عواقب آن سخت و خطرناک است و اصلاح ضایعاتی که پرخوری پس از چندی در اعضای مهم بدن تولید می کند دشوارتر است.
در اشخاصی که پرخوری می کنند مقدار انرژی لازم برای هضم مواد غذایی به مراتب بیشتر از مقدار انرژی است که برای هضم غذای متعادل ضرورت دارد. بنابراین آنهایی که غذای متعادل مصرف می کنند قوی تر از اشخاص پرخورهستند، زیرا قوای خود را صرف هضم مواد غذایی فوق العاده نمی کنند. اغلب اشخاص پرخور اگر مدتی ازوقت غذاخوردن آنها بگذرد احساس می کنند که ضعیف و ناتوان شده اند و وقتی هم که از سر میز یا سفره بر می خیزند تازه مدتی مجبورند از انجام هر کاری دست بکشند و استراحت کنند. علت این امر این است که تمام انرژی بدن آنها صرف گوارش غذاهای زیاده از حدی که خورده اند می شود و همین که غذای آنها از قسمت های اولیه ی دستگاه گوارش گذشت تازه خستگی هضم غذاها آنها را فرا می گیرد. بنابراین خودداری از پرخوری و مصرف غذاهای متوازن و سالم بهترین راه کمک به درمان بسیاری از بیماری های دستگاه گوارش است.
6 ـ پرهیز از مصرف غذاهایی که به تجربه دریافته اید مصرف آن غذاها ناراحتی هایی در اعمال گوارشی تان به وجود می آورد، یعنی باصطلاح عامیانه آن غذاها به شما نمی سازد.
7 ـ دوری جستن از عصبانیت و اضطراب هنگام غذاخوردن و صرف غذا در محیط شاد و با نشاط.
بطور کلی باید توجه داشت که هنگام صرف غذا هیچ گونه اضطراب نگرانی یا عصبانیتی در کار نباشد، در غیر این صورت سبب کند شدن عمل هضم، ایجاد سوء هاضمه، کاهش قدرت بدنی و کارآیی شخص می شود و این عارضه نیز به نوبه ی خود ایجاد اضطراب و هیجان بیشتری می کند.
خشم و ترس شدید یعلاوه بر آنکه روی ترشح معده اثر می گذارد، ترشح صفرا و شیره های لوزالمعده را نیز دچار اختلال می کند. در این گونه موارد ممکن است حرکات دودی معمولی روده و معده را نیز متوقف کند.
8 ـ تنوع در نوع غذاهای مصرفی باعث جلب اشتها و هضم آسان و سریع غذا می شود. هر گاه رنگ، طعم، بو و منظره ی غذا جالب باشد هضم آن آسان تر و سریع تر انجام خواهد پذیرفت.
برای کسانی که به سبب بیماری یا علت دیگری اشتهای خود را ازدست داده اند بهتر است غذاهای کمتر و خوش منظره تری در نظر گرفته شود تا باعث جلب اشتهای آنان شود.
9 ـ صبحانه بایستی شامل یک سوم تا یک چهارم غذای روزانه باشد. بنابراین باید سعی کرد شب قبل به اندازه یی غذا خورد که صبح روز بعد اشتهای کافی برای صرف صبحانه موجود باشد.
10 ـ از مصرف آب آشامیدنی غیر تصفیه و سبزیجات و میوه جات نشسته خودداری کنید.
11 ـ حتی المقدور ازمصرف غذاهای زیاد برشته و سرخ کرده اجتناب کنید.
12 ـ اجتناب از نوشیدن مایعات زیاد سرد یا گرم.
13 ـ اجتناب از مصرف مشروبات الکلی، سیگار، مواد مخدر و محرک.
14 ـ بهتر است بعد از صرف غذا لااقل تا حدود نیم ساعت ازانجام هرگونه تمرینات ورزشی و کارهای فکری خودداری کنید، زیرا در این حالت دستگاه هاضمه چنان که شاید و باید کار خود را نمی تواند انجام دهد و در نتیجه ناراحتی، درد معده و سوء هاضمه پیش می آید.
15 ـ استحمام در آبی که حرارت آن کمتر با زیادتر از گرمای بدن شخص باشد، سبب انحراف خون از جهاز هاضمه به سایر قسمت های بدن می شود. بنابراین باید از استحمام کردن در ساعت اولیه ی بعد از غذا خوردن امتناع کنید.
16 ـ مصرف دارو تنها در صورت تجویز پزشک مجاز است. از استفاده ی خودسرانه ی دارو در مواقع ناراحتی های گوارشی خودداری کنید.
17 ـ خودداری از وادارکردن کودکان به خوردن غذا یا خوراندن اجباری غذا به آنان که سبب بی علاقگی بیشترشان به خوردن می شود.
18 ـ در مواقع مقتضی به ورزش و تفریح بپردازید و از تمریناتی که موجب تعدیل کار دستگاه گوارش می شود استفاده کنید.
19 ـ بهتر است غذا را از رقیق ترین نوع آن شروع کنید و درخوردن آب افراط نکنید.
20 ـ محیطی که درآن غذا صرف می کنید باید روشن، تمیز و فاقد بوی نامطبوع باشد. اگر میز غذا را با دسته گلی بیاراییم و نیز محل طوری باشد که منظره ی خوشایندی داشته باشد، به هضم غذا کمک مؤثری می کند.
منبع:نشریه 7روز زندگی، شماره100.