کبد و تست های آن

راهنمای تفسیرنتایج آزمایش خون
پانل کبدی گروهی از تست ها را شامل می شود که برای تشخیص ،ارزیابی و کنترل بیماری های کبدی به کار می روند. کبد یکی از بزرگ ترین ارگان های بدن است که در قسمت سمت راست بالای ناحیه شکمی در پشت آخرین دنده قرار گرفته است. کار کبد،متابولیزه کردن و سم زدایی داروها و موادی است که برای بدن مضرهستند.همچنین کبد محل تولید فاکتورهای انعقاد خون،پروتئین ها و آنزیم ها،تنظیم هورمون ها و محل ذخیره ویتامین ها و مواد معدنی است.صفرا،مایعی که به وسیله کبد تولید می شود،مستقیماً به روده کوچک ترشح می گردد تا به هضم چربی ها کمک کند(البته قسمتی از آن هم درکیسه صفرا تغلیظ می شود تا به مصارف بعدی برسد). بعضی از بیماری ها و عفونت ها،الکل ،داروها،سموم و...ممکن است موجب آسیب مزمن کبدی شوند.آسیب های جدی به کبد ممکن است قبل از ظهور علائمی نظیریرقان، ادرار پر رنگ،مدفوع کمرنگ،تهوع ،خستگی،اسهال،خارش وکاهش وزن سریع ،وارد شوند،بنابراین تشخیص به موقع و زود هنگام برای کاهش و به حداقل رساندن آسیب های کبدی بسیارمهم است.

تست پانل کبدی
 

تست پانل کبدی،آنزیم ها،پروتئین ها و موادی را که به وسیله کبد تولید یا ترشح می شوند و در اثر آسیب کبدی تغییر می کنند،اندازه گیری می کند. این پانل اغلب شامل چندین تست است که همزمان روی نمونه خونی انجام می گیرند و عبارتند از:

1-(SGPT)ALT:

نام آنزیم آلانین آمینوترانسفراز است که درگذشته به آنGOTگفته می شد.از آنجایی که محل اصلی آن در کبداست،در بعضی بیماری های کبدی به سرم راه می یابد و SGPTسرم افزایش می یابد ،مثلا در هپاتیت.

2-(SGOT)AST:

همان آسپارتات آمینو ترانسفراز است که در گذشته به آن GOTمی گفتند.معمولا در قلب و کبد وجود دارد و نباید در پلاسما باشد.مقادیرSGOTغیرطبیعی نشان دهنده افزایش آن در سرم است.

3-ALP(آلکالین فسفاتاز):

آنزیمی است که به مجاری صفرا وی مرتبط است و هنگام بسته شدن این مجاری ،افزایش می یابد.

4-بیلی روبین :

در این تست کل بیلی روبین مستقیم (فرم کونژوگه)آن اندازه گیری می شود.

5-آلبومین:

پروتئین مهمی است که به وسیله کبد تولید می شود و مقدار مناسب آن کارآیی صحیح کبد را نشان می دهد. بعضی اوقات بسته به نظر پزشک در تست پانل کبدی آزمایشاتی نظیر گاما تامیل ترانسفراز(GGT)،لاکتات دهید روژناز(LDH)و پروترومبین تایم(PT)نیز بررسی می شود.
یک کبد سالم محل سنتز است ،زیرا کربوهیدرات ،چربی و پروتئین موجود در غذاها همه به کبد منتقل و در آنجا شکسته و ذخیره می شوند و مجدداً به مواد مورد نیاز بدن تبدیل شده و توسط جریان خون به محل های مورد نیاز فرستاده می شوند.حتی موقعی که کبد آسیب دیده باشد باز هم این مواد مغذی بعدازهضم به کبد می روند،اما در این موقع دیگر کبد قادر به تجزیه آنها و سنتز مواد جدید نیست و تجمع آنها درکبد باعث آسیب کبد می شود.

لیست انواع غذاها ی مناسب برای بیماری کبدی
 

-سبزیجات بخارپز:نظیرکلم، براکلی،بروکسل ،کنگر فرنگی و شلغم
-میان وعده مناسب برای عصر:خیار،ساقه های کرفس،جوانه گیاهان،پسته و انواع دانه ها.
-شیرین کننده ها و غذاهای شیرین (باید به میزان متعادلی مصرف شوند): نظیرعسل،آبلیمو غلیظ،شربت افرای طبیعی ،ابستویا(شیرین کننده)،خرما،کشمش،هلو و توت فرنگی.
-انواع غلات و حبوبات:دانه های جو و گندم.
-بعضی گیاهان دارویی:نظیر شیر خشت،شبدر و قاصدک.
برای ترمیم و پاکسازی کبد کمی شیرخشت را در شب به رژیم خود اضافه کنید و به مرور زمان دوز آن را افزایش دهید تا به دوز مورد نظر برسد.

