رابطه لیونل مسی،هورمون رشد و بارسلونا

دکتر آذین محبی‌نژاد/ گفتگویی با دکتر محسن خوش‌نیت از «مسی» تا «هورمون رشد»
وقتی والدین لیونل مسی، ستاره آرژانتینی بارسلونا، متوجه شدند پسرشان دچار کمبود هورمون رشد است و مطلع شدند که درمان‌های او خیلی گران تمام می‌شود، هرگز فکر نمی کردند باشگاهی به بزرگی بارسلونا قبول کند هزینه‌های درمانی پسر کوچک آنها را بپردازد تا امروز، او برای آنها بزرگی کند.
حالا، مسی 23 ساله با 170 سانتی متر قد، نه تنها بیمار نیست؛ بلکه مرد سال 2009 فوتبال جهان هم هست. به بهانه بیماری او (کمبود هورمون رشد) و برای شناخت این بیماری و راه درمان‌اش گفتگویی کرده‌ایم با دکتر محسن خوش نیت، فوق تخصص بیماری‌های غدد و متابولیسم و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران.

آقای دکتر! از کجا بفهمیم یک کودک دچار کاهش رشد شده یا نه؟
 

برای اینکه اختلالات رشد را تشخیص دهیم، باید ابتدا وضعیت طبیعی رشد را بشناسیم. دوره رشد در انسان سه مرحله دارد: دوره شیرخوارگی، دوران کودکی و بلوغ. هر نوزادی که به دنیا می‌آید حدود 50 سانتی‌متر قد دارد که در دوره شیرخوارگی، یعنی 2 سال اول زندگی، در سال اول 25 سانتی‌متر و در سال دوم 12 تا 13 سانتی‌متر به این قد اضافه می‌شود. بعد از آن دوره کودکی شروع می‌شود که در طی آن، کودک سالانه حدود 5 تا 7 سانتی‌متر قد می‌کشد. سپس به دوران بلوغ می‌رسیم. دوران بلوغ یک دوره 4 یا 5 ساله است که در طی آن 17 درصد به قد فرد اضافه می‌شود، یعنی فرد حدودا 20 تا 25 سانتی‌متر قد می‌کشد.

انسان‌ها تا کی قد می‌کشند؟
 

متاسفانه یک باور غلط در جامعه ما رایج است و آن هم اینکه افراد تا 25 سالگی قد می‌کشند. این باور اصلا صحیح نیست، چرا که رشد قدی افراد در پایان بلوغ متوقف می‌شود. پایان بلوغ در دختران به طور متوسط 15 سال و در پسران 16 یا 17 سال است. در دختران عمده رشد قدی تا قبل از شروع عادت ماهانه است و بعد از آن دختران به طور متوسط فقط حدود 2 سانتی‌متر قد می‌کشند، بنابراین هر اقدامی برای افزایش قد دختران باید قبل از شروع عادت ماهانه انجام شود.

قد نکشیدن کودکان چه علت‌هایی می‌تواند داشته باشد؟
 

علل متعددی دارد. ممکن است کوتاهی قد، ژنتیکی باشد؛ یعنی پدر و مادر کوتاه قد هستند و فرزندشان هم طبیعتا این موضوع را به ارث برده است. برای اینکه قد نهایی هر فرد را حدس بزنیم، می‌توانیم میانگین قد پدر و مادر او را محاسبه کنیم و برای پسران 6 و نیم سانتی‌متر به آن اضافه و در دختران 6 و نیم سانتی‌متر از آن کم کنیم. البته اگر پدر و مادری کوتاهی قد دارند، دلیل نمی‌شود که کودک را بررسی نکنیم، چه بسا پدر و مادر هر دو کمبود هورمون رشد داشته‌اند و این مساله به کودک به ارث رسیده است ولی اگر سرعت رشد کودک طبیعی باشد، نشان دهنده آن است که کمبود هورمونی یا بیماری مهم دیگری در میان نیست.
دومین دلیلی که ممکن است موجب کوتاه قدی کودک شود، تاخیر سرشتی رشد و بلوغ است. کودکانی که تاخیر سرشتی رشد و بلوغ دارند، در حدود 2 سالگی قدشان نسبت به هم‌سن و سالان‌شان کم است ولی سرعت رشدشان نسبتا خوب است؛ یعنی رشد قدی حدود 5 سانتی‌متر در سال را دارند، ولی همیشه نسبت به هم‌سن و سالان‌شان کوتاه‌تر هستند. وجود هر نوع بیماری مزمن در بدن کودک هم می‌تواند رشد او را مختل کند؛ مثل کم خونی مزمن، نارسایی قلب، نارسایی ریوی، سوء جذب در دستگاه گوارش و...

