دستگاه عصبی یکی از پیچیده‌ترین سیستم‌های بدن است ولی این از جذابیت آن نمی‌کاهد. برای اثبات این موضوع، ما واقعیت‌هایی حالی در مورد سیستم عصبی جمع آوری کرده‌ایم و در عین حال سعی کرده‌ایم آن‌ها را تا حد امکان ساده نگه داریم.
دستگاه عصبی شبکه ای از سلول هاست که توسط آن پیام‌ها بین مغز و قسمت‌های مختلف بدن رد و بدل می‌شود. دستگاه عصبی متشکل از نورون‌هاست یعنی سلول‌هایی که اطلاعات را به شکل سیگنال‌های الکتروشیمیایی پردازش و منتقل می‌کنند و سلول‌های گلیایی برای کمک به کار نورون‌ها تخصص یافته‌اند.
دستگاه عصبی به دو قسمت تقسیم می‌شود:
• دستگاه عصبی مرکزی یا به اختصار CNS که شامل مغز و نخاع است.
• دستگاه عصبی محیطی یا به اختصار PNS که شامل همه‌ی نورون‌های بدن به جزء نورون‌های موجود در مغز و نخاع است.
دستگاه عصبی یکی از اجزای حیاتی بدن است و کارکرد مناسب حواس پنج گانه با آن مرتبط است.
واقعیت‌هایی جالب در مورد دستگاه عصبی
هنگامی که ما به طور تصادفی چیز داغی را لمس می‌کنیم، اعصاب متصل به پوست پیام درد را به مغز ارسال می‌کند. در پاسخ، مغز ماهیچه‌های ناحیه‌ی مورد نظر را تحریک می‌کند تا از منبع درد دور شود. کل این فرآیند در کسری از ثانیه اتفاق می‌افتد. چنین واقعیت‌هایی در مورد دستگاه عصبی انسان وجود دارد; برخی از آن‌ها در زیر نشان داده شده است.
میلیاردها سلول عصبی در بدن انسان وجود دارد; اینکه تعداد آن‌ها بیشتر از ستاره‌های کهکشان راه شیری است یا خیر جای بحث دارد ولی تعداد آن‌ها مطمئناً بیشتر از تعداد جمعیت کره‌ی زمین است.
مغز انسان به تنهایی حاوی حدود 100 میلیارد نورون است. اگر همه‌ی این نورون‌ها در یک خط قرار بگیرد، خطی به طول بیش از 960 کیلومتر ایجاد می‌شود.
اگر چه اکثر منابع تعداد متوسط نورون‌های مغز انسان را 100 میلیارد تخمین می‌زند ولی تحقیقی که در سال 2009 انجام شد نشان داد که این مقدار در واقع 86 میلیارد است.
نخاع انسان با طول متوسط 48 سانتی‌متر دارای حدوداً 000ر500ر13 نورون است. همه‌ی پیام‌های رد و بدل شده میان مغز و قسمت‌های دیگر بدن از طریق نخاع انجام می‌شود
قطر این نورون‌ها بین 4 تا 100 میکرون متغیر است. اگر چه آن‌ها بزرگترین سلول‌های بدن انسان هستند ولی همانند سلول‌های دیگر تحت فرآیند میتوز قرار نمی‌گیرند.
دستگاه عصبی قادر است تکانه‌ها را با سرعت 100 متر بر ثانیه انتقال دهد. در واقع، سرعت انتقال پیام به مغز می‌تواند تا 288 کیلومتر بر ساعت برسد.
در جنین در حال رشد، در هر دقیقه 000ر250 نورون رشد می‌کند. در زمان تولد، مغز دارای حدوداً 10 میلیون سلول عصبی است.
در کودکان تازه متولد شده، مغز در طول سال سه برابر رشد می‌کند. با افزایش سن، مغز در هر سال یک گرم وزن خود را از دست می‌دهد.
در مردان بالغ، وزن مغز 1375 گرم است در حالی که در زنان بالغ این مقدار برابر 1275 گرم است.
واقعیت جالب دیگر آن است که مغز مردان حدواً 5ر6 برابر ماده‌ی خاکستری بیشتری نسبت به مغز زنان دارد و مغز زنان حدوداً 10 برابر ماده‌ی سفید بیشتری نسبت به مغز مردان دارد.
در انسان‌ها، سمت راست مغز قسمت چپ بدن را کنترل می‌کند و سمت چپ مغز قسمت راست بدن را کنترل می‌کند.
43 جفت عصب مختلف در بدن وجود دارد که دستگاه عصبی مرکزی را به قسمت‌های دیگر بدن متصل می‌کند. از این میان، 12 جفت به مغز و 31 جفت دیگر به نخاع وصل شده است. از میان اعصاب موجود در بدن، اعصاب واقع شده در قسمت پایینی نخاع بیشترین حساسیت را داراست.
اگر چه مغز و نخاع اکثر مواقع به عنوان یک واحد کار می‌کند ولی نخاع قادر است کنش‌های خاص خود را به اجرا درآورد. عمل رفلکس هنگام لمس اشیای گرم یکی از بهترین نمونه‌هاست.
یون‌های سدیم و پتاسیم برای کارکرد مناسب دستگاه عصبی ضروری است. به غیر از این‌ها، وجود ویتامین‌های ب نیز مفید است.
از آنجایی که دستگاه عصبی یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های بدن است، آسیب دیدن آن می‌تواند باعث ایجاد پیامدهای شدیدی شود. مهم‌تر از آن، دستگاه عصبی مرکزی توانایی کمی برای بازیابی خود دارد که باعث جدی‌تر شدن مسئله می‌شود. به همین دلیل است که دستگاه عصبی در میان سپر حفاظتی دستگاه اسکلتی قرار گرفته است.