رژیم غذایی مناسب برای افراد مبتلا به آسیب کبدی
 

به طور کلی رژیم غذایی این گونه افراد باید حاوی میزان محدودی پروتئین باشد،چون سنتز پروتئین بیشتر از سایر مواد دچار اختلال می شود و مصرف زیاد پروتئین باعث ساخت آمونیاک و رها شدن آن به خون می گردد که مسمومیت را به دنبال خواهد داشت. دریافت کربوهیدرات بیشتر از نیاز بدن به انرژی شکسته می شود ،اما کبد آسیب دیده قادر به انجام این عمل به میزان مناسب(بسته به میزان آسیب کبدی)نیست؛بنابراین در غیاب گلیکوژن یک منبع دائمی کربوهیدرات از رژیم لازم است تا از نظر دریافت مناسب انرژی مطمئن شویم . در مورد آب و مایعات باید گفت اگر شخص مبتلا احساس آماس و ورم داشته باشد،باید آب و مایعات را محدود نماید،زیرا در بعضی مواقع آسیب کبدی ممکن است منجربه افزایش فشارخون درسیاهرگ کبدی شود که این امر موجب آسیت(تجمع آب در حفره شکمی)می شود.
مایعات شامل شیر،آبمیوه ،سودا،نوشابه ها و غذاهایی که حاوی آب هستند(نظیر سوپ)نیز می شود. در موارد شدیدترحذف موادی که هنگام گرم شدن به شکل مایع در می آیند (مثل ژله)نیز ضروری است. نمک هم باید در رژیم محدود شود،زیرا افزایش دریافت نمک موجب نگهداری آب بیشتر شده و به ورم بیشتر می انجامد. برای این کار حذف تمام غذاهای فرآوری شده نظیرکنسرو، انواع سس ها و...ضروری است.

رژیم غذایی مورد نیاز در چند نوع بیماری کبدی
 

-هپاتیت ویروسی حاد: در واقع افراد مبتلا به هپاتیت حاد ویروسی نظیرهپاتیت Aمانند یک فرد سالم تلقی شده و در واقع نشانه های پیشرفته بیماری را ندارند،بنابراین پیروی از یک رژیم نرمال در آنها منطقی است. بعضی افراد نیاز به مواد مغذی اضافه برای پیشگیری از کاهش وزن اجتناب ناپذیر خود دارند. در این حالت تجویز رژیم کالری برای آنها توصیه می شود.اگر بیمار دچار حالت تهوع و استقراغ باشد،ابتدا باید برای رفع علت این موارد چاره ای اندیشید و از طریق دریافت مواد مناسب این موارد را به حداقل رسانید.
-هپاتیت مزمن: نوعی از هپاتیت است که بیشتر از 6ماه طول می کشد یا اینکه بعد از درمان فرد دوباره دچارآن می شود(نظیر هپاتیت BوC). در این گونه افراد هم رژیم نرمال و بالانس شده مورد نیازاست،مگر اینکه بیمار دچار بی اشتهایی شده باشد. تهوع و استفراغ هم نامطبوع هستند،اما تمام این علائم وقتی منجر به بروز مشکلات تغذیه ای می شوند که بیشتر از چندین روز ادامه داشته باشند.
-هپاتیت اتوایمیون :دراین موارد معمولا داروهای استروئیدی تجویز می شود که با عوارض افزایش اشتها و افزایش تدریجی وزن همراه می باشند. در این موارد نیاز به کاهش کالری از طریق کاهش دریافت موادی نظیرشکر،روغن، کیک،شیرینی،غذاهای سرخ شده و...است.
-سیروز صفراوی اولیه : در این گونه مشکل اسیدیته وجود دارد،به طوری که احساس مزه اسیدی ناخوشایند در دهان و یا سوزش قلب(سوزش شدید در ناحیه قفسه سینه)در افرادی که مبتلا به مشکلات صفراوی هستند مشاهده می شود. در واقع انتقال اسید معده به مری این عوارض در به دنبال دارد. در این گونه موارد باید اسید معده را به وسیله کم خوری یعنی افزایش تعداد وعده ها و دریافت حجم کم در هر وعده خنثی نمود. راهکارهای دیگر عبارتند از:
-اجتناب از وعده بزرگ و حجیم به خصوص در شب
-مصرف یک آنتی اسید بعد از هر وعده غذایی و قبل از خواب
-بالا آوردن زیر سینه هنگام خواب حدود 10سانتیمتر.
- بهتراست موقع گرسنگی در طول روز از تکه های نان خشک،نان سوخاری و انواع کراکراستفاده کنید.
منبع:دنیای تغذیه ش 104