علائم هشدار دهنده مشکلات چشم
تاری دید، دیدن لکه‌ها و حساسیت به نور همگی شکایات شایعی هستند که ممکن است خطری نداشته باشند و یا علامت ابتدایی بیماری‌های چشم باشند. تشخیص این دو از یکدیگر همواره به سادگی صورت نمی‌گیرد؛ بنابراین ضروری است که پس از بروز هر گونه علامتی سریعاً به پزشک متخصص مراجعه کنید.
آزمایش کور رنگی
در سمت چپ تصویر چه عددی می‌بینید؟ اگر بتوانید عدد سه را ببینید، احتمالاً دیدی طبیعی دارید؛ اگر عدد 5 را می‌بینید، احتمالاً دچار کوررنگی هستید. اگر شما به اختلال خفیف کوررنگی مبتلا باشید، تصویری که می‌بینید چیزی شبیه تصویر وسط است. کوررنگی کامل (که بسیار نادر است) در شکل قسمت سمت راست نشان داده شده است. در این حالت هیچ عددی دیده نمی‌شود. استفاده از عینک رنگی به افراد مبتلا به کوررنگی کمک می‌کند دیدی بهتر داشته باشند. حدود 10 درصد مردان با بیماری کوررنگی متولد می‌شوند؛ اما این بیماری در زنان رواج کمتری دارد.
نزدیک‌بینی
اگر نزدیک‌بین باشید، در دیدن اشیائی که با شما فاصله دارند، دچار مشکل خواهید بود.
احتمال بروز نزدیک‌بینی بیشتر است، اگر:
• یکی از والدین شما یا هر دوی آن‌ها نزدیک‌بین باشند.
• به مدت طولانی و از فاصله نزدیک مطالعه کنید.
نزدیک‌بینی در رانندگی، ورزش، مشاهده تخته سیاه یا تلویزیون مشکل ایجاد می‌کند. علائم نزدیک‌بینی شامل تاری دید، تنگ کردن چشمان و خستگی است. با استفاده از عینک، لنزهای تماسی یا در برخی موارد با عمل جراحی می‌توان نزدیک‌بینی را اصلاح کرد.
نزدیک‌بینی چگونه اتفاق می‌افتد
علت نزدیک‌بینی معمولاً کشیدگی کره چشم است. شکل غیرطبیعی قرنیه یا عدسی نیز می‌تواند باعث بروز این مشکل شود. پرتوهای نور به جای اینکه به طور مستقیم روی شبکیه قرار گیرند، جلوتر از آن متمرکز می‌شوند. خطوط غشای حساس در پشت چشم (که به رنگ زرد نشان داده شده است) از طریق عصب بینایی علائم را به مغز ارسال می‌کنند. نزدیک‌بینی اغلب در سنین مدرسه در میان کودکان و نوجوانان به وجود می‌آید. آن‌ها همچنان که رشد می‌کنند باید عینک یا لنز خود را عوض کنند. معمولاً در سن 20 سالگی شماره چشم افراد نزدیک‌بین تثبیت شده و دیگر اضافه نمی‌شود.
دوربینی
بسیاری از افراد با بیماری دوربینی خفیف به دنیا می‌آیند؛ اما با رشد طبیعی نوزاد اغلب این مشکل از بین می‌رود. اگر این مشکل برطرف نشود، فرد اشیائی را که با او فاصله دارند به خوبی می‌بیند؛ اما هنگام مطالعه کتاب، دوخت و دوز و مشاهده اشیا از نزدیک، با تاری دید مواجه می‌شود. دوربینی مشکلی ارثی است. علائم این بیماری شامل مشکل در هنگام مطالعه، تاری دید در شب، خستگی چشم و سردرد است. این مشکل را می‌توان با عینک، لنز تماسی یا در برخی موارد با عمل جراحی اصلاح کرد.
