آئین همسرداری در اسلام (۳)

ویژگیهای زندگی حضرت زهرا و حضرت علی (علیهما السلام)
 

هرشخصی درزندگی خود با فرصت ها وموقعیت های استثنایی روبرومی شود که اندکی تامل وتفکر پیرامون آن، شرایط را به خوبی،تغییر می دهد ودگرگونی بزرگی راموجب می شود مهم داشتن فکر واندیشه وتامل است آن هم پیرامون پرسشها یی اساسی وکلیدی، پرسشهایی ازقبیل اینکه:چقدر خواسته یا توانسته ایم خویشتن خود را دریابیم وبدان سوی حرکت کنیم که شایسته آنیم ؟ آری همه ما به نوعی با این پرسشها روبرو هستیم وخواه ناخواه به دنبال پاسخ آنها می باشیم.این فصل ازمقاله می کوشد برای ما که اراده وهمت نموده وازبسیاری تما یلات دل بریده ،گوشه هایی از رفتار وکردار بزرگترین الگوهای آ فرینش ،امیر المومنین علی (ع) وصدیقه طاهره (س)را تبیین کند. بدون شک با مطاله وبررسی وژرف اندیشی بیشتر درزندگانی این دو بزرگوار نکات ولطایف بسیاری را دریافت می کنیم که ازمحدوده این نوشتار خارج است.امام زمان (ع)درباره مادر بزرگوارشان .فاطمه زهراء(س) می فرمایند:(دخترگرامی پیامبر اسلام (ص)الگوی نیکوتر من است) .(59)وپیامبر اکرم (ص)او که اسوه آفرینش بود همه را به نگریستن دررفتاروگفتار وکردارعلی (ع)توصیه می فرمود وبرولایت ودنباله روی او بارها وبارها ازمسلمانان پیمان گرفتند دراین نوشتار نمونه های رفتاری این دو بزرگوار از جنبه همسرداری ایشان، بررسی و عرضه شده .

نصیحتهای پیامبر به حضرت فاطمه (س)هنگام رفتن به خانه شوهر
 

دخترم به سخنان مردم گوش مده مبادا نگران باشی که شوهرت فقیراست.فقر برای دیگران سرشکستگی دارد وبر پیغمبران وخاندان او مایه فخراست.دخترم، پدرت اگر می خواست گنج زمین را مالک می شد ،اما خشنودی خدا را اختیار کرد .دخترم اگر آنچه را پدرت می داند می دانستی دنیا دردیده ات زشت می نمود.(60)ازگفته های حضرت علی (ع) است که فرمو ده اند ؛پیغمبر شب عروسی زهرا بمن گفت: «به همسرت به لطف ومدارا رفتار کن که او پاره تن من است هرکه اورا بیازارد مرا آزرده است» سپس فرمود: « شما را بخدا می سپارم ». بخداسوگند تا فاطمه زنده بود او را بخشم نیاوردم .او نیز کاری نکرد که مرا به خشم آرد هرگاه به وی می نگریستم ،اندوه من برطرف می شد.

خانه داری فاطمه (س)
 

کانون خانه وخانواده مقدس ترین مکان برای رشد انسانها،و مکتب تربیتی برای ادارۀ امور اجتماعی حساب می آید.کسانی که دراین آموزشگاه با اصول صحیح انسانی تربیت گردند بدون تردید دراصلاح خود وجامعه می توانند نقش اساسی داشته باشند.دراین میان نقش سازندگی مادر ،دررشد وتکامل تربیت شد گان اعضای خانواده ، فوق العاده بیشتر است ولذا هرچه مدیریت وآگاهی او دراین زمینه مطلوب باشد فارغ التحصیل آن کانون به همان نسبت ارزشمندخواهد بود. خانم خانه باید ازکمالات تخصصی درحفظ آبروی شوهر، تربیت فرزندان سالم تنظیم امور خانه ،جلب رضایت شوهر و...داشته باشد ومشکلات اقتصادی ونارسائیهای موجود را درک کند وهرچه می گذرد صفا وخوشی به خانواده ببخشد .حضرت فاطمه زهرا (س) هرچند درسنین جوانی به خانه علی (ع)انتقال یا فت وبا مشکلات فراوان اقتصادی مواجه شد ودریک خانه محقر استیجاری منزل گزید ودسترسی به امکانات زندگی پیدا نکرد ...ولی به مدریت صحیح خانه داری، عشق وعلاقه شدید علی را به خود جذب میکرد وتمام آن کمبود ها را با صفای دورنی جبران نمود وبچه های بی نظیری به جامعه تحویل داد .

