پاک کردن خاطرات ناخوشایند

دانشمندان در جست و جوی روش هایی هستند که بتوان خاطرات بد گذشته را برای همیشه از مغز پاک کرد. البته این کار، به عنوان درمان برای کسانی استفاده خواهد شد که در اثر یک خاطره شوک آور یا هراس انگیز قدیمی، دچار استرس های شدید و بیماری شده اند
 

خواندن این مطلب، معنای تازه ای به ارتباط با کودک درونتان می بخشد. بازگشت موقت ذهن به حالتی شبیه کودکی، می تواند کمک کند تا خاطره ای ناراحت کننده برای همیشه پاک شود. این حالت می تواند به افرادی که از اختلالاتی مثل استرس و ترس رنج می برند، کمک کند.
در همایش علمی مغز و اعصاب در سن دیگو، محققان روش هایی را مطرح کردند که می توان با آنها، بخش اصلی خاطرات ترس را از بین برد.
بیشتر تکنیک ها بر مبنای رفتار درمانی ای به نام "خاموش سازی" طراحی شده اند. در این روش ها، پزشکان مکررا با ایجاد حالت های ترس در محیط های امن، برآنند که تداعی کننده های ترس را از بین ببرند. در حالی که این گونه می توانند علائم بیماری را کاهش دهند، اما در بزرگسالان خاطره اصلی ترس باقی می ماند و این بدین معناست که در آینده امکان احیای مجدد، وجود دارد.
نظریه پاک شدن کامل خاطره، برگرفته از تحقیقی ریو بچه موش ها است. در این تحقیق، روش درمانی "خاموش سازی" کاملا ترس را از بین برد، به صورتی که دیگر بازگشتی نیز وجود نداشت. تشخیص چنین تغییراتی در دورانی بین کودکی و نوجوانی در مغز جانور جونده ای مانند موش، احتمالا به محققان کمک می کند تا جنبه هایی از سیستم شبه کودک را ایجاد و حالتی را در افراد القا کنند که دیگر پس از گذراندن دوره درمان، بازگشتی به خاطرات بد نداشته باشند.
یکی از امیدوار کننده ترین روش ها، روشی است که در آن مدتی ذهن افراد بزرگسال، شبیه دوران کودکی شان می شود؛ یعین حالت انعطاف پذیر به خود می گیرد. به نظر می رسد فرایند یادآوری خاطره که "تقویت مجدد" نامیده می شود، برای چندین ساعت ذهن را انعطاف پذیر می کند. طی این مدت، امکان دارد خاطره، کمرنگ و حتی به صورت بالفعل پاک شود.
"دانیل اسکیلر" در دانشگاهی در نیویورک و همکارانش، با نشان دادن مربعی آبی همزمان با وارد کردن شوک الکتریکی به داوطلبان، این فرضیه را آزمایش کردند. زمانی که به داوطلبان تنها مربعی آبی نشان داده شد، تغییرات کمی در تعرقشان ایجاد شد که نشانه ای از پاسخ به ترس است.
"اسکیلر" روز بعد، تنها با یک بار نشان دادن مربع آبی و شوک الکتریکی، خاطره ترس را در بعضی داوطلبان دوباره یاد آوری کرد. طی دوره "تقویت مجدد"، نامیده می شود، برای چندین ساعت ذهن را انعطاف پذیر می کند. طی این مدت، امکان دارد خاطره، کمرنگ و حتی به صورت بالفعل پاک شود.
"دانیل اسکیلر" در دانشگاهی در نیویورک و همکارانش، با نشان دادن مربعی آبی همزمان با وارد کردن شوک الکتریکی به داوطلبان، این فرضیه را آزمایش کردند. زمانی که به داوطلبان تنها مربع آبی نشان داده شد، تغییرات کمی در تعرقشان ایجاد شد که نشانه ای از پاسخ به ترس است.
