شرح دعای روز چهاردهم ماه مبارک رمضان

اللَّهُمَّ لاَ تُؤَاخِذْنِی فِیهِ بِالْعَثَرَاتِ وَ أَقِلْنِی فِیهِ مِنَ الْخَطَایا وَ الْهَفَوَاتِ وَ لاَ تَجْعَلْنِی فِیهِ غَرَضاً لِلْبَلاَیا وَ الْآفَاتِ بِعِزَّتِک یا عِزَّ الْمُسْلِمِین [۱]

متن:

ترجمه:

ای خدا در این روز مرا به لغزشهایم مؤاخذه مفرما و عذر خبطو خطاهایم بپذیر و مرا هدف تیر بلاها و آفتها قرار مده به حق عزت و جلالت ای عزت بخش اهل اسلام.

اللَّهُمَّ لاَ تُؤَاخِذْنِی فِیهِ بِالْعَثَرَاتِ

خدایا من را به لغزشها مواخذه نکن؛ آدمی گاهی دچار لغزش می شود و ایمانش از بین می رود؛ و گناهان لغزش می باشند، گاهی خداوند بخاطر گناهان ما به غضب می آید الان اغلب مردم بخاطر گناه گرفتار سیل و زلزله و... بلایا هستند؛ در قدیم معروف بود که: چوب خدا صدا ندارد.

و باید به مردم این توجه را داد که خیلی از این تصادفات و مرگ های ناگهانی بخاطر گناهان اتفاق می افتد. [2]

اگر شخصی از روی بی اعتنایی نماز اول وقت نخوانده و پشت فرمان ماشین نشسته و رانندگی می کند، نماز نفرینش می کند و تصادف کرده به خاطر نفرین نماز است؛ و نماز نخوانده مرده است. اگر نماز را در وقتش بخوانید خیلی از این پیش آمد ها نمی شود. « لا تواخذنی بالعثرات » یک نماز که اول وقت نخوانی آدم را بیچاره می کتد. بخاطر اینکه در روایت وارد شده که کسی که نماز را از اول وقت به تاخیر بی اندازد، نماز او را نفرین می کند و خطاب به ضایع کننده نماز می گوید: « ضیعک الله کما ضیعتنی » خدا تو را ضایعت کند همانطوری مرا ضایع کردی. ولی اگر اول وقت نمازت را بخوانی نماز دعایت می کند و می گوید « حفظک الله کما حفظتنی » خدا حفظت کند همانطوری که مرا حفظ کردی. [3]

اگر نمازت را اول وقت بخوانی کار و بارت هم خوب می شود؛ خدا به دل دیگران می اندازد تا کارت را انجام دهند.

شعر:

تو با خدای خود انداز کار و دل خوش دار

که رحم اگر نکند مدعی خدا بکند [4]

توضیح بیت:

دو نفر اختلاف پیدا می کنند و یکی مدعی می شود و دیگری مدعی علیه؛ مدعی علیه غصه می خورد و منتظر حکم قاضی است با اینکه حق به جناب اوست؛ شاعر در این بیت می گوید که غصه مخور؛ و کارت را به خدا واگذار کن و در این بیت به موعظه خوبی تذکر داده شده است

وَ أَقِلْنِی فِیهِ مِنَ الْخَطَایا وَ الْهَفَوَاتِ

خدایا اقاله کن

معنای اقاله:

اگر شما جنسی را از جایی خریده اید، و بدون جهت می خواهید آن را پس بدهید، و جنس خریداری شده عیب و مشکلی هم ندارد که بخاطر آن بخواهید معامله را بر هم بزنید، در این موارد مستحب است که کاسب و فروشنده آن را پس بگیرد. و این پس گرفتن را اقاله گویند.

در این دعا از خدا درخواست اقاله می کنیم و می گوییم؛ خدایا تو خود دستور به اقاله داده ای، و به فروشنده گفته ای؛ جنسی را که فروخته ای و مشتری بدون دلیل باز گردانده است را قبول کن حال من هم از تو تقاضای اقاله دارم و از تو می خواهم که گناهانم را رایگان ببخشی؛ به قول استاد ما: «خدایا گناهان ما را مفتکی بیامرز». نمونه این دعا را در دعای کمیل می بینید [5] که خدایا با من اهل اقاله باش.