فاطمه وتقسیم کار درخانه :
 

خانواده ای درزندگی موفق می گردد که به طورمشترک وبرای رسیدن به اهداف مقدس درکانون خانواده تلاش کنند وهیچگدام از زن وشوهر، ازکار گریزان نباشند .ولی باید شئون وظایف مشخص باشد وهرکدام به تناسب توان وتخصص وحوصله خویش ،انجام کار را بعهده بگیرند .حضرت علی(ع) وفاطمه (س)برای تقسیم کار به حضور پیامبر خدا(ص) رسیدند ودرخواست نمودند .آن حضرت تکلیف هریک را درامور خانه مشخص فرایند چنانچه حضرت امام باقر (ع)می فرمایندرسول خدا(ص) نیز چنین تقسیم کارکردند : به امیرالمومنین(ع) دستوردادند کارهای خارج را انجام دهند وبه دخترش فاطمه (س)نیز فرمودندکه اوکارهای داخل خانه را اداره نمایند. (61)وآن بانوی دو عالم ازاین تقسیم کارشدیداً خوش حال شدند. امام صادق( ع)می فرمایند: جدم امیرالمومنین(ع) درانجام کارهای خانه، هیزم جمع می کرد وآب می کشید و می آورد وجارومی فرمود ومادرم زهرا(س)نیز جو ها را آرد می کرد وسپس خمیر می نمود و آنگاه نان می پخت .(62)ازاین حدیث استفاده می شود که حضرت امیرالمومنین (ع)وفاطمه زهرا (س) با انظباط خاصی وظایف خانه را انجام می دادند وکارآنان مشخص بودودرعین حال مولای متقیان(ع) علاوه برکارهای خارج ازخانه درامورداخلی نیز به همسرش کمک می کرد درحدیث داریم که، روزی رسول خدا درخانه دخترش زهرا(س) شد ومشاهده کرد که دخترودامادش هردو مشغول کارند وبه کمک یکدیگر درکنار آسیاب دستی نشسته وبه آرد کردن می پردازند پس از سلام واحوال پرسی فرمودند: کدامیک خسته ترهستید تا من به جای او بنشینم وکاررا به پایان برسانم .علی (ع) عرض کرد یا رسول لله ،دخترت فاطمه(س).این حدیث نیز می رساند که امیرالمومنین به کارهای مربوط به داخل خانه به فاطمه کمک می کرد. حضرت زهرا(س) علاوه براینکه امورمربوط به خانواده را درداخل وخارج خانه با شوهر تقسیم کرده بود با خادمۀ اهل بیت(ع)(جناب فضّه) نیز کارهای خویش را به طور منظم باتناوب انجام می دادند .

حفظ آبروی خانواده:
 

یکی ازویژه گی های حضرت فاطمه(س) این بود که آن بزرگواردرحفظ حریم خانواده به ویژه شوهرش فوق العاده حساس بود وتمام مشکلات ونارسایی را تحمل نموده ولی خم به ابرو نیاورده وآبروی علی را حفظ کرد. با اینکه شخصیت فاطمه(س) درجهان اسلام جایگاه خاصی داشته ودارد ولی درانتقال ازخانه پدر به خانه شوهر،به یک خانه محقر ودورافتاده استیجاری که صاحب آن حارث بن نعمان، بود پناه برد وازهرگونه امکانات زندگی با خاکهای نرم اتاق عروسی را صاف کرد وهرگز محرومیت رفاهی رابه رخ علی نکشید وبه دیگران نگفت .امیرالمومنین(ع) برای رفع گرسنگی خانواده اش به سراغ خانه یک مرد یهودی به نام شمعون رفت ومشکل خود را با او درمیان گذاشت وازاو مقداری جو خواست لذ ا چنین فرمود : آیا تو مقداری ازپشم را دربرابر نه کیلو جو دراختیار من قرارمی دهی که دخترپیامبر خدا .فاطمه زهر آنرا برایت بریسد؟ شمعون گفت بلی .آنگاه علی (ع) پشم وجو را گرفت وبه خانه آورد وجریان را به آن بانوی بزرگوار گفت وآن حضرت نیز کاراستیجاری را پذیرفت وشروع بکار کرد.(63)قابل توجه است که فاطمه زهرا (س)با همه شان وجلالش، با چه مشکلاتی دست وپنجه نرم کرده وعلاوه برکارهای سخت منزل برای شخص یهودی نیز کارکرده وهرگز به رخ علی (ع) نیاورد وآبروی خانواده اش را حفظ نموده است.

