وزوز گوش، صدای غیر طبیعی است که در گوش یا درون سر درک می شود، بدون اینکه با منابع خارجی ایجاد کننده صدا ارتباطی داشته باشد. وزوز معمولاً به صورت صدای زنگ، وزوز یا همهمه بیان می شود که می تواند حمله ای، دائمی، ضربان دار یا یکنواخت و یا در بعضی از بیماری ها همراه با کاهش شنوایی باشد. وزوز گوش به دو نوع تقسیم می شود.
1)نوعی که علاوه بر بیمار، پزشک نیز با کمک روش هایی می تواند آن را بشنود. ( عینی)
2)نوعی که فقط خود بیمار می شنود ( ذهنی) که این نوع شایع تر از نوع عینی است.
وزوز گوش ذهنی
از آنجا که هیچ یافته قابل درکی از این صدا توسط پزشک وجود ندارد، لذا شدت آن قابل ارزیابی نبوده وعلل آن عموماً ناشناخته است اما طبق بعضی نظریه ها برخی از اختلالات (از جمله آسیب الکتروفیزیولوژیکی در حلزون گوش، عصب هشتم مغزی و یا سیستم عصبی مرکزی) می توانند جزو علل آن باشند.
اختلالات گوش
بیش از 90 درصد موارد وزوز گوش، ناشی از اختلالات گوش می باشد و در رأس آنها اختلالات زیر قرار دارند:
جرم گوش: وجود سرومن در مجرای خارجی گوش از علل ناشایع ایجاد وزوز گوش است و منجر به مبهم شنیده شدن صدا نیز می گردد. وزوز گوش در این موارد فرکانس پایین داشته (ممکن است متناوب باشد)، با پاک کردن مجرا از بین می رود.
اوتیت میانی: اوتیت میانی حاد ممکن است منجز به وزوز گوش ضربانی شود که با بهبودی اوتیت، وزوز گوش نیز از بین می رود. (اوتیت میانی مزمن به ندرت وزوزگوش ایجاد می کند.)
تروما: صدمات آکوستیک، تغییرات فشار جوی و ضربات مستقیم به گوش نیز می توانند عامل وزوز گوش باشند.
پیرگوشی: در پیر گوشی به طور شایع وزوز مشاهده می شود که فرکانس بالایی دارد.
اتواسکروز: وزوز گوش در اغلب بیماران وجود دارد که می تواندهمراه یا بدون کاهش شنوایی باشد.
علل قلبی- عروقی
علل قلبی- عروقی دومین علت شایع وزوز گوش است. تقریباً یک سوم بیماران مبتلا به وزوز شدید گوش یک یا چند اختلال قلبی- عروقی دارند. 75 درصد این بیماران دارای فشارخون بالا هستند که در غالب موارد با درمان فشارخون، وزوز گوش آنها نیز رفع می شود.
سایر موارد این گروه عبارتند از:
کم خونی، وزوز گوش ثانویه، افزایش بازده قلبی و آرتریواسکروزشدید و منتشر. در کلیه این موارد وزوز گوش معمولاً ضرباندار است.
اختلالات نورولوژیک یا ضربه به سر
اختلالات نورولوژیک یا تروما ( شامل هر نوع شکستگی جمجمه یا آسیب های غیر نافذ به سر) در 5 تا 10 درصد موارد منجر به وزوز گوش می شوند. شکستگی جمجمه می تواند وزوز گوش همراه با کاهش شنوایی (معمولاً حسی- عصبی) نسبت به فرکانس های بالا ایجاد کند. در این موارد در صورت از هم گسیختگی استخوانچه های گوش، کاهش شنوایی هدایتی نیز دیده خواهد شد. متعاقب آسیب ناشی از تکان های شدید سربه عقب و جلو در تصادفات رانندگی، معمولاً چند روز تا چند هفته پس از تصادف، وزوز گوش ایجاد می شود.