"اسکیلر" روز بعد، تنها با یک بار نشان دادن مربع آبی و شوک الکتریک، خاطره ترس را در بعضی داوطلبان دوباره یادآوری کرد. طی دوره "تقویت مجدد"، محققان برای کنترل خاطره، داوطلبان را مکررا در معرض مربع آبی بدون شوک الکتریکی قرار دادند.
داوطلبان تحت درمان " خاموش سازی" به همراه دوره " تقویت مجدد"، از داوطلبان بدون این دوره، عکس العمل تعرق بسیار کمتری از خود نشان دادند و همچنین خاطره شان برای همیشه از بین رفت.
بعدها "اسکیلر،" گروه سومی از داوطلبان شرکت کننده در آزمایش اولیه اش را فراخواند. وی گفت: "یک سال پس از شرطی سازی در برابر ترس، آنهایی که تنها تحت روش درمانی "خاموش سازی" قرار گرفته بودند، عکس العملی شدید به مربع نشان دادند اما آنهایی که در این روش، دوره "تقویت مجدد" را نیز گذراندند، هیچ گونه عکس العملی مبنی بر ترس از خود بروز ندادند."
عدم توانایی پاک کردن خاطره ترس در بچه موش ها، همزمان با ظهور شبکه عصبی در مغز به نام (PNN) (1) اتفاق افتاد. این شبکه، در واقع ساختار پروتئینی ــ گلیکوژنی بسیار منظمی است که ناحیه ای در مغز مانند آمیگدالا را در بر گرفته است. آمیگدالا، دارای عصب های کوچک و به هم مرتبط و مسئول فرآیند ترس است.
این مطلب نشانگر این است که احتمالا در مغز بزرگسالان، پی ان ان نقش بازدارنده ای در فرآیند پاک شدن خاطرات ترس دارد. "سریل هری" در مرکز مغز و اعصاب در بوردو فرانسه و همکارانش، به این نتیجه رسیدند که با تخریب پی ان ان، می توان سیستم را به حالت شبه کودک برگرداند. آنها موش های بچه و نوجوان را در معرض شرطی سازی ترس و به دنبالش درمان "خاموش سازی" قرار دادند، سپس آزمایش کردند که ببینند آیا ترس مجددا احیا می شود یا خیر. همانند بچه موش ها، در موش های نوجوانی که پی ان ان آنها تخریب شده بود، خاطرات نتوانستند بازیابی شوند.
از آنجایی که پی ان ان قابل بازگشت است، هری عنوان می کند که با این روش به طور موقت پی ان ان در انسان کاهش می یابد و خاطره آزار دهنده برای همیشه پاک می شود، بدون این که آسیب بلندمدتی به حافظه برسد. وی بیان می کند: "باید منشا نهانی ترس، مثلاً برای سربازان رفتن به جنگ، را بیابیم. این نتایج پیشنهاد می کند که اگر قبل از واقعه ای نارحت کننده، آنزیمی را برای کاهش پی ان ان تزریق کنیم، بعدها می توانیم با استفاده از درمان "خاموش سازی" آن خاطره بد را راحت تر پاک کنیم."
"راجر کِلم" از دانشکده پزشکی در مریلند، اشاره می کند برای افرادی که در حال حاضر از خاطرات ناراحت کننده ای رنج می برند، به جای تمرکز بر این مسئله، بهتر است به حذف کلسیم از عصب های آمیگدالا توجه کنیم.(این کلسیم در واقع گیرنده های نفوذ پذیر آمینوهیدروکسی متیل ایزوکسازول پروپیونیک اسید است و جز کلیدی در پاک کردن حافظه کودک به حساب می آید.)
وی می افزاید: "با برداشتن این گیرنده ها در بزرگسالان، احتمالاً توانایی ما نیز در پاک کردن خاطره افزایش می یابد."
"پیرزبیشاپ" می گوید: "گروهی هستند که روش سنتی، برای درمان ناراحتی روحی شان موثر نیست و گاهی اوقات، می توان از دارو به عنوان وسیله ای برای پاک کردن و یا کمرنگ کردن خاطره استفاده کرد."

پی نوشت ها :
 

1ــ Perineuronal net
 

منبع: نیوساینتیست
منبع: دانشمند، شماره 576