سازش با مشکلات مالی:
 

رسول خدا(ص) فرموده اند:« ازبرکات اخلاقی وفکری زن خوب این است که، هزینه ومخارجش کم باشد ودراداره خانه وصرفه جویی درمصرف ،یاور و همکارشوهر به حساب آید. »حضرت علی(ع) می فرمایند:«من درحالی با حضرت زهرا(س) ازدواج کردم که زیرانداز درخانه نداشتم، درحالی که درهمان تاریخ احسان و بخشش من به نیازمندان بقدری زیاد بودکه اگر به بنی هاشم تقسیم می شد همه آنان را غنی وبی نیاز می کرد ».(64)این حدیث نشان می دهد که فاطمه (س)دختر پیامبر(ص) با چه مشکلاتی درخانه علی (ع) دست وپنجه نرم کرده وخم به ابرو نیاورده است . ودریک روایت دیگر ازطریق امام صادق(ع) ازجابربن عبدالله انصاری نقل شده که:« روزی رسول خدا (ص)به خانه دخترش فاطمه (س)وارد شد ولی زهرا(س) را درحالتی دید، که در نتیجه چشمان مبارکش پراز اشک گردیده زیرا لباس آن حضرت بسیارنامناسب بود زهرا(س) باآن وضع ازیک طرف مشغول آرد کردن جو وتهیه نان وازطرفی دیگر به بچه اش شیر می داد پیامبر (ص) فرمودند :دختر عزیزم این گونه تلخیها را دردنیا برای رسیدن به پاداش وشیرینیهای اخروی پذیرا باش وصبر وبردباری را ازدست نده. آن بانوی گرامی اسلام گفتند :یا رسوالله سپاس خدایی را که نعمتهایش را ارزانی داشته وباز شکر دربرابرعطایای بی پایان الهی».دراین حال این آیه نازل شد که( ای پیامبر ما آنقدر پاداش خواهیم داد که راضی شوی) .(65)این حدیث وقضیه تاریخی نشان می دهد که فاطمه (س) دختر رسول خدا (ص)دربرابر مشکلات ونارساییها مالی هیچ گونه تغیّدی نداشته وسپاس الهی را بجا می آورد .

شوهرداری فاطمه :
 

فاطمه زهرا (س) درتمام زمینه ها ی عقلی، برای بانوان وپیروانش الگو ی زندگی است وازجمله شوهرداری وجلب رضایت او می توان ازسیرۀ آن حضرت درسها گرفت وصفا وصمیمت کانون خانواده را چندین کرد .

ایثار درشوهرداری :
 

روزی امیرالمومنین علی (ع) از فاطمه(س) طعام خواست آن حضرت جواب داد درنزد من چیزی نیست جزآنکه دوروز پیش آن را به تو خوراندم و من آن را برای خود .حسن وحسین نگه داشته بودم . علی(ع) فرمودند: چرا در طول دوروز مرا مطلع نکرده ای، تا برایتان چیزی تهیه می کردم؟ فاطمه (س)گفت:( من ازخدایم شرم کردم تورا به کاری بگمارم که قدرت تهیه وخرید آن را نداری ) (66) درعبارتی دیگر اینکه( پدرم به من سفارش کرده که از حضرت علی (ع)چیز درخواست نکن، هرچه او آورد استفاده کن واگرنه تحمل بنما).(67) از این حدیث درسهایی زیادی می گیریم ،ازجمله اینکه فاطمه (س) خود و فرزندانش گرسنگی شدید کشیده وغذا را به علی (ع) خورانده است واین حرکت تعجب آمیز ، ایثار و عشق وعلاقه شدید زهرا به آن حضرت را می رساند .هرچند ممکن است نسبت به بچه های کوچک نیز غذا و طعامی غیراز آن داده باشد .

عشق وعلاقه شدید به امیرالمومنین :
 

