پوست من، زنده بمان، نفس بکش!
رومی‌های باستان بر این باور بودند که بخور برای پاکیزگی و زیبایی صورت مفید است. یونانی‌های باستان هم به قدرت بخار آب و استفاده از بخور گرم برای سلامت و زیبایی پوست باور عمیقی داشتند و این کار در آن زمان بسیار رایج بوده است. بسیاری از متخصصان زیبایی در دنیای مدرن امروز همچنان با رومی‌ها و یونانی‌های باستان هم‌عقیده‌اند و استفاده از بخار آب را برای بهداشت و زیبایی پوست بسیار مفید می‌دانند.
اگرچه هنوز دلیل علمی ثابت‌شده‌ای وجود ندارد که نشان دهد درمان با بخار ارزش پزشکی خاصی روی پوست دارد اما بیشتر افرادی که صورت را بخور می‌دهند، حس می‌کنند ظاهرشان بهتر می‌شود. معمولا دمای بخار آب طی بخور حدود 43 درجه سانتی‌گراد است. در این دما رطوبت بسیار خوبی برای پوست فراهم می‌شود و احساس آرامش به فرد دست می‌دهد. به دنبال گشادشدن عروق، اکسیژن و موادمغذی بیشتری از طریق خون به بافت صورت می‌رسد.
مکانیسم اثر
شیوه اثر بخور بسیار واضح است؛ گرمای بخار باعث گشادشدن عروق خونی صورت می‌شود با افزایش جریان خون، صورت و گونه‌ها ظاهری شاداب و گلگون پیدا می‌کنند. تعریق صورت هنگام بخور منافذ را باز و پوست را با طراوت می‌کند درست همان‌کاری که سونا برای کل بدن انجام می‌دهد. منافذ پوست عضله ندارند که آنها را باز و بسته کند بنابراین بخور گرم و تعریق ناشی از آن، منافذ را تمیز می‌کنند. در عرق حدود 99 درصد آب وجود دارد و به این ترتیب آلودگی‌ها و سلول‌های مرده پوست و سایر بقایای آن که ممکن است در منافذ سطح پوست گیر کرده باشند، به راحتی برداشته می‌شوند. از طرف دیگر، سبوم که همان چربی طبیعی پوست است، به‌وسیله غدد سباسه ترشح می‌شود. این غدد در فولیکول‌های مو هم وجود دارند. علت گیر افتادن سبوم در فولیکول‌ها یا تولید سبوم بیش از حد است یا بسته‌شدن ورودی منافذ. بخار آب، منافذ و سوراخ‌های سر سیاه صورت را باز می‌کند و سبوم داخل منافذ به راحتی خارج می‌شوند در نتیجه منافذ از حالت بسته و سر سیاه درمی‌آیند.
روش جوان‌سازی
معمولا پوستی که می‌بینیم، همان پوست مرده است و برای تولید سلول‌های پوستی تازه، سلول‌ها طی فرآیندی به نام «میتوز» تقسیم می‌شوند. سلول‌های جوان، حالت محکم و شادابی دارند. با گذر زمان، این سلول‌ها از لایه‌های پوست به سمت بالا حرکت می‌کنند و تغییرات فیزیولوژیک روی آنها به وجود می‌آید. سلول‌ها به سطحی‌ترین قسمت پوست می‌رسند و در این مرحله حالتی سفت و مرده دارند. در جوانی چرخه ساخت سلول هر 28 روز یک بار است. با افزایش سن، سلول‌های مرده و پیر به سرعت جوانی از بین نمی‌روند و پوست حالتی خسته و پیر پیدا می‌کند اما بخار آب گرم این سلول‌ها را شل می‌کند تا کنار بروند و به همین دلیل با بخور، پوست صورت با طراوت و جوان‌تر دیده می‌شود.
ساده و ارزان
بخور صورت به هزینه و وسایل زیادی نیاز ندارد و برای این کار فقط حوله، آب‌گرم و یک ظرف گود لازم است. البته در همین فرایند ساده باید نکته‌های کلیدی را در نظر گرفت تا تاثیر مطلوبی مشاهده شود. اولین نکته این است که درجه حرارت آب باید مطلوب باشد. بیشتر متخصصان دمای 43 درجه سانتی‌گراد را پیشنهاد می‌کنند. هنگام بخور احتیاط لازم است زیرا سوختن با بخار آب و جای زخم آن، مشکل‌های جدی برایتان به وجود می‌آورد. آب گرم را داخل ظرفی قرار دهید. حوله را روی صورت و سرتان بکشید و آرام‌آرام به ظرف آب گرم نزدیک شوید البته نه خیلی نزدیک. بعضی متخصصان توصیه می‌کنند فاصله صورت تا ظرف کمتر از 30 سانتی‌متر نباشد اما بعضی دیگر فاصله 45 سانتی‌متری را مناسب می‌دانند. قبل از انجام بخور، صورتتان را با آب ولرم و یک شوینده مناسب بشویید تا آلودگی‌ها و احتمالا مواد آرایشی از روی پوست برداشته شود. موهایتان را ببندید تا روی صورتتان نیفتد. حوله را روی سرتان بکشید و صورت را به ظرف آب گرم نزدیک کنید (در فاصله 45-20 سانتی‌متر) تا بخار 5 تا 7 دقیقه با صورتتان تماس پیدا کند. بخور یک‌بار در هفته توصیه می‌شود. اگر تعداد دفعات بخور یا مدت آن زیادتر از این حد باشد، باعث خشکی پوست خواهد شد. بعد از اتمام بخور، از یک کرم لایه‌بردار ضعیف و بعد از آن از یک مرطوب‌کننده استفاده کنید تا پوستتان مرطوب شود.