عوارض فارماکولوژیک
5 تا 10 درصد وزوز گوش ذهنی ( مخصوصاً بیشتر در افراد مسن) ناشی از عوارض دارویی است که مهم ترین آنها آسپیرین می باشد. داروهای دیگر شامل دارو های ضد التهابی غیر استروئیدی، آنتی بیوتیک ها ( خصوصاً آمینو گلیکوزیدها)، ضد افسردگی ها و آرام بخش ها هم می توانند وزوز گوش ایجاد کنند. در این موارد وزوز گوش قبل از کاهش شنوایی شروع شده و زنگ خطر آن است و در صورت ادامه مصرف دارو می تواند منجر به کاهش شنوایی شود؛ لذا باید با پیدایش وزوز گوش دارو قطع شود، زیرا کاهش شنوایی ناشی از مصرف داروها در بسیاری از موارد غیر قابل برگشت است. لازم به ذکر است بیشترین عوارض جانبی آمینو گلیکوزیدها زمانی است که همراه با دیورتیک ها استفاده شوند.
بیماری های دندان
بیماری های دندان و یا هر اختلالی در مفصل گیجگاهی فکی می تواند وزوز گوش را تشدید کند. در این حالت احساس پری و فشار درگوش و حساسیت روی مفصل تمپوروماندیبولر وجود دارد.
اختلالات متابولیک
اختلالات متابولیک، به عنوان یک عامل نسبتاً ناشایع وزوز گوش محسوب می شوند. هیپر تیروئیدیسم ( احتمالاً ثانویه به افزایش فشار مایع گوش داخلی) در 4 درصد موارد موجب وزوز گوش آزار دهنده و مشکل آفرین است. وزوز گوش در این افراد ضرباندار، حمله ای و با فرکانس پایین می باشد. در این موارد بیماری تیروئید معمولاً آشکار وعلامت دار بوده و تشخیص آن مشکل نیست. هیپرلیپیدمی مخصوص وقتی همراه با کاهش شنوایی حسی- عصبی زیاد و کم شونده یا سرگیجه باشد، می تواند عامل وزوز گوش باشد. بیماران عموماً باید رژیم غذایی کم چربی داشته باشند. کمبود ویتامین نیز به عنوان عامل وزوز گوش گزارش شده، ولی بسیار نادر است.
علل سایکولوژیک
عوامل سایکولوژیک ممکن است عامل به وجود آورنده یا تشدید کننده وزوز گوش باشند. استرس نیز بر شدت وزوز گوش می افزاید.
وزوز گوش عینی
این نوع وزوز گوش با گوش یا بدون استفاده از آن توسط پزشک نیز شنیده می شود ومنشأء عروقی، مکانیکی، عضلانی یا نئوپلاستیک دارد.
علل عینی وزوز گوش
*نئوپلاسم های گوش میانی
*هیپرتانسیون
*ارتویواسکروز
*شنت های شریانی وریدی
*تنگی شریان کاروتید
*حلقه های شریانی
*آنوریسم ها
*مولتیپل اسکلروز
*هیپرتانسیون خوش خیم داخل مغزی
*موقعیت غیر طبیعی بولب جوگولر
*گشادی یا بازماندن شیپور استاش
*میوکلونوس نرم کام
*اسپاسم ایدیوپاتیک عضله رکابی
*اختلالات مفصل گیجگاهی فکی
*اختلالات مهره های گردنی
*مالفورسیون شریانی- وریدی
ارتباط بین شریان اکسیپیتال و سینوس عرضی، شریان کاروتید داخلی با عروق ورتبرال یا شریان مننژیال میانی و شریان سطحی خاره ای بزرگ می توانند باعث وزوز گوش ( معمولاً خفیف ) شوند. تشخیص آن بر اساس MRI و آنژیوگرافی بوده و علائم به قدری شدید می شوند که نیاز به درمان داشته باشند. در موارد شانت شریانی – وریدی، وزوز گوش ضرباندار و همزمان با ضربان قلب است و شایع ترین علت آن تومور گلوموس جوگولار یا گلوموس تیمپانوم می باشد. با بزرگ تر شدن تومور و تهاجم به گوش میانی، بیمار دچار کاهش شنوایی نیز می شود. تشخیص آن با سیتی اسکن بوده و اگر زود تشخیص داده شود با جراحی قابل رفع است. اما اگر تومورها دیر تشخیص داده شوند، ممکن است به اعصاب کرانیال دست اندازی کنند.