دوربینی چگونه اتفاق می‌افتد
علت بروز دوربینی معمولاً کوتاهی بیش از حد کره چشم است. در این صورت پرتوهای نور پشت شبکیه متمرکز می‌شوند و اشیائی که در فاصله نزدیک قرار دارند، تار به نظر می‌آیند. اگر دوربینی شدید باشد حتی اشیائی که در فاصله دور قرار دارند نیز به راحتی قابل تشخیص نیستند. شکل غیرطبیعی قرنیه یا عدسی نیز ممکن است موجب بروز دوربینی شود. کودکانی که مبتلا به دوربینی زیاد هستند ممکن است به لوچی (استرابیسم) یا تنبلی چشم (املیوپی) دچار شوند. یکی از دلایلی که توصیه می‌شود چشم کودکان معاینه شود، همین موضوع است.
پرسبیوپیا
مشکل در خواندن کلمات از علائم کهولت سن به شمار می‌آید. پرسبیوپیا به معنی پیرچشمی است. در بیشتر افراد این علائم در سن 40 سالگی بروز می‌یابند. در این هنگام عدسی چشم انعطاف‌پذیری خود را تا حدودی از دست می‌دهد و نمی‌تواند به خوبی تغییر شکل داده و بر اشیاء نزدیک تمرکز کند. برای اصلاح پیرچشمی باید از عینک مطالعه یا عینک دوکانونی که هم دید دور و هم دید نزدیک را اصلاح می‌کند، استفاده شود. اگر از لنز تماسی استفاده می‌کنید با پزشک متخصص درباره لنزهای ساخته شده برای افراد مبتلا به پرسبیوپیا مشورت کنید
آستیگماتیسم
اگر یکی از چشم‌ها یا هر دو چشم مبتلا به آستیگماتیسم باشند، ممکن است دید شما در هر فاصله‌ای دچار تاری باشد. این مورد هنگامی اتفاق می‌افتد که قرنیه -پرده‌ای که جلوی چشم را در برگرفته است- تغییر شکل می‌دهد. پرتوهای نور به جای اینکه در یک نقطه تمرکز یابند، در نقاط متفاوتی از شبکیه پخش می‌شوند. عینک یا لنزهای تماسی این مشکل را برطرف می‌کنند. عمل جراحی نیز گزینه دیگری است. علائم این بیماری علاوه بر تاری دید شامل سردرد، خستگی و فشار چشم است.
جراحی انکساری چشم
آیا دید واضح بدون استفاده از عینک برای شما تبدیل به یک رؤیا شده است؟ با عمل جراحی می‌توان شکل قرنیه را تغییر داد و عیوبی همچون نزدیک‌بینی، دوربینی یا آستیگماتیسم را با موفقیتی در حدود 90 درصد بهبود داد. البته افرادی که چشمانی بسیار خشک دارند و یا قرنیه آن‌ها نازک یا غیرطبیعی است یا با مشکلات شدید بینایی رو به رو هستند، گزینه‌های مناسبی برای عمل جراحی نیستند. عوارض جانبی این عمل جراحی ممکن است حساسیت به نور یا خیرگی باشد.
تنبلی چشم (آمبلوپی)
در دوران کودکی اگر دید یک چشم کاهش یابد مغز به چشم دیگر قدرت بیشتری می‌دهد. به این وضعیت آمبلوپی یا تنبلی چشم می‌گویند. ممکن است استرابیسم یا لوچی، بینایی یکی از چشم‌ها را تضعیف کند. در این صورت چشمی که بینایی بهتری دارد را با چشم‌بند می‌بندند و یا قطره‌ای در آن می‌ریزند که دید را تار می‌کند؛ در نتیجه مغز مجبور می‌شود از چشم دیگر استفاده کند. اگر این بیماری در دوران کودکی درمان نشود، ممکن است بینایی فرد کاملاً از بین برود.
آب سیاه یا گلوکوما
این بیماری با آسیب رساندن به عصب بینایی بر روی دید شما تأثیر می‌گذارد. در این بیماری ممکن است هیچ علائمی وجود نداشته باشد تا زمانی که دید مرکزی و محیطی را تحت تأثیر قرار دهد. بهتر است بعد از سن 40 سالگی هر یک یا دو سال یک بار برای معاینه چشم به پزشک متخصص مراجعه کنید تا در صورت ابتلا به این مشکل، سریعاً متوجه شوید. گلوکوم با استفاده از دارو و عمل جراحی قابل درمان است.