تغذیه کودکان چه‌قدر در رشدشان موثر است؟
 

تغذیه مناسب نقش بسیار مهمی در رشد کودکان دارد. مواد غذایی مثل انواع میوه و سبزی که سرشار از ویتامین هستند و گوشت، حبوبات و لبنیات که به تامین پروتئین، کلسیم و سایر مواد مغذی حیاتی کمک می‌کنند، حتما باید به میزان مناسب در برنامه غذایی کودکان وجود داشته باشند. متاسفانه، امروزه کودکان به جای داشتن تغذیه سالم، دایما در حال خوردن فست فود، چیپس، پفک، نوشابه و شکلات هستند. این جور خوراکی‌ها نه تنها مواد لازم برای رشد کودک را به او نمی‌رسانند، بلکه سبب بیماری کودک هم می‌شوند. سوء تغذیه، حتی اگر خفیف باشد، یکی از عوامل کاهش رشد کودکان است. باید بدانیم که اگر کودکی چاق است دلیل آن نیست که سوء‌تغذیه ندارد، چرا که خوردن مواد خوراکی بی ارزش مثل چیپس و پفک باعث چاقی او شده‌اند، در حالی که ممکن است کودک دچار کمبود آهن، روی، ویتامین D، یا هزاران ماده حیاتی دیگر باشد که برای رشد قدی لازم‌اند.

از علت‌های کوتاهی قد می‌گفتید.
 

بله؛ جالب است بدانید که حتی استرس‌های روانی و اجتماعی هم ممکن است رشد قدی کودک را مختل کنند؛ مثلا در خانواده‌های پرجمعیت که توجه والدین به کودک و حمایت‌های روانی آنها کمتر است، کودکان دچار کاهش رشد قدی می‌شوند. مصرف مداوم برخی داروها هم می‌تواند موجب کاهش رشد شود. به طور مثال، کودکی که آسم دارد و کورتون مصرف می‌کند، یا کودکانی که داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی را می‌خورد هم ممکن است دچار اختلال رشد شوند. در نهایت اختلالات هورمونی- که سردسته آنها کم کاری تیرویید است - می‌توانند باعث افت رشد شوند اما اختلال مهم دیگر کمبود هورمون رشد است.

با این اوصاف، درصد کمی از کودکانی که دچار کاهش رشد هستند، کمبود هورمون رشد دارند. درست است؟
 

بله؛ خوشبختانه کمبود هورمون رشد شیوع اندکی دارد.

والدینی که متوجه کم بودن رشد قدی کودک‌شان می‌شوند کی باید به پزشک مراجعه کنند؟
 

کودکان باید دست کم سالی یک بار برای معاینه کلی و تعیین میزان رشد قدی به پزشک نشان داده شوند. والدین نباید فقط به تخمین و اندازه‌گیری خودشان در منزل اکتفا کنند. متاسفانه، بسیاری از والدین فکر می‌کنند کودک‌شان حالا حالاها فرصت دارد و در آینده قد خواهد کشید و عملا زمانی مراجعه می‌کنند که دیر شده و به خصوص در دختران عادت ماهانه شروع شده است و عملا نمی‌توان کاری برای افزایش قد کرد، پس هر چه زودتر به پزشک مراجعه کنیم، بهتر است.

و چه‌طور درمان می‌شود؟
 

راه درمان این بیماری آن است که هورمون رشد را از بیرون به بدن برسانیم و چون هورمون رشد را نمی‌شود به شکل قرص یا شربت درآورد، تنها راه رساندن آن به بدن کودک، تزریق است. کودکی که کمبود هورمون رشد دارد باید برای مدت چند سال، هر روز، هورمون رشد را تزریق کند.

و چه‌قدر می‌توان به این درمان امیدوار بود؟
 

اگر والدین به‌موقع به پزشک مراجعه کنند، درمان رضایت‌‌بخش است و کودک در نهایت می‌تواند به آن مقدار قدی که از نظر ژنتیکی برایش تعریف شده، برسد اما چون درمان با هورمون رشد طولانی‌مدت و هزینه‌بر است، کودک یا والدین در میانه راه خسته می‌شوند و درمان را رها می‌کنند. درصورتی که اگر درمان به موقع شروع شود و منظم و مداوم ادامه یابد، حتما کودک قد خواهد کشید.
منبع:www.salamat.com
/ج