سوفل یا برویی شریانی و همهمه وریدی
برویی شریانی می تواند عامل وزوز گوش ضرباندار باشد. همهمه وریدی در بیماران مبتلا به افزایش فشارخون یا موقعیت غیر طبیعی بولب جوگولار نیز موجب وزوز گوش می شود. این نوع وزوز گوش ماهیت آرام و با فرکانس پایین دارد که ممکن است با تغییر موقعیت سر، فعالیت و یا فشار به ورید جوگولر تغییر کند.
گشادی شیپوراستاش
وزوز گوش ناشی ازگشادی شیپور استاش معمولاً به صورت صدای مشابه با تلاطم امواج اقیانوس توصیف می شود. این صدا عموماً همزمان با تنفس از بینی بوده و نشان دهنده بازبودن غیر طبیعی شیپور استاش است.
میوکلونوس نرم کام
در میوکلونوس نرم کام، عضلات نرم کام دچار انقباضات سریع و منظم ( 40 تا 200 بار در دقیقه) می شود. این مساله منجر به جدا شدن و چسبیدن متناوب مخاط پوشاننده مجرای شیپوراستاش و تولید صدای تیک تیک منظم ( با همان فرکانس) در گوش می گردد. همچنین بیماراحساس پری گوش می کند و بعضی اختلالات شنوایی نیز به وجود می آید. تشخیص از راه مشاهده و گرفتن تاریخچه صورت می گیرد و تیمپانوگرام یا الکترومیوگرام نیز ممکن است جهت تشخیص به کارروند.
ارزیابی بالینی و پاراکلینیکی
1-بررسی تاریخچه قبلی و شرح حال فعلی بیماری توجه به سابقه ضربه مستقیم به گوش یا سر، شیرجه از ارتفاع، وزوز گوش پس از زایمان، یک طرفه یا دو طرفه بودن، کم و زیاد شونده یا ثابت یا ضربانی بودن و... از اهمیت زیادی برخوردار است. 2- معاینه کامل سر و گردن شامل معاینه اعصاب مغزی، بررسی ته چشم و سمع سر، گردن و گوش ها ( جهت تشخیص سوفل یا برویی) و اندازه گیری فشار خون. 3-معاینه اتولوژیک پرده تیمپان و گوش میانی، معاینات اودیومتری. 4- در کلیه کسانی که وزوز گوش یک طرفه یا کاهش شنوایی قرینه همراه با معاینات عصبی نرمال دارند، باید MRI یا جهت رد موارد پاتولوژی در خلف حلزون به عمل آید. همچنین، در کسانی که وزوز گوش یک طرفه ضربانی دارند باید از مغز و استخوان تمپورال و از کاروتید، سونوگرافی داپلر ودر صورت عدم تشخیص، آنژیوگرافی از مغز انجام شود. 5-اندازه گیری CBC، هماتوکریت، ESR,BS، تست های فعالیت تیروئید و کلسترول و تری گلیسرید.
نکات قابل توجه
*وزوز گوش کم و زیاد شونده همراه با کاهش شنوایی کم و زیاد شونده علامت شایع هیدروپس مایع پری لنفاتیک ( مانند منیر) است.
*وزوز گوش یک طرفه همراه با کاهش شنوایی حسی- عصبی یک طرفه مهم ترین علامت شایعه رتروکوکلئار ( مانند نوروم آکوستیک ) است.
