من و کلیه های شما

دخانیات باعث کاهش سطح کلسترول خوب( HDL)، افزایش فشارخون، کاهش میزان اکسیژن در جریان خون و ایجاد لخته به راحتی در رگ های خونی کوچک قلب و مغز می شود. از طرف دیگر باعث بدتر شدن بیماری کلیوی می شوند.
بیماری قلبی از مشکلات شایعی است که افراد مبتلا به بیماری های کلیوی با آن روبرو هستند. اگرچه طی 30 سال گذشته ابتلاء به این بیماری رو به کاهش است( در کشورهای توسعه یافته مانند آمریکا)، اما در بیماران مبتلا به بیماری مزمن کلیوی متأسفانه هیچ گونه کاهشی در شانس ابتلا به حمله ی قلبی یا نارسایی قلبی دیده نشده است. افراد مبتلا به دیابت، فشارخون بالا، سطح کلسترول بالا، افزایش وزن، افرادی که سیگار مصرف می کنند، افرادی که در اشخاص نزدیک خانواده ی خود سابقه ی حمله ی قلبی و یا سابقه ی ابتلاء به بیماری های قلبی وجود داشته باشد، در معرض بیشترین خطر برای بروز بیماری های قلبی هستند.
شایع ترین علت بیماری قلبی، سخت شدن رگ های خونی می باشد. این اتفاق از زمانی شروع می شود که چربی ها در رگ های خونی تجمع می یابند؛ امکان دارد تجمع این چربی ها از دوران جوانی شروع شود. حتی در افراد بدون بیماری های کلیوی، با گذشت زمان کلسیم نیز به این تجمع چربی اضافه می شود و پلاک هایی را ایجاد می کنند که قادر هستند سرخ رگ های کوچک در اندام هایی مانند قلب، مغز و کلیه را مسدود کنند. البته عوامل بسیاری در ایجاد سختی عروق ( اترواسکلروز) دخالت دارند. در اینجا به بعضی از عوامل خطر برای بروز اترواسکلروز بیماری قلبی در بیماران مبتلا به بیماری مزمن کلیوی و شیوه های پیشگیری از آن ها می پردازیم.
فشارخون بالا یکی از شناخته شده ترین عوامل مؤثر در بروز حمله قلبی و سکته ی مغزی می باشد. معمولاً فشار خون را با دو عدد گزارش می کنند، عدد فوقانی( خط کسر) فشار خون سیستولیک و رقمی که پایین قرار می گیرد فشار خون دیاستولیک می باشد. افزایش هر دو فشار خون خطر ابتلاء را افزایش می دهند، به ویژه در افرادی که سیگار مصرف می کنند و یا مبتلا به دیابت هستند و یا این که سطح کلسترول بالایی دارند.
فشارخون 130/85 میلی متر جیوه، طبیعی و برای بیماران کمتر از 65 سال مناسب می باشد، در فشارخون 140/90 میلی متر جیوه شانس سکته ی مغزی خیلی بیشتر از احتمال حمله ی قلبی می باشد. بیمارانی که پروتئین در ادرارشان دفع می شود و یا کاهش عملکرد کلیه دارند، به نظر می رسد این سطح فشار خون میزان آسیب رسانی به کلیه ها را که از پیش مبتلا به بیماری کلیوی بوده اند، دچار تغییرات چشمگیری کند.
راه های فراوانی برای کاهش فشارخون بدون استفاده کردن از دارو وجود دارد. یک رژیم غذایی کم نمک، ترک سیگار، کاهش وزن و ورزش، البته به یاد داشته باشید بیشتر افراد برای پایین نگه داشتن فشار خون در حد طبیعی که منجر به کاهش احتمال بروز بیماری های قلبی شود و کلیه ها نیز محافظت شوند، نیاز به مصرف دارو دارند.
به طور متوسط تعداد زیادی از افراد با فشارخون بالا برای کنترل فشار خون نیاز به مصرف سه تا چهار نوع دارو دارند.
چربی موجود در جریان خون ( لیپیدها)، منجر به سخت شدن سرخرگ ها( اترواسکلروز) می شوند. این چربی ها تحت عنوان کلسترول و تریگلیسرید نامیده می شوند. هر دو نوع این چربی ها برای بدن ضروری هستند و به سلول های بدن کمک می کنند تا به صورت طبیعی فعالیت داشته باشند و به زبان ساده تر در تأمین سوخت موردنیاز بدن کمک می کنند. تنها در صورتی که میزان این چربی ها از حد مجاز افزایش یابد منجر به سختی سرخرگ ها و به عبارتی گرفتگی و یا انسداد عروق می شوند. اغلب پزشکان با بررسی سطح کلسترول خون آن را به عنوان یک مشخصه برای شانس بروز بیماری های قلبی در نظر می گیرند. کلسترول از دو بخش عمده تحت عنوان چربی خوب( HDL) و چربی بد( LDL) تشکیل شده است. بسته به وجود تعداد عوامل خطر دیگر در بروز بیماری های قلبی- عروقی بهتر آن است که میزان کلسترول موردنظر تا 200 میلی گرم در دسی لیتر نگه داشته شود. همین میزان برای تری گلیسیرید در این افراد نیز قابل قبول است.