در آب سیاه چه اتفاقی می‌افتد
در شایع‌ترین شکل گلوکوم، افزایش فشار چشم منجر به آسیب به عصب بینایی و از بین رفتن دید می‌شود. چشم شما به طور طبیعی پر از مایعی است که ساختارهای داخلی را تغذیه می‌کند. گاهی این مایع بیش از میزان مورد نیاز ساخته می‌شود و باعث افزایش فشار شده و به عصب بینایی عقب چشم آسیب وارد می‌کند. در بخش عقب چشم بیش از یک میلیون فیبر عصبی وجود دارد که اطلاعات را به مغز ارسال می‌کنند. اگر گلوکوم درمان نشود، منجر به کوری کامل می‌شود.
در شکل، حلقه زرد روشن، عصب بینایی چشم را نشان می‌دهد که به دلیل ابتلا به گلوکوم آسیب دیده است. منطقه مرکزی تیره، ماکولا است که مسئول دید مرکزی دقیق است.
دژنراسیون ماکولا
دژنراسیون ماکولا وابسته به سن (AMD) به دید مرکزی دقیق چشم آسیب رسانده و می‌تواند آن را از بین ببرد. به همین دلیل انجام فعالیت‌هایی همچون مطالعه و یا رانندگی دشوار می‌شود. از نشانه‌های این بیماری، وجود یک نقطه مرکزی مات یا مشاهده خطوط مستقیم به صورت موج‌دار است. اگر فرد بالای 60 سال باشد، زن باشد، دخانیات مصرف کند، دچار فشارخون و چاقی باشد و سابقه خانوادگی ابتلا به این بیماری را داشته باشد، احتمال ابتلا به این بیماری بیشتر خواهد بود. برای معاینه مرتباً به پزشک مراجعه کنید. تشخیص و درمان زودهنگام می‌تواند سرعت از بین رفتن دید را کاهش دهد.
دژنراسیون ماکولا : چه اتفاقی می‌افتد
در دژنراسیون ماکولا بخش مرکزی شبکیه چشم که ماکولا نام دارد، تحلیل می‌رود. این بیماری به دو شکل مرطوب و خشک وجود دارد. در شکل خشک آن پزشک اغلب رسوبات زردرنگی را در ماکولا می‌بیند که به آن دروسن می‌گویند. با پیشروی بیماری بافت ماکولا از بین رفته و در نهایت انتقال تصویر به مغز متوقف می‌شود. در نوع مرطوب، عروق خونی غیرطبیعی در ماکولا رشد می‌کنند که از آن‌ها خون و مایعات نشت می‌کند (در تصویر می‌بینید) و باعث بروز زخم و تحلیل ماکولا می‌شود. هر دو نوع این بیماری منجر به ایجاد یک نقطه کور مرکزی می‌شوند.
دژنراسیون ماکولا : آزمایش
یکی از چشمان خود را ببندید و با چشم دیگر از فاصله بین 30 تا 40 سانتی‌متری، به مرکز این شبکه (شبکه امسلر) نگاه کنید (می‌توانید عینک مطالعه خود را نیز به چشم بزنید). آیا خطوط را به صورت موج‌دار، شکسته و تار می‌بینید؟ آیا در این شکل مناطق از بین رفته یا نامشخص می‌بینید؟
این کار را برای چشم دیگر نیز تکرار کنید. هرچند آزمایش‌های انجام گرفته توسط خود شخص نمی‌تواند جایگزین معاینه توسط چشم‌پزشک شود؛ اما با استفاده از شکل ارائه شده می‌توانید علائم ابتدایی ابتلا به دژنراسیون ماکولا را پیدا کنید.