وَ لاَ تَجْعَلْنِی فِیهِ غَرَضاً لِلْبَلاَیا وَ الْآفَاتِ

خدایا؛ من را در معرض تیر بلاء قرار مده؛ « غرض » به معنی « هدف » است [6]؛ زلزله و سیل... این ها تیر بلایا هستند، قرآن کریم می فرماید: « وَ ما أَصابَکمْ مِنْ مُصیبَةٍ فَبِما کسَبَتْ أَیدیکمْ وَ یعْفُوا عَنْ کثیرٍ » [7] یعنی هر گرفتاری برای شما پیش می آید حاصل دسترنج خودتان هست. [8]

شعر:

دهقان سالخورده چه خوش گفت با پسر

کای نور چشم من بجز از کشته ندروی [9]

هر چه کشت کنی همان را درو می کنی، « فَمَنْ یعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّةٍ خَیراً یرَهُ وَ مَنْ یعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّةٍ شَرًّا یرَهُ » [10] اگر دختر شوهر دادی و با عروست خوش اخلاق هستی مادر شوهر دختر تو هم با دخترت خوش اخلاقی می کند، همانطوری که تو با عروست رفتار می کنی دیگران هم با دختر تو همانطور رفتار می کنند. اگر می بینی که باغ میوه و مزرعه کشت و کار تو به آفت مبتلا شده است، شاید اهل خمس و زکات نبوده ای!

حکایت:

چندی پیش در یکی از شهر ها آفت آمده بود تمام باغهای انگور را از بین برده بود؛ به صاحب یکی از باغ ها این خبر را دادند، ایشان گفتند: من مطمئنم که به باغ من آسیبی نرسیده است، چون من اهل خمس و زکات هستم، وقتی که به محل رفتند دیدند که همه باغ ها از بین رفته به جز باغ این شخص.

خاطره:

در زمان رضا شاه میدانی بود معروف به سبزه میدان، در یکی از سال ها شب عاشوراء با تولد رضا شاه مصادف شده بود، و از طرف کلانتری دستور داده بودند که باید کسبه محل شان را چراغانی کنند و اگر اطاعت نمی کردند؛ خطرناک بود و دستگیر می کردند؛ اهل محل میدان را چراغانی کردند به جز یکی از کاسب های سبز میدونی که امتناع کرد و فرار کرد و مدتی مخفی شده بود؛ بعد از مدتی تمام مغاز ه های بازار آتش گرفت به غیر از مغازه این شخص که به احترام امام حسین ( علیه السلام ) مغاز ه اش را بسته بود.

در قرآن آمده است که « إِنَّ اللَّهَ لا یغَیرُ ما بِقَوْمٍ حَتَّی یغَیرُوا ما بِأَنْفُسِهِمْ وَ إِذا أَرادَ اللَّهُ بِقَوْمٍ سُوْءاً فَلا مَرَدَّ لَهُ وَ ما لَهُمْ مِنْ دُونِهِ مِنْ والٍ) [11] خدا برنامه های مردم را عوض نمی کند مگر اینکه خودشان را تغییر بدهند،

بِعِزَّتِک یا عِزَّ الْمُسْلِمِین

بعزت خودت این دعاها را در حق ما مستجاب کن ای کسی که عزت مسلمین از توست

شعر:

به هر ناچیز چیزی او دهد او

عزیزان را عزیزی او دهد او

مبادا آن که او کس را کند خوار

که خوار او شدن کاریست دشوار

اگر عزت دهد رو ناز می کن

وگرنه چشم حسرت باز می کن [12]

پی نوشت ها:

[1] - بحارالأنوار ج : 95 ص : 39

اللَّهُمَّ لَا تُؤَاخِذْنِی بِالْعَثَرَاتِ وَ أَقِلْنِی فِیهِ الْخَطَایَا وَ الْهَفَوَاتِ وَ لَا تَجْعَلْنِی غَرَضاً لِلْبَلَایَا وَ الْآفَاتِ بِعِزَّتِکَ یَا عِزَّ الْمُسْلِمِینَ

