آنفلوانزای خوکی یا به عبارت درست تر آنفلوانزای نوع A نه آنقدر ترس دارد که زندگی مان را مختل کنیم و نه آنقدرها بی خطر که فکر کنیم هیچ اتفاق جدیدی نیفتاده است. این سخنان دکتر محمد نبوی، معاون مرکز مدیریت بیماری های واگیر وزارت بهداشت و عضو کمیته ی کشور کنترل و پیشگیری از آنفلوانزای نوع A است. در ادامه ی گفت و گو با ما باشید.
آقای دکتر داستان این آنفلوانزا چیست؟ اصلاً از کجا آمده و اعلام همه گیری، ترس و...از کجا شروع شده؟
از حدود ده سال پیش نوعی ویروس آنفلوانزا در پرندگان تا حدودی پتانسیل انتقال به انسان را پیدا کرد. اسم این ویروس هم H5N1 بود که موسوم شده به آنفلوانزای پرندگان. وقتی هم انسان به آن مبتلا می شد، شصت درصد احتمال مرگ وجود داشت. معمولاً کسانی هم به آن مبتلا می شوند که در ارتباط مستقیم با پرندگان بودند. نگرانی که در خصوص این نوع آنفلوانزا وجود داشت، ابتلای انسان به انسان بود که در صورت انسانی شدن آن این نگرانی وجود داشت که تعداد قربانیان آن بسیار زیاد باشد. خوشبختانه این آنفلوانزا انسانی نشده و البته ممکن است در آینده، این اتفاق بیفتد که قابل پیش بینی هم نیست. از اواخر زمستان سال گذشته و اوایل بهار، ویروس جدیدی از کشور مکزیک آمد که ترکیبی از ژن های ویروس خوک ها، پرندگان و انسان بود. این ویروس پس از مدتی انسانی شد و به سرعت در تمام کشورها گسترش یافت و پاندمی یا جهانی گیری آن با عنوان فاز شش اعلام شد. منظور از فاز شش هم، جهانی شدن یک ویروس یا بیماری است و نه صرفاً اعلام ترس و خطر در مردم.
بر اساس بررسی هایی که تاکنون در خصوص این نوع ویروس در دنیا انجام شده، به این نتیجه رسیده اند که این بیماری تغییر شدتی تاکنون نداشته است و احتمالاً این ویروس در طول مدت این اپیدمی که دو سالی طول خواهد کشید، با همین شدت خواهد بود. سابقه هم همین را نشان می دهد؛ چرا که هر ده تا چهل سال یک پاندمی جدید آنفلوانزا داشته ایم. البته نگرانی هایی هم به خاطر دو استثناء در تاریخ ویروس آنفلوانزا وجود دارد.
این استثناء ها چه بودند؟
یک بار در سال 1918 آنفلوانزای اسپانیایی ابتدا در بهار و تابستان سبک بود و تعداد مبتلایانش زیاد نبود که در پاییز و زمستان، ناگهان شدید شد و حدود صد میلیون نفر را کشت. در سال 1977 نوع دیگری از آنفلوآنزایH1N1 در آمریکا بر عکس ابتدا در بهار و تابستان شدت گرفت و در پاییز شدت آن کاهش یافت. بجز این دو مورد بقیه ی موارد آنفلوانزا با شدت یکسانی وجود داشته است. مثل آنفلوانزای فصلی یا هنگ کنگی که از سال 1968 شایع شد و از آن زمان تاکنون به مدت چهل سال با شدت یکسانی ادامه داشته است. به هر حال بررسی های اخیر دانشمندان دنیا نشان داده است شدت آنفلوانزای جدید بیشتر از شدت آنفلوانزای فصلی یا هنگ کنگی نیست.
خب پس چرا باید نگران باشیم و نگرانی های موجود برای چیست؟
علت نگرانی به وسعت این ویروس بر می گردد. به هر حال ویروس آنفلوانزای نوع A ویروس جدیدی است که سیستم ایمنی بدن افراد با آن آشنایی ندارد و بیست تا چهل درصد جمعیت دنیا، ظرف دو سال در شش تا هشت موج گرفتار آن خواهند شد.
یعنی شصت تا هشتاد درصد از مردم جهان اصلاً مبتلا نمی شوند؟
خیر، بقیه ی افراد به احتمال قوی فرم های خفیف و بدون علایم آنفلوانزای نوع A را مبتلا می شوند. در واقع همه کم و بیش با این ویروس تماس پیدا خواهند کرد.
از نظر ابتلا فرم این ویروس با ویروس آنفلوانزای هنگ کنگی یا همان فصلی چیست؟
آنفلوانزای فصلی حدود پنج تا ده درصد از افراد جامعه را درگیر می کند و برای افراد مسن، کسانی که ضعف ایمنی بدن دارند یا دارای بیماری های زمینه یی هستند، خطرناک است. در صورتی که آنفلوانزای نوع A بیست تا چهل درصد را درگیر خواهد کرد و با این حساب، مثلاً اگر در آنفلوانزای فصلی پنج درصد از افراد با ضعف ایمنی بدن مبتلا می شدند در آنفلوانزای نوع A این رقم به بیش از شش تا هفت برابر می رسد. پس افراد مراجعه کننده به بیمارستان ها نیز به تبع بیشتر می شود.