دژنراسیون ماکولا : علائم
همان‌طور که در شکل می‌بینید از دید فردی که به بیماری دژنراسیون ماکولای حاد مبتلاست شبکه امسلر کاملاً به هم ریخته و پیچ خورده به نظر می‌رسد؛ علاوه بر این فرد ممکن است یک نقطه سیاه نیز در وسط تصویر مشاهده کند. دیدن خطوط صاف به صورت موج‌دار نیز هشدار دهنده است؛ چرا که ممکن است نشان دهنده دژنراسیون ماکولای تر باشند که نوع جدی‌تر و پیش‌رونده‌تر این بیماری است. در صورت بروز این علائم سریعاً به چشم‌پزشک مراجعه کنید تا شما را معاینه کرده و آزمایش‌های لازم را تجویز کند.
رتینوپاتی دیابتی
دیابت نوع 1 و 2 ممکن است باعث از بین رفتن نسبی بینایی شده و منجر به کوری شوند. آسیب به چشم در این موارد شامل نازک شدن رگ‌های خونی در شبکیه چشم می‌شود و اغلب قابل درمان است؛ اما نباید منتظر علائم بود. چرا که هنگامی که علائم بیماری همچون تاری دید، لکه، سایه یا درد در چشم بروز می‌یابند، بیماری به حد شدید خود رسیده است. افراد مبتلا به دیابت باید هر ساله برای معاینه چشم به متخصص مراجعه کنند. بهترین راه پیشگیری از ابتلا به این بیماری، تحت کنترل داشتن قند خون است.
در رتینوپاتی دیابتی چه اتفاقی می‌افتد؟
هنگامی که سطح قند خون کنترل نشود، ممکن است به رگ‌های خونی ظریفی که شبکیه را در بردارد آسیب وارد شود. این رگ‌های خونی ممکن است متورم یا پاره شده و از خود مایع نشت دهند. در برخی موارد، ده‌ها رگ خونی جدید و غیرطبیعی در شبکیه رشد می‌کنند، به این وضعیت رتینوپاتی پرولیفراتیو می‌گویند. این رگ‌های خونی غیرطبیعی بسیار شکننده هستند و به راحتی پاره می‌شوند. این فرایند کم‌کم به شبکیه آسیب می‌زند و موجب تاری دید، ایجاد نقاط کور یا نابینایی می‌شود.
آب مروارید
افزایش سن تأثیر خوبی روی چشم‌ها نمی‌گذارد. تا رسیدن به 80 سالگی بیش از نیمی از افراد به آب مروارید یا تیرگی عدسی چشم مبتلا می‌شوند. در این صورت دید کم‌کم تار می‌شود و مطالعه، رانندگی و دیدن در شب سخت‌تر می‌شود. دیابت، استعمال دخانیات یا قرار گرفتن طولانی‌مدت در معرض نور خورشید خطر ابتلا به این بیماری را افزایش می‌دهد. عمل جراحی که طی آن عدسی چشم با یک عدسی مصنوعی جایگزین می‌شود، در درمان این بیماری بسیار مفید خواهد بود.
در آب مروارید چه اتفاقی می‌افتد
یک عدسی سالم نور را به صورت یک تصویر شفاف و واضح به شبکیه می‌تاباند و شبکیه مانند فیلم دوربین تصویر را دریافت می‌کند. با افزایش سن در عدسی پروتئین ساخته می‌شود و آن را مات می‌کند. بنابراین عدسی به جای متمرکز کردن نور و تشکیل یک تصویر شفاف، پرتوهای نور را به صورت پراکنده به شبکیه می‌تاباند. نتیجه این امر ممکن است تاری دید، تغییر در تشخیص رنگ‌ها و خیرگی خصوصاً در شب باشد. آب مروارید در مراحل پیشرفته با چشمان غیرمسلح نیز قابل مشاهده است. می‌توانید آب مروارید را به صورت یک حلقه به رنگ قهوه‌ای در مرکز چشم در این عکس ببینید.
رتینیت پیگمنتوزا
رتینیت پیگمنتوزا یک بیماری ارثی است که اغلب با مشکلات دید در شب آغاز می‌شود و به دنبال آن به تدریج دید جانبی نیز از بین می‌رود و دید فرد به صورت تونلی شکل درمی‌آید و در نهایت در برخی موارد به کوری منجر می‌شود. تحقیقات نشان داده است که مصرف مکمل‌های ویتامین A با دوز بالا می‌تواند سرعت از بین رفتن بینایی را کاهش دهد. اما قبل از مصرف مکمل‌ها حتماً با پزشک خود مشورت کنید؛ چرا که مصرف بیش از حد ویتامین A می‌تواند برای بدن مضر باشد.