فاطمه (س) با الهام از دستورات الهی و پدربزرگوارش نسبت به امیرالمومنین فوق العاده علاقه مند بود وهرگز برخلاف رضای او گام برنمی داشت، ودربرخود زندگیش با مولاعلی(ع) طوری بود که غمها و غصه های وارده دربیرون ازخانه، با دیدار فاطمه (س) برطرف می شد وحضرت علی (ع)خود دراین باره می فرمایند : (به خداسوگند من هرگز زهرا را به خشم نیاودرم و او را به کاری مجبورنساختم تا اینکه مرا در فراقش گرفتار ساخت و متقابلاً او نیز مرا خشمگین نساخت و هیچ وقت نافرمانی نکرد وهرگاه من با او دیدار می کردم غمها وغصه هایم ازدلم برطرف می شد) .(68)این حدیث از عشق وعلاقه شدید متقابل دو همسر معصوم حکایت می کند،که درطول زندگی آنان نه تنها کوچکترین اختلافی پیش نیامده است بلکه مشکلات خارجی واجتماعی با دیدار محبت آمیز مرتفع می گردید .به همین جهت بود که چون امیر المومنین(ع) را به زورواجبار برای بیعت با غاصبین به مسجد آوردند، آن بانوی دوعالم به دنبال علی(ع) درکنارقبر رسول خدا قرار گرفت وفرمود:( هرگاه پسرعمویم علی(ع) را رها نسازید، سوگند به خدا موهایم را پریشان نموده وپیراهن پدرم را برسرگرفته وشما را نفرین می کنم .) این روایت که ازطریق امام صادق (ع) ازحضرت سلمان نقل شده ،آمده است:( دراین هنگام آثار بلای آسمانی پدیدارگشت وسلمان از فاطمه (س) شفاعت کردکه آن حضرت نفرین ننماید .همزمان علی(ع)را نیز آزاد کردند.) (69)و در روایت دیگرآمده است که حضرت زهرا(س) اگرچه دربستر بیماری بود وغمها وغصه ها ی فراوانی که دراثر فشار جنایت مهاجمین خونخوار به خانه آن حضرت پیش آمده بود، وی را گر فته بود ،ولی پیوسته به یاد علی(ع) وآینده آن بزرگوار در تشویش و اضطراب به سر می برد وحتی در هنگام سکرات مرگ، اورا فراموش کرده ودرمصائب آتی امیرالمومنین گریه می کرد.چنانچه امام صادق می فرماید: (امّا حضرت الوفات بکت ،فقال لها امیر المومنین:یا سیّدتی!ما یبکیک؟ قالت لما تلقی بعدی . فقال :لا تبکی فو الله انّ ذلک لصغیر عندی ...)« چون وقت شهادت فاطمه (س)فرارسید شروع به گریه کرد. حضرت علی با یک تعبیرعا لی وتعجب آمیز پرسیدند: ای سرورمن چرا گریه می کنی؟ جواب داد: برای آنکه مشکلاتی که بعد ازمن با آن مواجه خواهی شد ... حضرت فرمودند تو گریه نکن همه اینها برای من آسان است .»(70) تعبیر یا سیدتی دراین حدیث نشان عظمت حضرت فاطمه زهرا(س) از دیدگاه امیرالمومنین است ، وهم چنین گریه فاطمه (س) برای علی (ع)آن، هم درحال مرگ و سکرات آن که معمولا هرکسی به فکرخود می باشد، شدت علاقه فاطمه به امیرالمومنین را دربردارد. وبالاخره چون خبر شهادت زهرا را به علی( ع) دادند آن حضرت درحال حرکت، به زمین افتاد وهرچه خواست بلندشود ممکن نشد . (71)و نقل دیگری حالت غشوه به او دست داد(72)همه این احادیث و وقایع تاریخی نشان می دهد که درمیان علی وفاطمه (س) محبت و عشق وعلاقه فوق العاده ای برقراربوده که علی(ع) در فراق فاطمه به حالت عشوه می ا فتد و صبر و توانش به ناتوانی وکم صبری تبدیل می گردد. و فاطمه زهرا نیز هرگز علی، و یاری علی را فراموش نمی کند ودرهنگام سکرات مرگ که لحظات بسیار دشوار به حساب می آید به یاد گرفتاری ومصائب آن حضرت اشک می ریزد .

رضایت فوق العاده علی (ع) از زهرا (س):
 

ازبحثهای پیشین استفاده شده که علی( ع) از فاطمه (س) فوق العاده راضی وخوشنود بود، زیرا آن حضرت یک انسان معصوم وبی لغزش بود وهرگز کاری برخلاف رضای امیرالمومنین انجام نمی داد، ولی درعین حال فاطمه (س) درهنگام فراق، درضمن وصایای خود به آن حضرت خواستند قلب مبارک علی(ع) بار دیگر درمورد خود راضی ترنمایند ولذاعراض کرد:(ای پسرعموی پیامبر، من هرگز به تو دروغ نگفتم، خیانت نکردم وبه مخالفت تو برنخاستم). علی (ع) چون این سخنان را شنید فرمود :(معاذالله،انت اعظم بالله و ابرّواتقی واکرم واشدّ خوفاً من الله قد عزّ علیّ مفارقتک و تفقدّک الّا انّه امر لا بدّمنه ...)پناه به خدا، تو نسبت به امورواحکام الهی داناتری ، نیکوکاری ، تقوا وتقرب وخشیت تو از خدا بیشتراست این را بدان که جدایی و مفارقت تو فوق العاده برای من سنگین است ولی این کارچاره پذیرنیست.)(73)این فرازها ، نشان می دهد که آن بانوی گرانقدر ،آنقدر برای مولای متقیان عظمت قائل است که درمقام کسب رضایت خاطر مولاست. هرچند کارخلاف وقصورجزیی نیز از او صادرنشده بود، وبه این مناسبت بود که امیرالمومنین چون پیکرپاک فاطمه (س)را برخاک سپرد ،دعا به سوی آسمان برداشت ودرحق زهرا چنین دعا کرد: (الهم انّی راض عن ابنه نبیک . الهم انّهاقداوحشت فا نسها اللهم انّها قد هجرت فصلها .الّلهم انها قد ظلمت فاحکم لهم وانت خیر الحاکمین.) (خدایا من ازدخترپیامبرن راضی هستم .بارالها فاطمه (س) نگران ومضطرب بود وتواو را آرامش بخش خداوندا! زهرا ازدوستان وفرزندان مفارقت کرد تو اورا وصل کن، پرودگارا به فاطمه (س) ظلم کردند تو خود حاکم باش.)(74) همه این فرازها نشان می دهد که فاطمه زهرا با داشتن مقام عصمت، نسبت به حقوق شوهر چقدر ارزش قائل بوده وچه سان نگران بوده است که نسبت به مقام ارجدار شوهرش علی بن ابی طالب (ع) مسئول باشد و لذا علی (ع) رضایت خویش را درمورد فاطمه (س) اعلام می نماید . به همین جهت حضرت اما م باقر (ع) می فرمایند:« برای زن هیچ شناختی به اندازه رضایت شوهر مفید وثمربخش نیست.»(75)

