چرا انتخابات خبرگان مهم است؟
حضرت آیت الله خامنه ای، مجلس خبرگان رهبری را به عنوان «مهم ترین رکنِ نظام اسلامی» معرفی کرده و بر جایگاه اثرگذار و بی بدیل آن تأکید کرده اند. ایشان در دیدار مردم قم با اشاره به اهمیت جایگاه مجلس خبرگان فرمودند: «مجلس خبرگان بنا است که رهبر انتخاب کنند؛ [این ] شوخی است؟ آن روزی که رهبر فعلی در دنیا نباشد یا رهبر نباشد، باید اینها رهبر انتخاب بکنند. چه کسی را انتخاب خواهند کرد؟ آیا کسی را انتخاب خواهند کرد که در مقابل هجمه ی دشمن بِایستد، به خدا توکّل کند، شجاعت نشان بدهد، راه امام را ادامه بدهد؟.. . یا کسی را انتخاب میکنند که جور دیگری است؟ این خیلی مهم است. کسی را شما میخواهید برای مجلس خبرگان انتخاب بکنید که در واقع، او رهبر را انتخاب خواهد کرد که کلید حرکت انقلاب در دست او است.» به همین مناسبت پایگاه اطلاع رسانی KHAMENEI.IR در یادداشتی از بیانات رهبر انقلاب به تبیین جایگاه مجلس خبرگان در نظام جمهوری اسلامی، وظیفه ی این مجلس و ویژگی های افراد لایق برای عضویت در آن پرداخته است.
خبرگان مهم ترین رکنِ نظام است
«اجتماع خبرگان رهبری در نظام جمهوری اسلامی، تعیین کننده ترین و مهم ترین رکن از ارکان این نظام است. هیچ کدام از ارکان نظام جمهوری اسلامی -چه آنچه به تقنین و چه آنچه به اجرا و غیر آنها ارتباط پیدا میکند- از لحاظ تعیین کننده بودن و آثار ماندگاری باقی گذاشتن، به اهمیت این اجتماع نیست. این معنا موجب میشود که مسؤولیت این جمع و آحاد تشکیل دهنده ی آن، عظمت پیدا کند.»[1]
این جملات رهبر معظم انقلاب اسلامی درباره ی مجلس خبرگان رهبری نمایانگر جایگاه بی بدیل و تعیین کننده ی این مجلس در ساختار سیاسی جمهوری اسلامی است. نهادی که با هیچ یک از ارکان حکومتی قابل مقایسه نبوده و در سطحی بالاتر به نقش آفرینی می پردازد. اما دلیل این تأکید ویژه بر جایگاه مهم خبرگان رهبری نسبت به سایر ارکان نظام اسلامی چیست؟
با نگاهی به بیانات حضرت آیت الله خامنه ای می توان به این پرسش پاسخی روشن داد.
متمایزکننده الگوی جمهوری اسلامی از دیگر الگوهای سیاسی
به تعبیر رهبر انقلاب، مجلس خبرگان یکی از تمایزات نظام جمهوری اسلامی با سایر نظام های سیاسی است:
«مسئله ی خبرگان و مجلس خبرگان یک مسئله ی بسیار مهم و استثنائی است؛ یکی از تمایزات نظام جمهوری اسلامی این است.»[2]
برای فهمِ جایگاه خاص و متمایزکننده ی مجلس خبرگان در ساختار نظام اسلامی و چرایی آن باید به مسئولیت های مهم و ویژگی های خاص این نهاد نگاهی دقیق داشت. انتخاب هایی که در این مجلس توسط مردم و معتمدین آنان صورت می پذیرد جایگاهی ویژه به این مجلس بخشیده و آن را به «مظهر حضور مردم» و «مردم سالاری اسلامی» تبدیل می کند:
«دو انتخابات مهم در این مجلس انجام میگیرد: یکی انتخاب به وسیله ی مردم که معتمدین خودشان را معیّن میکنند و انتخاب میکنند که این معتمدین عمده ی کارشان هم انتخابی است که بعداً آنها خواهند کرد؛ انتخاب دوّم، [یعنی ] انتخاب رهبری. دو انتخاب در اینجا وجود دارد؛ یعنی مجلس خبرگان مظهر حضور مردم و مظهر مردمی بودن و دخالت آراء مردم و سلایق مردم است؛ هیچ نهاد دیگری را ما به این شکل نداریم که دو انتخاب در دل آن وجود داشته باشد که نشان دهنده ی اراده ها و نیّتهای مستقل باشد. انتخاب دوّم هم انتخاب رهبری است... مظهر مردم سالاری اسلامی به طور کامل و تام و تمام در واقع این مجلس است.»[3]
بر این اساس مجلس خبرگان «پایه ی اسلامی جامعه و نظام» و «پشتوانه و ذخیره ی معنویِ عظیمِ نظام» است:
«تشکیل مجلس خبرگان، یکی از مظاهر حرکت اسلامی و پایه ی اسلامی جامعه و نظام ماست.»[4] «مجلس خبرگان در حقیقت یک پشتوانه ی عظیمی برای نظام است؛ مثل صندوق ذخیره ی ارزی معنوی نظام. یک پشتوانه و یک ذخیره ی معنوی است.»[5]