در رتینیت پیگمنتوزا چه اتفاقی می‌افتد
در بسیاری از افراد مبتلا به رتینیت پیگمنتوزا بافت حساس به نور شبکیه به تدریج در طول سالیان تحلیل می‌رود. هنگامی که این اتفاق می‌افتد بافت نمی‌تواند علائم را به مغز ارسال کند و بخشی از دید از بین می‌رود. معاینه چشم نقاط تیره غیرطبیعی (رنگ‌دانه) را نشان می‌دهد که در اطراف شبکیه پخش شده‌اند. ممکن است آب مروارید اولیه نیز بروز بیابد. همچنین احتمال تورم شبکیه که به آن ماکولا ادما گفته می‌شود (توده نارنجی رنگ مرکزی که در شکل دیده می‌شود) نیز وجود دارد.
دیدن لکه‌ها و نقطه‌های شناور
لکه‌های تار یا لکه‌هایی که حرکت می‌کنند، ممکن است اجسام شناوری باشند که در مایع زجاجیه چشم باقی مانده‌اند. آن‌ها جلوی دید را نمی‌گیرند و بیشتر در نور درخشان دیده می‌شوند. مشاهده آن‌ها بسیار رایج است و معمولاً خطری ندارد؛ اما اگر این لکه‌ها به طور ناگهانی افزایش می‌یابند و با نورهای روشن و شدید همراه هستند، به پزشک مراجعه کنید. مشاهده لکه‌های سفید یا سیاه ماندگار و ظهور ناگهانی سایه یا از بین رفتن دید محیطی علائمی هستند که نباید نادیده گرفته شوند.
تغذیه مناسب برای چشم
هویج، اسفناج، آجیل، پرتغال، گوشت گاو، ماهی، غلات سبوس‌دار و بسیاری از غذاهای سالم دیگر برای چشم‌ها مفید هستند. غذاهایی را مصرف کنید که سرشار از آنتی‌اکسیدان‌هایی همچون اسیدهای چرب امگا 3، ویتامین C و E ، بتاکاروتن، روی، لوتئین و زیگسانتین باشند. تحقیقات نشان می‌دهد این مواد مغذی خطر ابتلا به دژنراسیون وابسته به سن ماکولا را کاهش می‌دهند.
محافظت از چشم‌ها در هنگام کار
قطره‌های روغن داغ که از تابه بیرون می‌جهند، گرد و غبار، محلول‌های پاک کننده که از سطل بیرون پاشیده می‌شود، همگی خطراتی هستند که چشمان شما را در محیط خانه تهدید می‌کنند. متخصصان چشم توصیه می‌کنند در هر خانه‌ای یک عینک محافظ استاندارد وجود داشته باشد. به یاد داشته باشید حتی اگر آسیب وارد به چشم خیلی جزئی باشد، بهتر است بلافاصله جهت معاینه به چشم‌پزشک مراجعه کنید.
نور خورشید
اشعه ماوراءبنفش همان‌طور که می‌تواند به پوست بدن آسیب برساند، به چشم نیز آسیب وارد می‌کند. قرار گرفتن به طور مداوم و به مدت طولانی در معرض نور خورشید می‌تواند بروز بیماری آب مروارید را 8 تا 10 سال جلوتر بیندازد. اگر یک بار به مدت طولانی در معرض اشعه مستقیم نور خورشید قرار بگیرید، ممکن است قرنیه شما بسوزد؛ بنابراین بهتر است از عینک آفتابی یا کلاه استفاده کنید. افرادی که چشمانی روشن دارند، نسبت به نور حساس‌تر هستند. البته اگر فردی ناگهان نسبت به نور حساس‌تر شده باشد، ممکن است به بیماری‌های چشم مبتلا شده باشد.