توصیه زهرا به ترویج اُمامه:
 

برای علی (ع)باوجود حضرت زهر (س) تجدید فراش وتعهد زوجات جایز نبود. بنابراین آن حضرت درزندگی مشترکی که با فاطمه (س) داشت نه تنها به این فکر نیفتاده بلکه هرکاری که موجب ملال خاطر آن مخدره می شد اجتناب کرد .ازحضرت ابوذرآمده است که درحبشه به جعفرطیار برادرامیر المومنین(ع) کنیزی اهدا شد جعفر پس از ورود به مدینه آن را به حضرت علی(ع) اهداکرد که ازوجود او درکارها جزئی خانه استفاده می شد، علی (ع) احساس کرد ممکن است حضوراو درخانه برای فاطمه (س) ملال آورباشد، ازاین جهت مولای متقیان او را آزاد ساخت. (76) فاطمه (س) نیز متقابلاً از امیرالمومنین(ع) رضایت کامل داشت وسعی می کرد حقوق شوهرش رابه طورکامل انجام دهدومشکلی برای حضرت پیش نیاید . حتی برای پیشگیری ازمشکلات آینده وبعد ازوفات ،سفارش کرد که با دخترخواهرش اُمامه، که دخترمطلوب وشایسته بود، ازدواج کند تا بدین وسیله هم مشکل نداشتن همسرجبران گردد وهم دراثرعلاقه وعاطفه قرابتی، تنهایی ویتیمی فرزندان زهرا تاحدودی تامین شود.وصیت حضرت زهرا دراین مورد : (یابن عّم رسول الله! اوصیک اوّلاًان تتزوّج بعد با بنۀ اختی«امامۀ» فانها تکون لو لدی مثلی فانّ الرجل لا بدّ لهم من النّساء.(ای پسرعموی پیامبر !نخستین وصیت من این است که بعداز من با دخترخواهرم امامه ازدواج کن،زیرا او برای فرزندانم مثل من مهربان است وازسوی دیگر داشتن همسر برای مردان یک ضرورت محسوب می گردد.)این حدیث که با عبارات مختلف درمنابع شیعه وسنی آمده، می رساند که فاطمه (س)دراستیفای حقوق شوهر، حتی دوران پس از وفاتش را نیز درنظر می گیرد وشوهرش رابه انتخاب همسر سفارش می کند. زیرا چنانچه درحدیث به طور منصوص العلّه اشاره گشته، معمولا مرد بدون زن وزن بدون شوهر نمی تواند زندگی داشته باشد از این جهت حضرت علی (ع)بعد ازشهادت حضرت فاطمه (س) نمی تواند زندگی مطلوبی داشته باشد.از این جهت حضرت علی (ع) بعد از شهادت حضرت فاطمه (س)در مدت کمتراز یک هفته با امامه ازدواج نمود وزندگی مشترک را با او شروع کرد (77)

تسلط بر روابط:
 

بهبود قابل ملاحظه کیفیت روابط فرد وعمیق تر کردن روابط عاطفی با افراد مورد علاقه ازطریق برسی شش اصل است؛ چنانچه کسی را نداشته باشیم که درموفقیت ما شریک باشد. موفقیت بی ارزش است .واقعا عالی ترین عواطف ما ایجاد ارتباط روحی با افراد دیگر است وثابت شده که روابط برتغییراخلاق وشخصیت ،ارزشها، عقاید وکیفیت زندگی موثراست.
1-اگر ارزشها وقوانین فردی طرف مقابل رانمی دانیم انتظاررنج داشته باشید .افراد می توانند یکدیگررا دوست بدارند .اما اگر به هردلیل مرتباً قوانین طرف مقابل را زیر پای می گذارند،باید بدانندکه دچار ناراحتی وفشار روحی خواهند شد. به یاد داشته باشید که هرگاه بین شما وفرد مورد علاقه تان برخود یا نارحتی ایجاد شود ،علتی جز نقض قوانین ندارد هنگامی که ا فراد صمیمانه به یکدیگرمهر می ورزند قطعا باید ازبعضی قوانین خود چشم پوشی کنند .چنانچه قوانین طرف مقابل را بشناسید ،می توانید پیشاپیش ازبروز بسیاری ازمشکلات جلو گیری کنید.
2-یکی ازبزرگترین مشکلات مربوط به روابط ، ناشی ازاین است که افراد درروابط خود طالب بدست آوردن چیزی هستند ؛آنها سعی می کنند کسی را پیدا کنند که خوشبختشان کند، [دردنیای واقعی ادامه روابط فقط دریک صورت امکان پذیراست وآن اینکه سعی کنید نسبت به طرف مقابل بخشنده ودهنده باشید نه اینکه بخواهید چیزی بدست آورید .
3-برای تقویت روابط مانند سایر جنبه های زندگی باید حواس جمع داشت، درجستجوی چیزهای بود، واز چیزهایی اجتناب کرد. علائم هشداردهنده ای وجود دارند که به شما می گویند فوراً مشکلی را حل کنید ونگذارید بزرگ وازاختیارتان خارج شود. درکتاب «چگونه همیشه دوست بداریم» ازخانم بارباراآنجلس،چهارمرحله که نابود کننده روابط اند ذکرمی کند، که با شناخت این مراحل می توانیم بلافاصله به حل ورفع مشکلات بپردازیم:

مرحله اول:مقاومت
 

اولین مرحله ایجاد اشکال درروابط بین ا فراد، بروز احساس مقاومت است. هرکسی که با کسی رابطه برقرارکرده باشد، می داند که گاهی درمقابل رفتارویا اعمال طرف مقابل مقاومتی درانسان ایجاد می شود. این مقاومت زمانی بوجود می آید که حالت اعتراض یا نگرانی ویا جدایی مختصری نسبت به طرف مقابل احساس کنیم. مثلا دریک میهمانی لطیفه ای می گوید که دلخواه شما نیست وشما را ناراحت می کند.اشکال دراینجاست که اغلب افراد احساس مقاومت خود را ابرازنمی کنند ودرنتیجه احساس به رشد خود ادامه می دهد وبه مرحله دوم می رسد.

مرحله دوم:خشم
 

اگر مقاوت برطرف نشود به عصبانیت منجرمی شود .دراین حالت فرد تنها نگران نیست، بلکه نسبت به طرف مقابل خشمگین است. دراین حال خود را از وی کنارمی کشد ودیواره ی عاطفی بین آن دو بوجود می آید.خشم احساس صممیت را ازبین می برد والگوی نابودکننده است، که اگر به آن توجه نشود شتاب می گیرد دراین مرحله نیز باید مشکل را رفع ودست کم اظهار کرد واگرنه سومین مرحله پیش می آید .

مرحله سوم : طرد
 

دراین مرحله بقدری ازرفتارطرف مقابل خشمگین هستید که درانتظار اشتباهی از جانب او می مانید وبه محض دیدن اشتباه به طوری شفاهی یا غیر شفاهی به او حمله می کنید.در این حمله هرکاری که طرف مقابل می کند موجب تحریک و ناراحتی شما می شود . در اینجا فقط جدایی احساس پیش نمی آید . بلکه ازنظر جسمی نیز افراد ازهم جدا می شوند.اگر حالت طرد ادامه پیدا کند برای کاهش رنج ناشی از آن به مرحله چهارم پناه می بریم.