تضمین کننده تحقق اسلام در واقعیت زندگی
دو وظیفه ی مهمِ «تعیین رهبری» و «مراقبت نسبت به حفظ شرایط رهبری» برعهده ی خبرگان رهبری است که با انجام درست آن، رهبری دینی و انقلابی در جامعه ی اسلامی «حفظ و استمرار» می یابد:
«کار مجلس خبرگان بسیار مهم است. یک روز به کسی احتیاج است که رهبری و زعامت این کشور را به دست گیرد؛ این مجلس بایستی حاضر باشد. بعد هم بایستی مراقبت کند که شرایط در کسی که علم و عمل و تدبیر و وجود شرایط در او را تشخیص داده است، حفظ شود. خبرگان، هم ابتدائاً و هم استدامتاً مسوولند که مراقبت کنند، مراقب باشند و بفهمند. اینها وظایف بسیار مهمی است.»[6] «وظیفه ی حساس مجلس خبرگان عبارت از حفظ و استمرار بخشیدن رهبری دینی و انقلابی است.»[7]
توجه به نتایج و ثمرات عملی شدن وظایف خبرگان رهبری، زوایای جدیدی از اثرگذاری های کلان این نهاد در حاکمیتِ جامعه ی اسلامی را نشان می دهد. معیار قرار دادن «فقه و ارزش های اسلامی» در «تعیین رهبریِ نظام» توسط خبرگان به «حاکمیّت ارزشهای اسلامی» و «تحقّق اسلام در واقعیّت زندگی» منجر می شود:
«[انتخاب رهبری] تفاوتش با سایر انتخابهای جمعی این است که اینجا ملاک و معیار عبارت است از فقه؛ یعنی ارزشهای اسلامی. بنابراین انتخاب آنها انتخابی است برای حاکمیّت ارزشهای اسلامی، برای اجرای احکام اسلامی، برای تحقّق اسلام در واقعیّت زندگی. ادیان الهی نیامده اند که فقط در اذهان باقی بمانند؛ باید در واقعیّت زندگی تحقّق پیدا کنند. خب، این ابزار و وسایلی لازم دارد؛ اینجا این ابزار، مجلس خبرگان است که از این طریق تضمین میکند حاکمیّت ارزشهای الهی را و اجرای احکام الهی را و حاکمیّت دین خدا را و حاکمیّت اسلام را.»[8]
نگاه به مجلس خبرگان از این منظر آن را به جایگاهی برای «هدایتِ مردم توسط علما در مقیاس اجتماعی و حکومتی» و دارای «تأثیری ماندگار بر سرنوشت جامعه» تبدیل کرده است:
«مجموعه ی خبرگان، مجموعه ی علمای صاحب نام و صاحب شأن در بین مردم، و مورد اعتماد مردم در همه ی قضایا، بخصوص در قضیه ی بسیار مهم رهبری و انتخاب رهبری و قضایای مربوط به آن محسوب میشود... نقش علمای دین در هدایت مردم، منحصر نمیشود به هدایت در امور فرعی و مسائل شخصی و اینها. مهمتر از همه ی اینها، هدایت مردم است در مسئله ی عظیم اجتماعی و مسئله ی حکومت و مسئله ی نظام اسلامی و وظائفی که مترتب بر این هست در مقابله ی با حوادث جهانی... بنابراین علمای دین -که از جمله ی برترین آنها، مجموعه ی خبرگان هستند- تأثیر ماندگار و مستمری در حوادث جامعه و سرنوشت جامعه دارند»[9]
بر این اساس است که تشکیل این مجلس و آمادگی و «استقلال فکری» آن موجب سَرازیر شدن «سکینه ی الهی» به جامعه می شود:
«وقتی این مجلس تشکیل میشود و آمادگی خود و استقلال فکری خود و آگاهی خود را نشان میدهد، این موجب سکینه و آرامش در دلهای مؤمنین میشود؛ در واقع این سکینه ی الهی، سَرریز میشود از این مجلس به داخل جامعه.»[10]
افراد باتقوا، عالم و انقلابی را انتخاب کنید
با درکِ نقش آفرینی مجلس خبرگان رهبری به عنوان مهم ترین رکنِ نظام می توان به اهمیت و حساسیت خاص انتخابات آن نیز پی برد تا آنجا که حضرت آیت الله خامنه ای از آن به عنوان «مهم ترین و حساس ترین انتخابات کشور» تعبیر می کنند. اهمیت این انتخابات آنجا روشن تر می شود که به نقشِ رهبری به عنوان «کلیددارِ حرکت انقلاب» توجه کرده و این نکته به درستی درک شود که «آینده ی انقلاب اسلامی» و «ماندگاریِ» آن در گرو تشخیص و انتخاب درست و به موقع خبرگان است:
«اهمیت انتخابات خبرگان -که شاید هیچ کدام از انتخاباتهای کشور به این درجه ی از اهمیت و حساسیت نباشد- در این است که با این انتخابات، مردم افراد خبره ی مورد اعتماد خودشان را انتخاب می کنند تا اینها آماده ی به کار باشند برای لحظه ی حساس فقدان رهبری در کشور.»[11] «آن روزی که رهبر فعلی در دنیا نباشد یا رهبر نباشد، باید اینها رهبر انتخاب بکنند. چه کسی را انتخاب خواهند کرد؟ آیا کسی را انتخاب خواهند کرد که در مقابل هجمه ی دشمن بِایستد، به خدا توکّل کند، شجاعت نشان بدهد، راه امام را ادامه بدهد؟ آیا چنین کسی را انتخاب میکنند یا کسی را انتخاب میکنند که جور دیگری است؟ این خیلی مهم است. کسی را شما میخواهید برای مجلس خبرگان انتخاب بکنید که در واقع، او رهبر را انتخاب خواهد کرد که کلید حرکت انقلاب در دست او است؛ این خیلی اهمّیّت دارد.»[12]
در این چارجوب و با فهم دقیق این حساسیت ها است که رهبری، مردم را در این انتخابات به عمل کردن براساسِ «بصیرت» و انتخاب افرادِ «صالح، مؤمن، دارای قدرت تشخیص، باتقوا، عالم و انقلابی» سفارش می کنند:
«نکته یی که مهم است، این است که ملت در انتخاب خبرگان، باید با بصیرت عمل کند. چشمهایتان را باز کنید، از خدا مدد بخواهید و ببینید که چه کسانی را انتخاب می کنید. افراد صالح، مؤمن، لایق، افرادی که می توانند مصلحت دین و دنیای مردم را تشخیص بدهند، افرادی که دارای تقوای کافی هستند و آنها را از لغزش باز می دارد، افراد عالم، انقلابی و کسانی را که تجربه ی سالهای گذشته نشان داده است که در خط درست حرکت کرده اند و راه درست را شناخته اند، انتخاب کنید. این، چیز خیلی مهمی است.»[13]
بستن درِ امید به روی دشمن؛ علت مخالفت ها با مجلس خبرگان
حقیقت این است که «ماندگاری انقلاب» و ادامه ی حرکتِ انقلابی ملت ایران بر اساس «مکتب و خط امام خمینی(ره)» در گرو عملکرد صحیح و زمان شناسانه ی خبرگان ملت است. چنانچه خبرگانی عالم و انقلابی به نمایندگی از مردم در مجلس خبرگان رهبری حضور داشته و عملکردی درست و به موقع داشته باشند، این حرکت انقلابی ادامه یافته و درهای امید بر روی دشمنان بسته می شود:
«همه ی چشمها به ایران دوخته شده بود که امام بزرگوار ما، کی از دست این مردم گرفته شود. برای آن روز نقشه ها کشیده و امیدها بسته بودند! ده سال منتظر آن روز نشسته بودند که فرا برسد. روز چهاردهم خرداد 1368 از نظر دشمنان این ملت و دشمنان انقلاب، یک روز بسیار مهم و تعیین کننده بود. مجلس خبرگان نگذاشت این خلا به وجود آید. البته آنها شخص حقیری مثل این ناچیز را برای کشیدن این بار سنگین انتخاب کردند. این هم قضای الهی بود؛ مایه ی شرمندگی این بنده ی حقیر بود؛ اما با قطع نظر از این که تعیین خبرگان متوجه چه کسی و چه شخصی بود، این مطلب از نظر دشمن و دوست و در سطح عالم، بسیار اهمیت داشت که امام بزرگوار در شب چهاردهم خرداد، ملت ایران را به فراق خودشان مبتلا کردند و به جوار الهی رفتند. روز چهاردهم غروب نشده بود، که مجلس خبرگان کار خودش را انجام داد و همه ی درهای امید را بر روی دشمنان بست. دشمن این را دیده است. علت مخالفت دشمنان مستکبر جهانی با مجلس خبرگان این است.»[14]
پی نوشت
[1] بیانات در دیدار اعضای مجلس خبرگان 1369/4/25
[2] بیانات در دیدار اعضای مجلس خبرگان 1385/6/9
[3] بیانات در دیدار اعضای مجلس خبرگان 1385/6/9
[4] بیانات در دیدار اعضای مجلس خبرگان 1385/6/9
[5] بیانات در دیدار اعضای مجلس خبرگان 1385/6/9
[6] بیانات در خطبه های نمازجمعه 1377/8/8
[7] پیام به مناسبت اولین اجلاس دوره ی سوم مجلس خبرگان 1377/12/3
[8] بیانات در دیدار رئیس و اعضای مجلس خبرگان رهبری 1394/6/12
[9] بیانات در دیدار اعضای مجلس خبرگان رهبری 1388/12/6
[10] بیانات در دیدار رئیس و اعضای مجلس خبرگان رهبری 1394/6/12
[11] بیانات در خطبه های نماز عید سعید فطر 1385/8/2
[12] بیانات در دیدار مردم قم 1394/10/19
[13] بیانات در دیدار جمعی از فرزندان ممتاز شاهد و جانبازان مشهد و تهران و استان کردستان 1369/6/21
[14] بیانات در دیدار اقشار مختلف مردم 1377/7/29