وجود جسم خارجی در چشم
بسیاری از پایانه‌های عصبی درست در زیر سطح قرنیه قرار دارند؛ بنابراین وجود ذره‌ای کوچک در این قسمت می‌تواند بسیار دردناک باشد. هنگام بروز این مشکل چشمان خود را نمالید، زیرا باعث آسیب بیشتر می‌شود. توصیه می‌شود که چشم خود را به آرامی با آب ولرم شستشو دهید. اگر با این کار جسم خارجی از چشم‌های شما بیرون نیامد، به یک متخصص مراجعه کنید تا جسم را خارج کرده و برای جلوگیری از عفونت قرنیه قطره آنتی‌بیوتیک تجویز کند.
اشک و خشکی چشم
اشک به چشم حالتی روان و مرطوب می‌دهد. اگر به دلیل هوای خشک، پیری و یا بروز سایر بیماری‌ها، به اندازه کافی اشک تولید نشود، چشم دردناک و حساس خواهد شد. افرادی که دچار خشکی چشم خفیفی هستند، استفاده از قطره اشک مصنوعی می‌تواند مفید باشد. اما اگر مشکل شدید باشد، ممکن است فرد به مصرف دارو یا عمل جراحی نیاز داشته باشد.
حساسیت
آلرژی می‌تواند باعث ریزش اشک و خارش در چشم‌های شما شوند. گرده گل، تکه‌های بریده‌شده چمن، گرد و غبار و شوره حیوانات خانگی از عوامل شروع حساسیت هستند. سعی کنید پنجره‌های خانه و اتومبیل را بسته نگه دارید، برای بالشت‌ها و لحاف‌ها از روکش‌های ضد حساسیت استفاده کنید و برای تهویه مطبوع، فیلترهای ضد حساسیت را به کار ببرید. خانه خود را مرتباً تمیز کنید. قطره‌های چشمی ضد حساسیت، اشک مصنوعی و آنتی‌هیستامین می‌توانند برای کاهش علائم حساسیت مفید باشند.
قرمزی چشم
قرمزی چشم، التهابی است که در نتیجه ورود ویروس، باکتری، تحریک و یا حساسیت به وجود می‌آید. فرد علاوه بر قرمزی چشم، ممکن است دچار خارش، سوزش و ترشح در چشم شود. اگر مشخصه اصلی این مشکل احساس خارش باشد، به احتمال زیاد علت بروز آن حساسیت است. در بیشتر مواقع علت این عارضه ویروسی بوده و نیازی به استفاده از آنتی‌بیوتیک نیست. اگر علت قرمزی چشم، باکتریایی باشد، پزشک برای شما قطره چشم حاوی آنتی‌بیوتیک تجویز خواهد کرد. ورم‌های ملتحمه باکتریایی و ویروسی بسیار مسری هستند؛ بنابراین تا هنگامی که از بین نرفته‌اند، سعی کنید دست‌های خود را مرتباً بشویید.
گل‌مژه
گل‌مژه یک برجستگی قرمزرنگی است که به شکل جوش روی پلک یا لبه پلک رشد می‌کند. این بیماری نوعی عفونت پلک (بلفاریت) است. گل‌مژه معمولاً در ظرف مدت یک هفته التیام پیدا می‌کند؛ ، شش بار در روز از کمپرس بسیار گرم و تر استفاده کنید تا سرعت درمان تسریع شود. تا زمان بهبودی از لنزهای تماسی استفاده نکنید و از آرایش چشم‌های خود بپرهیزید.
معاینه منظم
بهتر است مرتباً به متخصص چشم مراجعه کنید، به خصوص اگر سابقه ابتلا به بیماری‌های چشمی در خانواده شما وجود داشته باشد و یا عوامل خطر دیگر را داشته باشید. معاینه چشم می‌تواند وجود سایر بیماری‌ها همچون دیابت و فشار خون بالا یا وجود اختلالات شدید مانند تومور مغزی یا سکته را نیز نشان دهد. برآمدگی چشم‌ها می‌تواند از نشانه‌های بیماری تیروئید بوده و رنگ زرد سفیدی چشم ممکن است نشانگر مشکلات کبدی باشد.
