چرا با این همه تلاش‌های پیگیر و صرف هزینه گزاف، هنوز هم سوءتغذیه یکی از مشکلات حل نشده باقی مانده و بار سنگین مادی و معنوی بر پیکر جامعه، خانواده، اقتصاد و بهداشت و درمان کشورها تحمیل کرده است و سالانه حتی روزانه قربانیان زیاد از کودکان و مادران باردار و شیرده را می‌گیرد؟ به نظر می‌رسد بیشترین تلاش روی «معلول» متمرکز است نه «علت یا شرایط به وجود آورنده آن»
گزارش‌های سازمان بهداشت جهانی، یونیسف و سایر گزارش‌های بهداشتی نشان از گسترش سوءتغذیه و پیامد نامطلوب آن به ویژه در میان کودکان و زنان باردار و شیرده حتی در کشورهای صنعتی و توسعه یافته دارد. دولت‌ها با حمایت از مصرف به موقع غذای کمکی مناسب از شش ماهگی به بالا، غنی‌سازی شیر و غلات، بهسازی محیط بهداشت و شرایط زیست و هزینه میلیاردها دلار، سعی دارند سوءتغذیه این اورژانس پنهان را تحت کنترل خود درآورند. با وجود آن، دستاوردها چندان مطلوب نیست. جا دارد به دو علت مهم گسترش سوءتغذیه به‌طور مختصر اشاره شود:
سوءتغذیه مادران باردار و شیرده
مادرانی که با وجود سوءتغذیه و بدون داشتن یک الگوی تغذیه کافی و مناسب و با وضع جسمانی نامناسب که ذخیره کافی از مواد مغذی و ریزمغذی‌های لازم را در بدن ندارند، وارد دوران بارداری و شیردهی می‌شوند، نمی‌توانند با اندک ذخیره بدنی خود کلیه نیازمندی‌های تغذیه جفت و جنین در حال رشد و تقسیم و تکثیریافته‌ای را در یک دوران محدود بحرانی برای تشکیل و تمایز اعضای اولیه جنین تامین نمایند. در نتیجه جنین از رشد و تکامل طبیعی باز می‌ماند و گاهی به زایمان زودرس و تولد نوزاد کم وزن و معلولیت‌های ذهنی و جسمی منتهی می‌شود که در سنین آینده کودک جبران‌پذیر نیست. اگر این روند در دوران شیردهی نیز که مادر از یک مکمل غذای کافی و مناسب استفاده نمی‌کند ادامه یابد، سوءتغذیه در مادر تشدید شده و عوارض آن به تدریج ولی حتمی، آشکار می‌شود که مهم‌ترین آنها عبارت است از:
• پوکی استخوان
• پوسیدگی دندان و عفونت دهان و لثه
• انواع کم‌خونی به ویژه ناشی از فقر آهن
• کاهش مقاومت بدن در برابر عفونت‌ها و انواع بیماری‌ها، کاهش قدرت تمرکز حواس، ضعف، خستگی و بی‌حوصلگی
• اختلالات بینایی، فراموشی و عدم کارایی بالقوه روزانه
• از بین رفتن لطافت و زیبایی پوست و تناسب اندام و سایر مشکلات جسمی و روانی دیگر
عدم دقت کافی در انتخاب مکمل‌های غذایی
در انتخاب غذای کمکی به کودکان و مادران باید بیشتر کیفیت و کمیت آن در نظر گرفته شود نه شکل و شمایل ظاهری. بهتر است بدانیم غذا آن چیزی است که میخوریم اما هر آنچه که ما میخوریم غذا نیست. منظور از کیفیت، هضم آسان و جذب حداکثر و عاری بودن از آلودگی‌های فیزیکی، شیمیایی و میکروبی است و هدف از کمیت، دارا بودن یک ترکیب جامع، کافی و مناسب است که در آن کلیه مواد مغذی و ریزمغذی‌های ضروری به مقدار و اندازه توصیه شده، یافت می‌شود و نیاز غذایی جنین و کودک را در زمینه رشد و تکامل طبیعی و سلامت مادر در دوران بارداری و شیردهی نیز تامین نماید.
مکمل غذا باید چه ویژگی‌ها و شرایطی را دارا باشد؟
از بهترین و مرغوب‌ترین مواد اولیه تهیه شده و آلودگی شیمیایی و میکروبی نداشته باشد.
در شیر و غلات به کار رفته، میزان آفلاتوکسین در حد استاندارد برای مصارف کودک و مادر باردار باشد، نه برای مصارف صنعتی.
تحت شرایط دمای لازم نشاسته خام غلات و شیرخشک به پری ژلالینه تبدیل گردد و مولکول‌های درشت پروتئین باید به اندازه‌ای تعدیل شوند تا هضم آسان و جذب حداکثر را در پی داشته باشند.
ویتامین‌ها و مواد معدنی، نباید در فرآورده معلق و پراکنده بمانند بلکه در مولکول‌های تعدیل یافته پروتئین «بانده» شده و به صورت لیپوپروتئین درآمده باشند. در غیر این صورت، در جذب نهایی شرکت نکرده و از طریق مدفوع دفع می‌شوند (مدفوع چرب آلود یا استئاتوره).
شرایط و مقررات بهداشتی در تمام مراحل تولید (بهداشت فردی و محیطی) و استریل بودن خطوط تولید کاملا رعایت گردد و آموزش‌های لازم برای کارکنان داده شود.
تمام مراتب بالا باید به تایید مقامات بهداشتی و آزمایشگاه‌های مجاز رسیده و مدارک بایگانی شده باشد.
نتیجه‌گیری
متاسفانه کمبودهای تغذیه در دوران جنینی و کودکی و همچنین دوران بارداری و شیردهی در مادران حتی با تغذیه کافی پس از این دوران ممکناست جبران‌پذیر نبوده و یا کاملا قابل جبران نباشد.
لذا دو عامل مهم بیشتر از سایر علل، در گسترش سوءتغذیه و پیدایش آن در کودکان دخیل هستند. اولی مادرانی هستند که قبل از دوران بارداری گرفتار سوءتغذیه می‌باشند و دارای یک برنامه صحیح مکمل غذایی در دوران بارداری و شیردهی نیستند و سوءتغذیه را به جنین و کودک خود به ارث می‌گذارند. علت دوم عدم توجه و دقت کافی در انتخاب و تجویز غذای کمکی است. تاکید می‌شود که غذا آن چیزی است که ما میخوریم اما هر آنچه میخوریم غذا نیست. در تجویز و انتخاب غذای کمکی، در درجه اول کمیت و کیفیت آن باید در نظر گرفتند شود.
منبع:www.salamat.com
/ج