پایین نگه داشتن میزان کلسترول به خصوص کلسترول بد (LDL)، شانس بروز بیماری های قلبی- عروقی را کاهش می دهد. افرادی که کلسترول خون بالایی دارند باید در نظر داشته باشند که عادت های غذایی خود را به صورت اجتناب از مصرف غذاهای چرب و سایر مواد غذایی که حاوی مقادیر بالایی از کلسترول هستند، مانند گوشت قرمز، مواد لبنی پرچرب و ... تغییر دهند. رژیم غذایی به تنهایی فقط میزان اندکی از چربی خون بالا را کاهش می دهد. بنابراین برای کاهش سطوح بسیار بالایی از کلسترول نیاز به مصرف داروهای مخصوص می باشد. اگرچه این داروها بسیار مؤثر هستند، اما می توانند سبب بروز یک سری عوارض جانبی در بیمار شوند و یا با سایر داروهای مصرفی بیمار مبتلا به بیماری های کلیوی تداخل دارویی ایجاد کنند به همین علت پزشکان به طور مرتب بیمار را تحت نظر می گیرند.
تری گلیسیرید نیز نوعی چربی است که به صورت طبیعی در خون یافت می شود. زمانی که سطح آن به طور غیرطبیعی افزایش پیدا کند می تواند عامل خطری در بروز سختی عروق باشد. کاهش مقدار مصرفی قند رژیم غذایی ممکن است در کاهش سطح تری گلیسیرید تأثیر داشته باشد. به خاطر داشته باشید که داروهایی نیز برای این منظور وجود دارند.
مصرف دخانیات از خطرناک ترین عوامل خطر در بروز سختی سرخرگ ها می باشد. دخانیات باعث کاهش سطح کلسترول خوب( HDL)، افزایش فشارخون، کاهش میزان اکسیژن در جریان خون و ایجاد لخته به راحتی در رگ های خونی کوچک قلب و مغز می شود. مصرف سیگار( دخانیات) می تواند باعث حمله ی قلبی و مرگ ناگهانی شود. مخصوصاً در بیمارانی که سابقه ی مشکلات قلبی- عروقی داشته اند. از طرف دیگر باعث بدتر شدن بیماری کلیوی می شوند. ترک مصرف دخانیات مهم ترین راه برای کاهش بروز سکته های مغزی و حمله ی قلبی می باشد. حتی در افرادی که در گذشته به میزان فراوان سیگار مصرف می کرده اند صرف نظر از مدت زمان و میزان مصرف دخانیات در گذشته با ترک آن شانس بروز حمله ی قلبی به نصف می رسد.
دیابت شیرین یا همان دیابت قندی نیز یک عامل بسیار مؤثر در ایجاد سختی سرخرگ ها می باشد. دیابت باعث انسداد در عروق کوچک در کلیه ها، قلب، مغز و چشم ها می شود. این بیماری همچنین شایع ترین عامل در ایجاد نارسایی کلیوی می باشد. بنابراین توجه داشته باشید افزایش میزان قند خون با نقصان در عملکرد کلیه ها، حمله های قلبی، سکته مغزی و کور شدن همراه است.
دیابت در بالغین اغلب با افزایش وزن همراه است، که با کاهش وزن بر اساس یک رژیم غذایی بسیار دقیق و ورزش می توان شانس بروز بیماری های قلبی را کاهش داده و بدین وسیله می توان دیابت را نیز کنترل کرد. جهت دستیابی به بهترین راه برای کنترل قند خون، ممکن است بیماران دیابتی نیاز به مصرف دارو به صورت خوراکی و یا تزریق انسولین داشته باشد. آن چه که مهم است بعضی از داروهای ضد دیابت برای بیماران با مشکلات کلیوی مناسب نمی باشند. علت آن است که این داروها منجر به تجمع اسید در جریان خون می شوند. پزشکانی که با بیماران کلیوی سر و کار دارند از تجویز این گونه داروها اجتناب می کنند.
هموسیستئین( نوعی اسید آمینه که در پروتئین یافت می شود) به طور طبیعی در جریان خون یافت می شود. سطح این اسید آمینه در بیماران مبتلا به بیماری های مزمن کلیوی بالا رفته و منجر به سختی سرخرگ ها می شود. سطح خونی هموسیستئین را می توان با مصرف دوزهای بالایی از اسید فولیک و سایر ویتامین های B کاهش داد. اما هنوز پزشکان کاملاً به این مسأله که مصرف ویتامین های ذکر شده شانس حمله های قلبی و سکته ی مغزی را کاهش می دهند. اطمینان ندارند.
بیماران مبتلا به مشکلات کلیوی در معرض خطر بالایی از سختی سرخرگ ها و در نتیجه حمله های قلبی، نارسایی قلبی و سکته های مغزی قرار دارند. عوامل مختلفی در این امر دخالت دارند. به نکات زیر برای پیشگیری از بروز اترواسکلروز( سختی سرخرگ ها) توجه کنید. تصور می شود این شیوه های پیشگیری در بیماران کلیوی بسیار مؤثر هستند.
1- کنترل فشار خون
2- ترک مصرف دخانیات
3- کاهش کلسترول و تری گلیسرید
4- کاهش وزن
5- رژیم غذایی مناسب
6- ورزش
منبع: بانو، شماره 28.