*وزوز گوش ضربانی معمولاً منشاء عروقی دارد که ممکن است همزمان با ضربان قلب و یا بدون ارتباط با آن باشد و بیش از هر چیز می تواند نشان دهنده عبور توربولانت خون از میان عروق بزرگ، که از گوش میانی یا داخلی می گذرند، باشد.
*وزوز گوش ضربانی ممکن است تنها علامت تومور گلوموس جوگولاریس باشد.
تدابیر درمانی
1-اطمینان بخشیدن به بیمار ( از جمله از طریق انجام اقدامات تشخیصی) این اطمینان بخشی موجب می شود تقریباً 25 درصد بیماران بهبودی کامل و 5 درصد کاهش تدریجی علائم پیدا می کنند. 2- اجتناب از صدای بلند و در صورت لزوم استفاده از محافظ گوش ( صدا خفه کن) 3- اجتناب از نوشیدن نوشابه های کافئین دار، قهوه، چای، کولا و شکلات قابل ذکر است که نوشابه های بدون کافئین کاملاً عاری از کافئین نبوده و فقط 50 درصد کافئین شان کم شده است. 4- ترک سیگار ( بیش از 50 درصد بیماران مبتلا به وزوز خفیف گوش پس از قطع مصرف کافئین و نیکوتین به طور نسبی بهبود می یابند). 5- بررسی کلیه داروهای مصرفی بیمار حتی المقدورحذف تمام داروهای تشدیدکننده وزوز گوش از برنامه دارویی او. 6- استفاده از داروهای ضد افسردگی و ضد اضطراب و روان درمانی در صورت وجود افسردگی یا اضطراب 7- تکنیک ماسکه کردن صدای وزوز گوش بیشترین روش درمانی مورد استفاده است که در آن فقط صدای دیگری ( موزیک) جانشین صدای وزوز می شود (وزوز را از بین نمی برد). بیماران صدای اضافه شده خارجی را بهتر از صدای داخلی تحمل می کنند. از آنجا که صدای وزوز گوش در زمان استراحت بیشتر حس شده و آزاردهنده می شود، بهتر است در این مواقع از دستگاه ماسکه کننده استفاده شود و در صورت عدم دسترسی می توان از رادیو یا هر دستگاه صوتی دیگری استفاده کرد. 8- در موارد مقاوم به اقدامات فوق می توان از مشاوره سایکولوژیکی جهت آموزش تکنیک های آرام سازی و هیپنوتیزم کمک گرفت.
ب) درمان اختصاصی
درمان قطعی این بیماران شناخت عامل به وجود آورنده بیماری و درمان اختصاصی مربوطه است. سایر درمان ها فقط کمکی هستند؛ از جمله لیدوکائین که به علت عوارض و نقایص آن ( تزریق داخل وریدی، نیمه عمر کوتاه نیاز به دور نزدیک به دوز بیهوشی و آریتمی قلبی) زیاد قابل استفاده نیست. در چند مطالعه اخیر فرم خوراکی لیدوکائین مورد بررسی قرار گرفته، ولی روی وزوز گوش چندان مؤثر نبوده است. داروهای ضد افسردگی و ضد اضطراب ( کاربامازپین، پریمیدون، فنی توئین و...) تنها داروهایی هستند که تجویزشان مناسب و مؤثرتر بوده است، اما در حال حاضر تنها دارویی که بر اساس مطالعات اولیه تأثیر نسبتاً خوبی بر روی وزوز گوش داشته ( با عوارض جانبی کمتر)، الپرازولام ( با نام تجاری «Xanax» با دوز 5 /0 تا 5 /1 میلی گرم در روز) بوده است، اما برای استفاده روتین نیاز به مطالعات کنترلی و وسیع تری دارد.
منبع:نشریه دنیای سلامت، شماره55.
/ج
