Human Immunodeficiency Virus به معنی ویروس نقص ایمنی انسان است. ویروس HIV از خانواده رترو ویروسها می باشد ویروسهای نقص ایمنی انسان HIV-1 و HIV-2 که ویروسهای سیستوپاتیک می باشند. درمیکروسکوپ الکترونی این ویروس به شکل دوازده وجهی دیده می شود با خارهای سطحی متعدد دارای دو پوشش پروتئینی و اصلی می باشد. ویریون از سطح سلولهای آلوده جوانه می زند و به محیط بیرون آزاد می شود به همین علت است که ویروس HIV به طور مداوم پوشش خود را عوض می کند و به هنگام جوانه زدن از غشای سلول میزبان انواع متفاوتی پروتئین و گلیکو پروتئین جدا می کند که ترکیب آن منحصر به فرد می باشد.
مراحل مختلف عفونت با HIV:
ویروس ایدز سلولهای ایمنی را آلوده می کند. T-helper lymphocyte سلول اصلی است که توسط HIV آلوده می شود. لنفوسیت T یک سلول سرسخت در سیستم ایمنی است و با تمامی دیگر سلولهای سیستم ایمنی همکاری می کند. در سطح این سلولها ملکولی به نام CD4 وجود دارد. HIV برای ورود به سلول T-helper به ملکول CD4 سطح سلول متصل شده و آنرا آلوده می کند، HIV در آن تکثیر و طی 6-2 روز سلول آلوده می میرد و ویروسها آزاد شده و سپس وارد سلولهای T-helper دیگری می شوند و آنها را آلوده می کنند. در مبارزه با این فرایند سیستم ایمنی بسرعت HIV و سلولهای آلوده با HIV را می کشد و سلولهایT-helper از دست رفته را جایگزین می کند.
با کاهش قدرت سیستم دفاعی به مروز زمان بدن مستعد ابتلا به عفونتها، بیماریها و سرطانهایی می شود که به طور معمول در افراد عادی دیده نمی شوند. این بیماری ها بصورت بیماری های ریوی، اسهالهای شدید و تبهای مزمن طولانی، کاهش وزن، اختلالات شخصیتی، بیماری های مغزی و پوستی خود را نشان می دهند که در نهایت منجر به مرگ فرد مبتلا خواهد شد.
سیستم مرحله بندی بیماری برای عفونت و بیماری HIV در نوجوانان و بالغین:
مرحله بالینی یک:
1- بدون علامت
2- لنفادنوپاتی منتشر و پایدار
مرحله بالینی دو:
3- کاهش وزن کمتر از 10% کل وزن بدن
4- تظاهرات پوستی مینور مثل درماتیت سبورنیک، خارش، زخم های دهانی عود کننده، عفونت قارچی ناخن
5- هرپس زوستر در پنج سال گذشته
6- عفونت های دستگاه تنفسی فوقانی عود کننده مثل سینوزیت چرکی و غیره
مرحله بالینی سه:
1- کاهش وزن بیش از 10% کل وزن بدن
2- اسهال طول کشیده بدون توجیه (بیش از یک ماه)
3- تب طول کشیده بدون توجیه (مداوم یا گهگاهی) بیش از یک ماه
4- برفک دهانی
5- لوکوپلاکی پرزی دهانی
6- سل ریوی در یک سال اخیر
7- عفونت های باکتریایی شدید (پنومونی، پیومیوزیت)
مرحله بالینی چهار:
1- سندروم تحلیل منتشر بدن
2- پنومونی پنوموسیتیس کارینی
3- توکسوپلاسموز مغز
4- کریپتو سپوریدیوز با اسهال برای بیش از یک ماه
5- کریپتو کوکوز خارج ریوی
6- بیماری سیتومگالو ویروسی ارگانی غیر از کبد، طحال، غدد لنفاوی
7- عفونت با هرپس سیمپلکس مخاطی بیش از یک ماه یا احشایی برای هر مدت زمانی
8- لوکوانسفالوپاتی پیشرونده چند کانونی
9- کاندیدیاز مری، تراشه، برونش یا ریه
10- مایکوباکتریوز آتپیک منتشر
11- سپتی سمی سالمونلای غیر تیفوئیدی
12- سل خارج ریوی
13- لنفوم
14- سارکوم کاپوسی
15- انسفالوپاتی HIV
16- سرطان مهاجم گردن رحم
مراحل آلودگی با HIV به 4 مرحله تقسیم می شود:
الف) مرحله عفونت اولیه HIV:
در اغلب موارد در صورتی که تعداد کافی ویروس ایدز وارد بدن فردی شود، بعد از چند هفته علائمی شبیه سرماخوردگی ظاهر می گردد. این مرحله چند هفته طول می کشد و با علائمی نظیر تب، گلودرد، بزرگی غدد لنفاوی، درد مفاصل و عضلات، سردرد، ضعف و بی حالی، بی اشتهایی، تهوع و استفراغ، کاهش وزن، اسهال و گاهی دانه های جلدی و یا تظاهرات عصبی همراه است طی این مرحله مقدار زیادی HIV در خون محیطی فرد وجود دارد و سیستم ایمنی با تولید پادتن ها (آنتی بادی ها) و لنفوسیت های سلول کش شروع به پاسخ در برابر ویروس می کنند. از هنگام ورود ویروس ایدز تا مثبت شدن نتیجه آزمایشگاهی که نشانگر آلودگی فرد است حدود 2 تا 12 هفته و گاهی تا 16 ماه طول می کشد. در این فاصله زمانی فرد آلوده بوده و ممکن است سایرین را آلوده کند.
ب) مرحله بدون علامت بالینی:
پس از بهبودی خودبخودی مرحله حاد، بیمار وارد مرحله بدون علامت می شود که بر حسب نوع ویروس آلوده کننده از 10 تا 17 سال (بطور متوسط 10 سال) طول می کشد.
ج) مرحله علامتدار عفونت HIV:
با گذشت زمان، سیستم ایمنی توان خود را از دست می دهد که به 3 دلیل عمده زیر است: 1- بافتها و غدد لنفاوی بدلیل سالها فعالیت، آسیب می بینند. 2- HIV جهش پیدا می کنند و آلوده کنندگی اش تشدید می شود به عبارت دیگر برای تخریب سلولهای، T-helper قوی تر و متنوع تر می شود. 3- بدن توانایی جایگزینی سلولهای T-helper از دست رفته را ندارد. در این مرحله غدد لنفاوی به صورت بزرگ شده و به شکل قرینه و بدون درد در بیش از دو نقطه بدن بجز ناحیه کشاله ران ظاهر می شود و حداقل 3 ماه باقی می مانند.
د) مرحله پیشروی HIV تا AIDS
قبل از بروز علائم نهایی ایدز در بیمار، عوارضی ظاهر می شود که به آن علائم مربوط به ایدز می گویند و عبارتند از: کاهش وزن بیشتر از 10 درصد وزن سابق- اسهال به مدت بیشتر از یک ماه - تب به مدت بیشتر از یک ماه - عرق شبانه - خستگی، بی حالی و ضعف، این علائم را مقدمه استقرار کامل ایدز که پایان طیف بیماری می باشد، به حساب می آورند.
منبع: کتاب اپیدمیولوژی، اینترنت.
منبع:نشریه پیام پزشک، شماره 53