تزریق سم بوتولونیوم موسوم به بوتاکس یکی از رایج ترین روش هایی است که برای از بین بردن چین و چروک صورت در دنیا صورت می گیرد. انجام این عمل زیبایی مانند سایر روش های زیباسازی، در ایران هم با استقبال زیادی مواجه شده است اما وجود دو چالش عمده باعث شده که متخصصان درباره آن هشدارهایی جدی مطرح کنند؛ یکی از آن ها مراجعه افراد به پزشکان غیرمتخصص و دیگری وجود انواع تقلبی و بدون مجوز بوتاکس در بازار دارویی کشور است. در روزهای اخیر، کارشناسان سعی کرده اند تا با هشداردهی به مردم، آن ها را از خطرات استفاده ناآگاهانه از این روش مطلع کنند، ضمن اینکه یادآور شوند که تنها وقتی این کار به درستی صورت گیرد، اثرات نسبتاً خوب و عارضه جانبی نسبتاً کمی خواهد داشت. دکتر زهرا حلاجی، عضو هیأت علمی گروه پوست دانشگاه علوم پزشکی تهران، با اشاره به اینکه تزریق بوتاکس باید توسط پزشک متخصص پوست انجام شود، می گوید: فرد تزریق کننده باید آناتومی عضلات صورت، فیزیولوژی پوست، فیزیولوژی اثر سم و حتی مکانیسم چین و چروک را بشناسد، ضمن اینکه تکنیک تزریق را هم به خوبی یاد گرفته باشد چرا که اگر تخصص این کار را نداشته باشد، می تواند بیمار را دچار عوارض جدی و پر دردسر کند. دکتر کامران بلیغی، متخصص پوست و عضو هیأت علمی پوست دانشگاه تهران نیز در زمینه این عوارض می گوید: تزریق غیرکارشناسانه بوتاکس ممکن است خطرات گوناگونی مثل غیر قرینه شدن صورت و ابرو، افتادگی پلک و یا فلج صورت را به دنبال داشته باشد. نکته دیگری که در این تزریق های غیرکارشناسانه وجود دارد این است که تزریق بوتاکس ممکن است باعث فعال شدن برخی از بیماری های نهفته در فرد شود. دکتر حسین طباطبایی، متخصص پوست و دبیر انجمن متخصصان پوست ایران، در این زمینه می گوید: این پزشک است که با سوالاتی که از بیمار می پرسد و فرم هایی که از این طریق بررسی می کند، بیماری های زمین های مداخله کننده را تشخیص می دهد. به این معنی که حتی اگر فرد مراجعه کننده ظاهر سالمی داشته باشد، باید از لحاظ بیماری های قلبی، بیماری های خانوادگی و ارثی مورد بررسی قرار گیرد. وی همچنین معتقد است که اگر مسایل مذکور رعایت شود، عوارض این روش بسیار جزئی خواهد بود. البته افرادی هم هستند که اساسا نباید برای آن ها از تزریق بوتاکس استفاده شود. دکتر حلاجی، افرادی که بیماری های عضلانی مانند می بایستی گراف دارند یا کسانی که از بیماری های خود ایمنی رنج می برند را از دسته افرادی برمی شمرد که نباید برای از بین بردن چین و چروک از بوتاکس استفاده کنند.
سم در بسته های تقلبی
مشکل دیگر، وجود بوتاکس های غیراستاندارد و بدون مجوز در بازار دارویی کشور است که توسط قاچاقچیان وارد شده و برخی از افراد غیرمتخصص که بدون توجه به نکات ایمنی آن را استفاده می کنند. دکتر حلاجی، از وجود انواع غیراستاندارد بوتاکس در کشور با عنوان مصیبت یاد کرده و ادامه می دهد: کشورهایی مثل چین و تایوان چیزهایی به اسم بوتاکس تولید کرده اند که غیر استاندارد است، مجوز هم ندارد و استفاده از آن ها مشکلات غیر قابل جبرانی را برای مصرف کنندگان به دنبال خواهد داشت. دکتر علیرضا فیروز، متخصص پوست و معاون پژوهشی مرکز آموزش و پژوهش بیماری های پوست و جذام هم با بیان اینکه در سال های اخیر محصولات غیرقانونی بوتاکس وارد بازار شده است، می گوید: از آنجا که این ماده به هر حال یک سم است، چنانچه درست تهیه، خالص و نگهداری نشده باشد و همچنین درست تزریق نشود، موجب عوارضی که گاهی نیز جبران پذیر نیستند، برای بیمار خواهد شد. وی در توضیح کارکرد این سم ادامه می دهد: سم بوتولونیوم با از بین بردن انتقال عصب به عضله موجب کاهش قدرت انقباض عضله می شود. در حالت کلی برای استفاده از سم بوتولونیوم از نظر سنی یا تعداد دفعات تزریق، محدودیت وجود ندارد؛ اما تزریق مقدار بسیار کم و کنترل شده آن باعث شل شدن عضله و از بین رفتن موقت چین و چروک هایی که ناشی از انقباض عضله هستند، می شود. این عمل نسبتا ساده است، نیازی به بستری نداشته و درد زیادی ندارد. البته اثر این تزریق حدود 3 الی 6 ماه ممکن است باقی بماند و پس از آن رشته های عصبی بازسازی شده و قدرت انقباض عضله دوباره برمی گردد. دکتر بلیغی با اشاره به این که استفاده از این روش موجب فلج دائمی عضله نمی شود، می گوید: از آنجا که فرد به طور غیرارادی اخم می کند و یا ابروهایش را بالا می اندازد لذا چنانچه 3-2 سال از این روش استفاده کند خود به خود تا حد زیادی این عادتش را از دست می دهد و بنابراین طول مدت تزریق بیشتر و بیشتر می شود.
داروی مرگبار
دوز استفاده از این سم بسیار حائز اهمیت است، چرا که میزان زیاد این سم می تواند حتی منجر به مرگ شود. دکتر فیروز با بیان اینکه مسمومیت شدید این سم به علت ایجاد فلج عضلانی، حتی می تواند منجر به مرگ شود، می گوید: مقادیر خیلی کم و کنترل شده از این سم در بیماران مبتلا به اسپاسم عضلانی مورد استفاده قرار گرفته که به اشل کردن عضله موجب کنترل مشکل بیمار می شود اما اگر به میزان زیاد و غیرکارشناسانه تزریق صورت گیرد حتی می تواند مرگ را به دنبال داشته باشد. دکتر کامران بلیغی البته در زمینه وقوع مرگ در ایران بر اثر استفاده از این دارو می گوید: مواردی از مرگ در اثر تزریق غیرکارشناسانه بوتاکس در آمریکا دیده شده است اما در ایران تاکنون چنین چیزی گزارش نشده است.
منبع: ماهنامه دنیای زنان شماره71