هدف از بهداشت دهان و دندان، رعایت اصول خاص بهداشتی و تمیز کردن دهان و دندان جهت حفظ سلامت بافت های دندانی و دهان است و ساده ترین وسیله تمیز کردن دهان و دندان در منزل مسواک می باشد. رعایت بهداشت دهان و دندان باید از همان ابتدای تولد آغاز شود. پاک کردن لثه های کودک توسط یک گاز یا لیف مرطوب در این دوران توصیه می گردد. با رویش اولین دندان های شیری،که در حدود 6 ماهگی آغاز می شود، تمیز کردن دندان ها اهمیت بیشتری می یابد.
مسواک
از آنجا که پاک کردن و از بین بردن پلاک دندانی در سطوح مختلف دندان ها اولین قدم برای پیشگیری از پوسیدگی دندان و بیماری های لثه ای است و این عمل به طور مؤثر تنها به وسیله مسواک انجام می گیرد؛ بنابراین انتخاب مسواک که عمل فوق را به خوبی انجام دهد خیلی مهم می باشد.
مشخصات مسواک طبی
*دسته مسواک باید به راحتی در دست جای گرفته و مواد به کار رفته در آن بی ضرر باشد.
*طول قسمت موئی آن در حدود 3 سانتی متر و عرض آن یک سانتی متر باشد.
*نوک موهای مسواک نباید تیز و ساینده باشد.
* تعداد کلاف های مویی و یا نایلونی آن در حدود 20 تا 40 کلاف، بر حسب کوچکی یا بزرگی مسواک باشد.
* تعداد رشته های نایلونی یا موئی در هر کلاف حدود 20 تا 40 رشته بر حسب نرمی و زبری موهای مسواک می باشد که این تعداد در مسواک های نرم بیشتر از مسواک های زبر است.
آزمایشهای مختلف نشان داده اند که چنانچه قسمت موئی مسواک به شکل 8 باشد ( یعنی قسمت جلوی مسواک یک کلاف و بعد به تدریج مانند مثلث کلاف هایی قرار گیرند)، امکان پاک کردن پلاک میکروبی و بقایای غذا از بین دندان ها بیشتر است. به هر حال باید توجه داشت که در هنگام مسواک زدن کلیه سطوح قابل دسترسی دندان ها به خوبی مسواک زده شوند؛ به نحوی که پس از پایان مسواک، تمام سطوح دندان ها از توده لعابی میکروبی پاک شده و هیچ نوع خرده و باقیمانده غذا در بین دندان ها و سطوح مختلف آن باقی نمانده باشد. عمل فوق امکان پذیر نیست، مگر با روش صحیح مسواک زدن. با رویش دندان های خلفی، استفاده از مسواک توسط والدین برای کودک توصیه می شود. وظیفه مسواک زدن حداقل تا زمان مدرسه رفتن کودک به عهده والدین می باشد. مسواک توصیه شده برای کودکان مسواکی است استاندارد که سر آن نرم و کوچک باشد. معمولا دو بار مسواک زدن در روز برای کودک توصیه می شود که یک نوبت آن حتما هنگام شب قبل از خواب باشد. زمان کافی جهت مسواک زدن حدود دو تا سه دقیقه است. در کودک روش مسواک زدن افقی است. در این روش مسواک به موازات سطح افقی روی دندان ها قرار گرفته و با حرکت مالشی به سمت جلو و عقب رانده می شود. سطح جونده دندان ها را نیز حتما باید با حرکت جلو و عقب مسواک تمیز کرد. غالبا مصرف خمیردندان فلوراید دار از 2 تا 3 سالگی توصیه می شود. در ابتدا، مقدار خمیردندان به اندازه یک نخود کوچک کافی است، که با افزایش سن کودک می توان آن را افزایش داد.
خمیر دندان
امروزه جهت بهتر تمیز کردن سطوح دندان ها در هنگام مسواک زدن از خمیردندان استفاده می شود. مواد عمده و اصلی خمیردندان ها عبارتند از:
*مواد ساینده برای پاک و تمیز کردن دندان. یکی از اجزای مهم خمیردندان، مواد ساینده آن است. اگر موا ساینده نرم و ملایم باشند، دندان ها خوب تمیز نمی شوند. از طرفی اگر قوی، زبر و ساینده باشند، سبب فرسایش و سپس حساسیت دندان ها می شود.
*مواد صابونی برای تمیز کردن دندان به وسیله ایجاد کف و همچنین سهولت حرکت مسواک.
*اسانس و مزه های مختلف برای خوش طعم کردن خمیردندان که معمولا نعنا و پونه است.
*رنگ که باعث تنوع خمیردندان ها می شود.
*مواد دارویی مختلف مانند فلوراید، کلروفیل، هگزا کلروفن و غیره.
*مواد روغنی مانند گلیسیرین و بالاخره مواد غلیظ کننده که موجب غلظت مناسب و حالت خمیری می گردد.
انواع خمیردندان
بر اساس مواد تشکیل دهنده خمیردندان و مورد مصرف آن، خمیردندان ها به سه گروه اصلی تقسیم می شوند:
خمیردندان های فلوراید دار
این خمیر دندان ها پوسیدگی دندان ها را کاهش می دهند. طبق مطالعات انجام شده مصرف این خمیردندان ها به مدت طولانی و از دوران کودکی، تا 44 درصد از میزان پوسیدگی می کاهند و در نتیجه کمک بزرگی به پیشگیری از پوسیدگی دندان ها می کنند. (در این نوع خمیردندان ها معمولا فرمول آن یا کلمه فلوراید دار را به زبان کشور سازنده روی آن می نویسند.)
خمیردندان های سفید کننده
این گونه خمیردندان ها دارای مواد پاک کننده صابونی و قوی هستند که باعث تمیزی وسفیدی و شفافیت دندان ها می شوند. این خمیردندان ها برای دندان های سالم و قوی مناسبند (با نظر دندان پزشک)، ولی برای دندان هایی که دارای پوسیدگی های متعدد و مینای ضعیف هستند، نامناسب می باشند.
خمیردندان های کاهش دهنده حساسیت دندان
این خمیر دندان ها در کم کردن حساسیت دندان ها به خصوص حساسیت طوق دندان ها موثرند. برای گرفتن نتیجه مطلوب، باید به مدت طولانی مصرف شوند و برای تهیه نوع مناسب حتما با دندانپزشک مشورت گردد. ماده موثر این خمیر دندان ها معمولا نیترات پتاسیم و یا استرانسیوم و غیره می باشد. بنابراین باید بر اساس نوع دندان ها و یا دستور خاص دندانپزشک، خمیردندان مناسب را انتخاب کرد. چنانچه منظور تمیز کردن دندان ها باشد، از خمیر دندان های سفیدکننده و اگر هدف کاهش پوسیدگی باشد، از خمیردندان های حاوی فلوراید و بالاخره در مواردی که رفع حساسیت شدید دندان ها مورد نظر باشد، باید از خمیر دندان های ضد حساسیت استفاده نمود.
نخ دندان
استفاده از نخ دندان پس از بسته شدن فضاهای بین دندانی از 3 تا 4 سالگی به بعد (توسط والدین) توصیه می شود. این وظیفه تا حدود 9 سالگی بر عهده والدین خواهد بود.
منبع: نشریه دنیای زنان شماره 68 