[2] - ارشاد القلوب-ترجمه رضایى ج‏1 ص 175

حضرت رسول «صلی الله علیه و آله و سلم » فرمود: هر گاه در میان شما پنج چیز باشد به پنج بلا گرفتار خواهید شد هر گاه ربا بخورید زمین نعمتش را از شما دریغ دارد، هر گاه در میان شما زنا آشکار شد مرگ ناگهانى فراوان شود، زمانى که زمامداران ستم کنند چهارپایان بمیرند زمانى که مردم بیکدیگر ستم کنند دولت آنها بزوال گراید، وقتى که سنت واگذارده شود بدعت روى کار آی

[3] - إرشاد القلوب إلى الصواب ج‏1 ص 191

عَنِ النَّبِیِّ ص قَالَ إِذَا صَلَّیْتَ الصَّلَاةَ لِوَقْتِهَا صَعِدَتْ وَ لَهَا نُورٌ شَعْشَعَانِیٌّ تُفَتَّحُ لَهَا أَبْوَابُ السَّمَاءِ حَتَّى تَنْتَهِیَ إِلَى الْعَرْشِ فَتَشْفَعَ لِصَاحِبِهَا وَ تَقُولَ حَفِظَکَ اللَّهُ کَمَا حَفِظْتَنِی وَ إِذَا صَلَّیْتَ فِی غَیْرِ وَقْتِهَا صَعِدَتْ مُظْلِمَةً تُغْلَقُ دُونَهَا أَبْوَابُ السَّمَاءِ ثُمَّ تُلَفُّ کَمَا یُلَفُّ الثَّوْبُ الْخَلَقُ وَ یُضْرَبُ بِهَا وَجْهَ صَاحِبِهَا فَتَقُولُ ضَیَّعَکَ اللَّهُ کَمَا ضَیَّعْتَنِی‏

[4] - حافظ شیرازی ( ره )

[5] - «و اقلنی عثرتی » دعای کمیل ؛ مفاتیح الجنان

[6] - مجمع‏البحرین ج : 4 ص : 217

(غرض) فی الدعاء لا تجعلنی للبلاء غرضا

الغرض بالتحریک: الهدف الذی یرمى إلیه، و الجمع أغراض کسبب و أسباب، و المعنى لا تجعلنی هدف بلاء. و منه الحدیث أن الله جعل ولیه غرضا لعدوه

[7] - سوره شورى آیه 30

هر مصیبتى به شما رسد بخاطر اعمالى است که انجام داده‏اید، و بسیارى را نیز عفو مى‏کند!

[8] - در روایت آمده است :

از ارتکاب گناهان پرهیز کنید که هر گونه گرفتارى و کمبود رزق از گناه است، حتى خراش جایى از بدن و زخم و مصیبت، زیرا که خداوند مى ‏فرماید: ما أَصابَکُمْ مِنْ مُصِیبَةٍ فَبِما کَسَبَتْ أَیْدِیکُمْ وَ یَعْفُوا عَنْ کَثِیرٍ یعنى: «هر مصیبتى که به شما رسد به سبب کارهائى (خطا و گناهانى) است که دستهایتان کرده و از بسیارى [از گناهان‏] در مى‏گذر « تحف العقول-ترجمه جعفرى ص 96 آداب و سننى که أمیر مؤمنان علیه السلام به یارانش آموخت»

[9] - دیوان حافظ شیرازی ( ره )

[10] - سوره زلزلة :آیات 8 - 7

پس هر کس هموزن ذرّه‏اى کار خیر انجام دهد آن را مى‏بیند! (7) و هر کس هموزن ذرّه‏اى کار بد کرده آن را مى‏بیند! (8)

[11] - سوره رعد ؛ آیه 11

خداوند سرنوشت هیچ قوم(و ملّتى) را تغییر نمى‏دهد مگر آنکه آنان آنچه را در خودشان است تغییر دهند! و هنگامى که خدا اراده سویى به قومى(بخاطر اعمالشان) کند، هیچ چیز مانع آن نخواهد شد؛ و جز خدا، سرپرستى نخواهند داشت!

[12] - وحشی بافقی