بی خوابی چیست؟

بی خوابی شایع ترین مشکل خواب و تجربه ای ملموس برای اکثریت افراد است و احتمالاً نمی توان فرد بزرگسالی را پیدا کرد که هیچ گاه بی خوابی را تجربه نکرده باشد. 30 الی 45 درصد از افراد بزرگسال از بی خوابی شکایت دارند. بی خوابی می تواند به صورت دیر به خواب رفتن، زود از خواب بیدار شدن یا منقطع بودن خواب باشد. یا این که ممکن است کوتاه مدت یا مداوم باشد.
بی خوابی مداوم به گروهی از بی خوابی ها اطلاق می شود که حداقل یک ماه طول کشیده باشند. این عارضه گروه نسبتاً شایع تری از اختلالات را تشکیل می دهد.
بی خوابی انواع مختلفی دارد، شامل:

بی خوابی سایکو فیزیولوژیک (جسمی - روانی)

حالتی مزمن است که در آن فرد نمی تواند شب ها به خوبی بخوابد و متعاقب آن در روز نیز عملکرد خوبی ندارد. این مشکل ناشی از تعامل افکار اضطرابی و انقباض عضلانی است. این بی خوابی ممکن است ابتدا پس از یک استرس روی دهد، ولی به مرور زمان فرد دچار این نگرش می شود که نمی تواند هر زمان که خواست به خواب برود و وقتی این چرخه ی معیوب برقرار شد، حتی اگر علت زمینه ساز اولیه برطرف شود، بی خوابی ادامه می یابد.
این افراد در طی سال ها و ماه ها با مسئله ی خواب، اشتغال ذهنی پیدا می کنند و در مورد آن دچار افکار منفی و تنش عضلانی می شوند، که این مشکل، توانایی به خواب رفتن فرد را ضعیف تر می کند. هرچه نگرانی در مورد به خواب رفتن بیش تر شود، تنش عضلانی و بی خوابی نیز بیش تر می شود. این افراد ممکن است برای ماه ها، سال ها و حتی چند دهه از عمرشان بی خوابی داشته باشند. این نوع بی خوابی در خانم ها شایع تر از آقایان است.
در بی خوابی مربوط به افسردگی اساسی، معمولاً شروع خواب نسبتاً خوب و طبیعی است ولی در خلال نیمه ی دوم شب، بیداری مکرر و سحر خیزی زودرس وجود دارد.
در این میان بیماران مبتلا به مانیا (شیدایی) کم خواب ترین افراد هستند ولی اغلب شکایتی از مسئله ی خواب ندارند. در واقع در این اختلال نیاز به خواب کاهش می یابد.

اختلال انطباقی خواب

ممکن است بی خوابی در اثر یک استرس حاد یا یک مشکل هیجانی بروز کند. ازدواج، از دست دادن شغل، طلاق، مرگ بستگان، مشکلات مالی، درگیری های خانوادگی و هر حادثه ی مثبت یا منفی دیگری می تواند منجر به بی خوابی شود. ما هنگامی که مضطرب هستیم، بی خواب می شویم. مثلاً در شب های امتحان، هنگامی که قرار است در یک مصاحبه یا گزینش استخدامی حضور یابیم، یا قرار است تصمیم مهمی را بگیریم، زمانی که با فقدان و از دست دادن رو به رو می شویم، در هنگام مرگ عزیزان، از دست دادن شغل یا رد شدن در یک امتحان بی خوابی را تجربه می کنیم. این بی خوابی معمولاً کوتاه مدت و موقت است.

بی خوابی ناشی از بیماری های جسمی

هر بیماری جسمی مخصوصاً اگر با درد همراه باشد، می تواند موجب بی خوابی شود. اختلالات تنفسی مثل آپنه ی انسدادی، آسم، برگشت محتویات معده به مری، پرکاری تیروئید، بزرگی پروستات و دردهای جسمی می توانند موجب بی خوابی شوند. درد یکی از عوامل بی خوابی است، مانند درد دندان که گاهی منجر به بی خوابی می شود. دردهای مزمن مثل سرطان نیز می توانند منجر به بی خوابی های طولانی شوند.
برخی غذاها نیز ممکن است موجب بی خوابی در افراد مستعد شوند. مثلاً غذاهای تند ممکن است موجب برگشت محتویات معده به مری و با ایجاد سوزش معده منجر به بی خوابی شوند.

اختلالات خواب ناشی از مصرف مواد و داروها

مصرف یا سوء مصرف برخی داروها و مواد می تواند موجب آشفتگی هایی در خواب شامل بی خوابی، پرخوبی، بدخوابی و... شود.
الکل یکی از تضعیف کننده های سیستم عصبی است. الکل در هنگام مصرف ممکن است به خواب رفتن را تسهیل کند، ولی مصرف زیاد آن در شب می تواند سبب خواب آلودگی و اشکال در بیدار شدن در صبح روز بعد شود. متعاقب مصرف طولانی مدت الکل بی خوابی شدت می گیرد و چند هفته یا بیش تر طول می کشد.
در افراد سیگاری مصرف مقادیر کم نیکوتین ممکن است سبب تسهیل خواب شود، ولی مقادیر بالای نیکوتین باعث ایجاد اختلال در خواب به خصوص در شروع آن است. به طور کلی افراد سیگاری کم تر از افراد غیر سیگاری می خوابند. ترک سیگار ممکن است سبب خواب آلودگی یا برعکس آن، سبب بی خوابی شود.
داروهای خواب آور باعث بهبود خواب می شوند، ولی معمولاً با مصرف طولانی مدت تأثیر دارو کاهش می یابد و بیمار مجبور است میزان مصرف را بالا ببرد. قطع ناگهانی این داروها سبب بی خوابی شدید می شود.
منبع مقاله :
شمس علیزاده، نرگس، (1388)، اختلال خواب(شناخت اختلالات و آشنایی با بهداشت خواب)، تهران: نشر قطره، چاپ اول