تولید واکسن برای پیشگیری از آنفلوانزای نوع A در چه مرحله یی است؟
ببینید ما در حال حاضر واکسنی برای این بیماری در دست نداریم. واکسن این بیماری اوایل سال 2010 میلادی در دسترس قرار می گیرد.
اما به تازگی کشور چین مدعی شده، واکسن این نوع از آنفلوانزا را تولید کرده است؟
بله کشورهای غربی هم تأیید کرده اند، اما چهار ماه بررسی بی خطری واکسن طول خواهد کشید، یعنی باید طی چند مرحله روی بیماران آزمایش کنند و اگر عارضه یی نداشت، به تولید انبوه برسند.
برای درمان آنفلوانزای نوع A داروی خاصی تجویز می شود؟
در 98 درصد مواقع، این بیماری خفیف خواهد بود و بدون درمان خوب خواهد شد؛ البته در شش درصد موارد تبدیل به سینوزیت می شود و ده درصد برونشیت می دهد که در مجموع کشنده نیستند، اما اگر به ذات الریه تبدیل شود، کشنده خواهد بود. در واقع یک تا دو درصد مبتلایان که ذات الریه می گیرند یا به برونشیت شدید مبتلا می شوند، باید بستری شوند که در این تعداد درصدی فوت خواهند کرد.
و دارو؟
دارو به میزان کافی وجود دارد و باید به بستری شدگان داده شود نه به کسانی که به شکل خفیف مبتلا شده اند. در واقع به افرادی که ضعف ایمنی دارند، زنان حامله، بیماران شیمی درمانی شده، افرادی که پیوند عضو داشته اند، افراد مسن، بیماران قلبی و عروقی، بیماران ریوی و آسم شدید و... دارو، بدون بستری داده می شود.
با این تفاسیر، به خاطر نبود واکسن در حال حاضر و تجویز دارو برای موارد خاص، پیشگیری و آموزش حرف اول را می زند؟
دقیقاً، همه ی تأکید ما بر آموزش است. به این خاطر که از نظر آماری ثابت شده است اگر موارد انتقال بین بیماران کم شود، میزان بیماری هم به طور کلی بسیار کاهش خواهد یافت. یعنی یک فرد مبتلا می تواند دست کم چند نفر را مبتلا کند. اما اگر با آموزش به همین بیمار به او بیاموزیم که خود را در معرض ابتلای بقیه قرار دهد، میزان ابتلا بسیار کاهش می یابد.
فرد مبتلا باید چه کار کند تا دیگران مبتلا نشوند؟
با هم دست ندهند و رو بوسی نکنند، مبتلایان در منزل بمانند و به محل کار یا مراکز عمومی مراجعه نکنند. اگر بیماران ناچارند در طول مدت بیماری به بیرون از منزل مراجعه کنند، از ماسک استفاده کنند و دست کم دستمال داشته باشند، روی دهان و بینی را بپوشانند و حتماً موقع عطسه از دستمال استفاده کنند. و به طور کلی بهداشت فردی را رعایت کرده و دست ها را در طول روز، چندین بار شستشو دهند.
ظاهراً دستورالعمل هایی برای مدارس و دانشگاه ها ابلاغ شده، این دستورالعمل ها حاوی چه نکاتی است؟
بر اساس این دستورالعمل ها، در مدارس با کمتر از پانصد دانش آموز تا ده درصد و در مدارس با بیش از پانصد دانش آموز، اگر تا بیش از پنج درصد دانش آموزان هم زمان به آنفلوانزای نوع A مبتلا شوند، آن مدارس به شکل موقت تعطیل خواهند شد. دارو به میزان کافی وجود دارد و باید به بستری شدگان داده شود، نه به کسانی که به شکل خفیف مبتلا شده اند. اما اگر در مدارس تنها در یک یا دو کلاس دانش آموزان مبتلا به آنفلونزای نوع A زیاد شوند، همان کلاس ها تعطیل خواهند شد و بقیه ی کلاس ها دایر خواهد شد.
اگر شدت بیماری در پاییز و زمستان خیلی زیاد شود، چطور؟
در این صورت که البته قابل پیش بینی هم نیست، ممکن است خیلی از مراکز جمعی نظیر مدارس، دانشگاه ها، سینماها و... تعطیل شوند.
و به عنوان سوال آخر، آمارگیری مبتلایان در کشور چگونه صورت می گیرد. در واقع آماری از مبتلایان که تاکنون اعلام کرده اید، چگونه به دست آمده است؟
هنوز در کشور ما چرخش ویروس در کشور ما به شکل جدی صورت نگرفته است.
کسانی که از خارج از کشور می آیند ، در مرزها و فرودگاه ها مورد کنترل قرار می گیرند و بیماران شناسایی می شوند و به بقیه هم پنفلت و بروشورهای آموزشی داده می شود تا در صورتی که بعداً علائم داشته و مریض شدند، حتماً مراجعه کنند.
منبع:نشریه 7 روز زندگی-ش86.