استخوان اسفنوئید که یکی از هشت استخوان جمجمه است ساختار پیچیده‌ای دارد. در این مقاله اطلاعاتی درباره ساختار و کارکردهای استخوان اسفنوئید ارائه شده است.
از 206 استخوان موجود در بدن انسان، 22 استخوان در جمجمه وجود دارد. از این 22 استخوان، 8تای آن‌ها استخوان‌های جمجمه و بقیه استخوان‌های صورت هستند. استخوان‌های جمجمه شامل استخوان پیشانی، دو استخوان آهیانه، استخوان قمحوده، استخوان اسفنوئید، دوازده استخوان گیجگاهی و استخوان اتموئید هستند. استخوان اسفنوئید شکل جالبی دارد. این استخوان که در مرکز جمجمه قرار گرفته است شبیه به خفاش یا پروانه‌ای است که بال‌های آن باز شده‌اند. استخوان اسفنوئید که یکی از استخوان‌های پییچده بدن انسان است، کار اصلی آن کمک به تشکیل طرفین جمجمه و پایه نوروکرانیوم است. استخوان اسفنوئید همچنین به تشکیل دیواره‌های حدقه‌ها کمک می‌کند که دو حفره‌ای هستند که چشم‌ها را در خود جای داده‌اند.
استخوان اسفنوئید در کنار اینکه برای تشکیل ساختارهای آناتومیک جمجمه قابل استفاده است، کارکردهای دیگری نیز دارد:
• استخوان اسفنوئید به عنوان محلی برای اتصال عضلاتی است که به ما کمک می‌کنند غذا را بجویم.
• استخوان اسفنوئید شامل چندین شکاف و فورامن است که سوراخ‌هایی هستند که از طریق آن‌ها اعصاب و شریان‌های سر و گردن عبور می‌کنند. برای مثال، عصب چشم از طریق شکاف‌های حدقه‌ای پایینی عبور می‌کند.
• این استخوان همچنین به تشکیل قسمت‌های جانبی جمجمه کمک می‌کند.
استخوان اسفنوئید شامل ساختارهای زیر است:
تنه
دو بال بزرگ
دو بال کوچک
Pterygoid processes
تنه بخش مکعب شکل استخوان اسفنوئید است که در مرکز واقع شده است. شش سطح وجود دارند که شامل سطوح بالایی، پایینی و پسین در هر دو طرف هستند. تنه شامل سینوس‌های اسفنوئید است که یکی از چهار حفره پر شده با هوای واقع در جمجمه هستند که به حفره بینی متصل شده‌اند. در هر طرف تنه مسیر کانال مانندی برای شریان کاروتید داخلی وجود دارد. در سطح بالایی تنه حفره بزرگی برای غده هیپوفیز وجود دارد.
بال‌های کوچک
بال‌های کوچک در واقع دو صفحه استخوانی مسطح، مثلثی شکل و بال مانند هستند که در سطح جانبی هر دو طرف تنه استخوان اسفنوئید امتداد یافته‌اند. زیر آن‌ها بال‌های بزرگ جفت شده قرار دارند. کانال‌های نوری که به حدقه چشم‌ها ختم می‌شوند در پایه بال‌های کوچک واقع شده‌اند. بال‌های کوچک بخش کوچکی از دیواره پسین میانی حدقه هستند و لبه‌های آزاد آن‌ها به عنوان مرزی بین بخش خلفی حفره جمجمه پیشین و میانی عمل می‌کنند. لبه‌ها در جلوی بال‌های کوچک به بخش حدقه‌ای استخوان پیشانی متصل هستند. شکاف حدقه‌ای بالایی که سوراخی باریک بین بال‌های بزرگ و کوچک است به طور مورب در پشت حدقه امتداد یافته است. اعصاب اکولوموتور، قرقره‌ای، سه شاخه و ابدوسنس از طریق این شکاف عبور می‌کنند. عصب و شریان بینایی از کانال نوری که در امتداد بال واقع شده است عبور می‌کنند.
بال‌های بزرگ
بال‌های بزرگ بزرگتر از بال‌های کوچک هستند. این صفحات استخوانی به سمت بالا، طرفین و پشت انحنا دارند. این به تشکیل کف و همچنین دیواره جانبی وسط جمجمه کمک می‌کند. آن‌ها چهار سطح دارند که عبارتند از سطح مغزی، حدقه‌ای، گیجگاهی و فکی. در سطح مغزی که با حفره جمجمه‌ای روبروست، سوراخ گردی وجود دارد که انشعاب عصب فکی عصب سه شاخه عبور می‌کند. سطح حدقه‌ای دیواره جانبی حدقه مربوطه را شکل می‌دهد درحالیکه تاج زیرگیجگاهی در سطح گیجگاهی قرار دارد.
Pterygoid processes
Pterygoid processes از محل اتصال بال‌های بزرگ و تنه استخوان اسفنوئید به سمت پایین امتداد یافته‌اند. کانالی از عقب تا جلو در پایه هر Pterygoid processes عبور می‌کند. هر یک از این Pterygoid processes شامل صفحه‌ای جانبی و میانی است. حفره Pterygoid تقعری است که بین صفحه جانبی و میانی قرار دارد. عضله Pterygoid جانبی که حرکت فک هنگام جویدن را تسهیل می‌کند به صفحه جانبی متصل است. عضلات درگیر در بلع به صفحه میانی متصل هستند.
در پایان، ساختار پیچیده استخوان اسفنوئید به این واقعیت نسبت داده می‌شود که آن با چندین استخوان جمجمه مرتبط است. استخوان اسفنوئید به تشکیل حدقه‌ها و همچینین اتصال عضلات که جویدن و بلع را تسهیل می‌کنند نقش دارد. می‌توان افزود که استخوان اسفنوئید به عنوان مسیری برای عبور اعصاب و رگ‌های خونی مهم عمل می‌کند.
