تا حالا برایتان پیش آمده که از خواب بیدار شده باشید ولی نتوانید تکان بخورید؟ در این شرایط ممکن است بسیار هراسان شده باشید. بدی اش این است که اصلاً نمی توانید از کسی کمک بخواهید. وحشت شما وقتی بیشتر می شود که دچار توهم بشوید و در حالی که هشیار هستند، چیزهایی ببینید یا بشنوید که منطقاً نمی بایست در اطراف شما باشند.
به این وضعیت "فلج خواب" می گویند. شما ممکن است فقط یک بار فلج خواب را تجربه کرده باشد یا چند بار گرفتار آن شده باشید. حتی ممکن است چند بار در یک شب، دچار آن شده باشید.
اما واقعاً فلج خواب چیست؟
در فرهنگ ها و جامعه های گوناگون، تفسیرهای مختلفی در مورد فلج خواب شده است. ما ایرانی ها به فلج خواب، "بختک" می گوییم. ایرلندی ها تصور می کنند که فلج خواب ناشی از دروغی است که روز قبل گفته اند یا ناشی از ویسکی بدی است که روز قبل خورده اند! بعضی ها از آن تعبیر جن زدگی می کردند و علائم این وضعیت را به گردن دیوهای بدسرشت می انداختند. شکسپیر در "رمئووژولیت"، فلج خواب را به ساحره بد طینت نسبت می دهد. بعضی ها هم البته هراسان، شبانگاه راهی اورژانس می شوند و تصور می کنند که سکته کرده اند. تقریبا به تعداد فرهنگ هایی که در جهان وجود دارد، اسامی مختلفی برای این مشکل ایجاد شده و در طی قرن ها، انواع و اقسام اجنه، اهریمن ها، و نفرین ها، مقصر دانسته شده اند.
اما فلج خواب توجیه ساده ای دارد. این حالت وقتی اتفاق می افتد که یک شخص هشیاری خود را در حین خواب باز می یابد ولی در این هنگام قادر به حرکت نیست. فلج خواب می تواند هم در هنگام به خواب رفتن رخ بدهد و هم در هنگام بیدار شدن از خواب.
واقعیت این است که خواب مرحله متشکل از مراحل REM یا مرحله حرکات سریع چشم و مرحله غیر REM یا NREM است. هر چرخه خواب REM یا NREM حدود 90 دقیقه طول می کشد. اول مرحله NREM رخ می دهد. این مرحله، سه چهارم خواب را تشکیل می دهد. در طی خواب NREM، بدن شل می شود و استراحت می کند؛ ولی در طول خواب REM چشم ها شروع به حرکات سریع می کنند و ما رویا می بینیم. در طی خواب REM عضلات ما قادر به حرکت نیستند.
فلج خواب در طی خواب REM رخ می دهد. اگر در خواب REM، فرد هوشیاری خود را بازیابد، قادر به صحبت یا حرکت نیست. از هر10 نفر، 4 نفر فلج خواب را تجربه کرده اند. معمولاً نخستین بار در سنین نوجوانی این پدیده تجربه می شود. ولی فلج خواب در هر سنی ممکن است، رخ دهد. کم خوابی، خوابیدن در زمان های نامنظم، استرس و افسردگی دو قطبی، خواب آلودگی مفرط یا narcolepsy، گرفتگی یا کرامپ عضلات پا در حین خواب و مصرف بعضی از داروهای اعتیاد، مرتبط با فلج خواب هستند. با این همه ممکن است یک شخص بدون داشتن هیچ کدام از شرایط دچار فلج خواب شود. معمولاً فلج خواب نیازمند اقدام پزشکی خاصی نیست، مگر اینکه به صورت آزار دهنده تکرار شود و باعث خستگی در طول روز شود. درمان آن هم معمولاً تنها شامل برطرف کردن اختلال زمینه ساز است. پزشک ممکن است توصیه کند که فرد، عادات خواب خود را اصلاح کند یا در مواردی، داروهای ضد افسردگی تجویز کند.
منبع: دانشمند شماره 552