نظر متخصص: بخور آب، گاهی بخور گیاهی، هرگز!
دکتر غلامحسین غفارپور، عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران
این تجربه برای بسیاری از افراد رخ داده که بعد از استفاده از بخور، دچار حس شادابی - معمولا زودگذر- در پوست خود می‌شوند. این حس خوشایند به دلیل جذب رطوبت آب توسط لایه شاخی پوست به وجود می‌آید و نظیر این احساس را بعد از هر نوبت استحمام نیز در پوست خود داریم.
اگر بخواهیم مدت این حس شادابی در پوست افزایش پیدا کند، می‌توانیم پس از استحمام یا استفاده از بخور، پوست خود را با یک لایه کرم مرطوب‌کننده پوشش دهیم. برخی افراد از بخور برای از بین بردن منافذ باز روی پوست صورتشان استفاده می‌کنند و اعتقاد دارند بخور دادن باعث از بین رفتن این منافذ می‌شود. در این زمینه باید گفت منافذ باز روی پوست جنبه ارثی دارد و با این روش‌ها از بین نخواهند رفت. تنها با استفاده از فناوری لیزر تا حدودی می‌توان وضعیت این منافذ را بهبود بخشید. ضمن اینکه حتی اگر امکان مسدود کردن این منافذ با استفاده از بخور وجود داشته باشد، این کار نتایج خوبی نخواهد داشت زیرا منافذ باز روی پوست، محل خروج ذره‌های چربی هستند و مسدود کردن آنها باعث ایجاد جوش یا حتی کیست در سطح پوست خواهد شد. با این حال استفاده از بخور از یک نظر برای منافذ باز پوست مفید است. چنانچه در منافذ پوست، ذرات چربی به صورت دانه‌های سرسیاه تجمع کنند، می‌توان با استفاده از بخور آب معمولی، آنها را نرم‌تر کرد. به این ترتیب هنگام شستشو با صابون سطح این دانه‌ها ساییده می‌شود و پوست به حالت عادی بازمی‌گردد. البته کسی که پوست سالمی دارد، نیاز خاصی به بخور نخواهد داشت و رطوبت حمام هنگام استحمام می‌تواند رطوبت مورد نیاز پوست او را تامین کند. عده‌ای از افراد نیز اعتقاد دارند با توجه به نزدیک‌شدن فصل‌های سرد سال که رطوبت هوا کم می‌شود، استفاده از بخور به حفظ شادابی پوست کمک خواهد کرد. اما در افرادی که پوست سالمی دارند و پوست آنها خشک و پوسته‌پوسته نیست و توانایی نگهداری رطوبت کافی را دارد، نیازی به استفاده از بخور نیست. گاهی نیز برخی افراد استفاده از عصاره موادی مثل بابونه، نعناع، تمشک یا مواد شیمیایی را در بخور به دیگران توصیه می‌کنند و اعتقاد دارند که جذب این مواد توسط پوست می‌تواند باعث شادابی بیشتر آن شود اما اولا در پوست سالم، لایه شاخی پوست مانع ورود هر نوع جسم خارجی اعم از مواد میکروبی یا مواد شیمیایی به بدن خواهد شد بنابراین جذب آنها در پوست سالم امکان‌پذیر نیست و در طراوت پوست نقشی نخواهند داشت. ثانیا اگر در افرادی که پوست آنها سالم نیست این مواد بتوانند جذب پوست شوند، در صورتی که فرد به هریک از این مواد حساسیت داشته باشد، باید در انتظار واکنش‌های سیستم دفاعی بدن باشیم. به همین دلیل توصیه می‌کنم در صورت تمایل به استفاده از بخور برای شادابی پوست، فقط از بخور آب بدون هیچ ماده افزودنی گیاهی استفاده کنید.
منبع مقاله: هفته نامه سلامت