مرحله چهارم : بی تفاوتی
 

خشم همراه با مرحله طرد انسان را خفه می کند وبرای رفع حالت ،رنج بی احساسی وبی تفاوتی عاطفی درشما بوجودمی آید .دراین حالت احساس رنج نمی کنید.اما نشانی ازشوروهیجان نیز درشما نیست .درروابط بین دو نفر، این مرحله بسیار خطرناک است، زیرا دراین مرحله است که عشاق به صورت هم اتاق ویا هم خانه درمی آیند.جالب اینکه تصور می کنند مشکلی در روابط بین آنها نیست زیرا هرگز باهم دعوا نمی کنند اما در واقع رابطه ای هم بین آنان نیست .برای جلو گیری ازایجاد این مراحل چهارگانه چه باید کرد؟ پاسخ ساده است: موضوع را به روشنی با طرف مقابل درمیان گذارید .سعی کنید قوانین خود را که قابل اجرا باشند برای وی روشن سازید .برای اینکه وضع خراب تر نشود از(کلمات دگرگون کننده) استفاده کنید. مطالب را برحسب اولویت بگویید وبه صورت (ترجیحی) بیان کنید .مثلا بجای آنکه بگویید، نمی توانم فلان رفتارت را تحمل کنم، بگوئید ترجیح می دهم به جای آن رفتار این رفتاررا داشته باشی. از پرداختن به موضوعات فرعی که باعث فراموش شدن مطلب اصلی می شود وفقط برای پیروزی در بحث عنوان می گردد، خود داری کنید.
4-روابط خوب را مهمترین اصل زندگی خود قراردهید:
درغیر این صورت حسن روابط ، تحت الشعاع اتفاقات ضروری روزمره قرارمی گیرد و به تدریج شور و شوق و شدت عواطف روبه کاستی می گذارد. نباید بگذاریم نیرو وعشق ومحبت جای خود را به روابط عادی بدهد. فقط به صورت عادتی وبدون احساس شور وهیجان،طرف مقابل را تحمل کنیم.
5-یکی ازمهمترین شیوها؛ این است که هرروز سعی کنیم روابط خود را بهتر سازیم وهرگز به این موضوع فکرنکنیم که اگر روابط ما قطع شود چه خواهد شد باید به خاطر داشته باشیم که توجه خود را به هراتفاقی که معطوف سازیم، همان به سرمان می آید.
اگر دائما ازپایان یافتن روابط خود بترسیم به طور ناخد اگاه کاری می کنیم که: قبل ازاینکه با هم یکی شویم خود را کناربکشیم ونتیجه این حالت چیزی به جز رنج نیست. مطلب دیگری که با این اصل ارتباط دارد این است که اگرمی خواهید روابط شما با دوام باشد هرگز، هرگز، هرگز ،هرگز ،هرگز ،اصل رابطه را مورد تحدید قرارندهید .به عبارت دیگرنگوئیداگر فلان کار را بکنی می گذرام ومی روم زیرا بیان این مطلب به خودی خود امکانی برای قطع رابطه بوجود می آورد .به علاوه ترس ازمتزلزل شدن روابط را درهردو طرف ایجاد می کند.بسیاری اززوج های موفق برای خود قانونی دارند وهرقدرآزرده وخشمگین باشند هرگز روابط خود را مورد سوال وتردید قرارنمی دهند.وطرف را به قطع رابطه تهدید نمی کنند.ما باید به آنچه مطلوب ماست توجه کنیم .نه به آنچه که ازآن می ترسیم.
6-هرروزخصوصیاتی را که طرف مقابل می پسندد درنظرآورید واحساس همبستگی وصمیمیت وشیفتگی را در خود، تازه وتقویت کنید .دائما بگوئید عجب خوشبختی نصیب من شد که درزندگی خود ترا دارم .ازاینکه درزندگی با این فرد شریک هستید،خود را ممتاز بدانید. احساس لذت بی مانند کنید واین موضوع را به صورت تکیه گاه ذهنی خود درآورید ودائما به صورت پایان ناپذیری، درطلب باشید تا راهی برای شاد کردن ومتعجب ساختن طرف مقابل پیدا کنید. درغیر این صورت زندگی به صورت عادت درمی آید وطرف مقابل را جزو داشته های خود به حساب می آورید. پس لحظات خاص وزیبایی درزندگی خود بیافرینید که شما را به صورت الگو وسرمشق دیگران درآورد روابط خود را به صورت افسانه درآورید.

50نکته برای ازدواج موفق ویژه زوج های جوان
 

برادر وخواهر گرامی برای آغاز زندگی جدید و زندگی مشترک مهارتهایی لازم است که بتوانیدازدواجی موفق وسرشار ازخوشبختی وشادکامی داشته باشید . فراموش نکنید که ازدواج پیوند و تعهد ی متقابل بین زن ومرد است وهردو بایستی نقش و وظیفه خود را برای تداوم آن به نحو شایسته انجام داده و آمادگی لازم را برای برخورد با مشکلات زندگی کسب نمایند .50 نکته ای که در اینجا ذکر شده ، نکاتی است که برای زندگی سالم و مو فق شما بسبارضروری است .آن را با دقت مطاله نموده ودرزندگی مشترک خو د به کارببندید.
1-نسبت به همسر خود نگرش مطلوب ومتعالی داشته باشید واو را امانت الهی بدانید و درحفظ ونگهداری این ودیعه الهی تلاش کنید.
2-به همسر خود احترام گذاشته وبا وی محترمانه صحبت کنید . درارتباط با او ازعواطف سرشارومحبت بسیار دریغ نورزید.
3-حقوق متقابل خود وهمسرتان را بشناسید ودرایفای حقوق وی تلاش نمایید .
4-ازرفتارهای پرخطر (مصرف مواد مخدر،ارتباط باافرد ناباب و....)که زندگی شما را با مشکل جدی مواجه می سازد خود داری نمائید.
5-فراموش نکنید که ولدین اولین الگوی رفتاری واجتماعی فرزندان خود هستند .بنابراین صمیمیت شما روی رفتار فرزندان تاثیر مثبتی دارد .
6-گردش ،تفریح سالم وفعالیت های مشترک که موجب ا فزایش صمیمیت علاقه وهمدلی با همسر می شود را فراموش نکنید.
7-فراموش نکنید که احترام و ارتباط مناسب با خانواده خود وهمسرتان می تواند درخوشبختی شما بسیار موثر باشد ازآنها دوری نکنید .
8-به پیشرفت و رشد شخصیت همسر خود علاقمند باشید وزمینه را برای تحقق این امر فراهم نمایید.
9-زمینه را برای پرورش احساسات مثبت وعواطف سازنده نسبت به همسر خود فراهم سازید .
10-محبت خود را به همسرتان به صورت عملی نشان دهید وسعی کنید درروز تولد او ،سالروز ازدواج ویا مناسبتهای دیگر به او هدیه دهید وازاین طریق محبت خود را ابراز نمایید.
11-سعی کنید فهرستی ازقابلیتها وصفات مثبت همسر خود را درنظربگیرد وازصفات برجسته ومثبت او تعریف کنید .
12-به نیازهای اساسی همسر خود ازجمله نیازهای جسمانی ،امنیت خاطر،احترام ودوست داشته شدن توجه کنید.
13- چنانچه درزندگی با مشکلی مواجه شدید سعی کنید ازمتخصّین مربوط کمک بگیرید .
14-درهنگام گفتگو با همسرتان با دقت به گفتار او توجه کنید واجازه دهید که مطالب خود را کاملابیان کند.
15-باورکنید که همسرتان انسانی است منحصر به فرد و واجدویژگیهای شخصیتی مثبت ومنفی ،لذا ازمقایسه او بادیگران به شدت بپرهیزید وتغییرات رفتاری وپیشرفت فکری واخلاقی وی را تحسین نمایید.
16-سعی کنید حالات وروحیات وعلایق همسر خود را بشناسید ودرتامین علایق منطقی وی خود را ملزم نمایید.
17-حریم یکددیگر را مراعات کرده وازجر وبحث با یکدیگر خود داری کنید دررفتارهای خود صادقانه عمل نموده وازپنهان کاری ودرغگویی پرهیز کنید تا موجب احساس سوءظن ،شک وتردید درزندگی نشوید.
18-باورکنید که هرکلمه وگفتار شما دربردارنده بارعاطفی و روانی است که در وجود شنونده تاثیر مثبت دارد، لذا سعی کنید اززبان گرم ،ملایم وتوام با احترام ومحبت استفاده کنید.
19-برای دست یابی به تفاهم وخوشبختی بیشتر وارتباط با همسرتان ازصداقت و راستی استفاده کنید. مطمئن باشید که رمز خوشبختی درصادقانه زیستن وبهره گیری ازاین صفت برجسته انسانی است .
20-به مدیریت کانون خانواده اهمیت دهید وسعی کنید درتصمیم گیری وهدایت زندگی ازهماهنگی لازم برخوردارشوید.
21-احترام به قوانین ،هنجارها وارزش ها ی اجتماعی را درکلیه مراحل زندگی خود مد نظرقراردهید.
22-هزگز اجازه ندهید افکارمایوس کننده ومنفی بر وجود اعضای خانواده شما سایه ا فکنده وریشه های شادکامی وشادابی شما را ازبین ببرد.
23-ازلجاجت ورقابت ناسالم با همسرتان جداً پرهیز کنید وجای آن را به یکدلی ،یکرنگی ،وصمیمیت ورفاقت
بدهید .باورکنید یکی ازعوامل تزلزل دربنای خانواده لجبازی وعدم پذیرش یکدیگر است.
24-سعی کنید درصدد تملک کامل همسرتان نباشید وازمرز تعادل خارج نشوید.
25-هیچگاه خود را برتر وبالاترازهمسرتان احساس نکنید بلکه او را شریک زندگی بدانید .
26- به اصل مشارکت درزندگی معتقد باشید ودرانجام امور از همسر و فرزندانتان کمک بگیرید وبامشارکت، فضای خانه را به فضای بالندگی وثمربخش تبدیل سازید.
27-شرایط کاری وشغلی ،موقعیت اجتماعی ،اقتصادی ،وضع جسمانی وروانی وسنی همسرتان را بخوبی بشناسید وبه تناسب آن ازیاری به او درداخل وخارج ازخانه دریغ نورزید . درشرایطی نظیر بیماری همسرتان ،بارداری ،مسافرت ،ماموریت شوهر ،تحصیل زن ویا مرد و....به کمک همدیگر بشتابید وبه سهولت به امور زندگی وشادی وشادکامی ورفاه هم کمک نمایید .
28-همیشه به همسرتان متذکرشوید که نقش اوبه ویژه درخانه برای شما با ارزش است .این امر درتقویت روحیه ومبانی خانواده تاثیر زیادی دارد.
29-اگربه دلیل کارزیاد وتعهدات بیرون ازمنزل قادرنیستید عملاً به همسرتان کمک کنید ،علاقه خود را به کمک وهمکاری با او ابراز نمائید وازحمایت خود ،وی را مطمئن سازد.
30-درمدریت خود ازمرد سالاری وزن سالاری خود داری کنید وبرای داشتن یک خانواده متعادل ازحق سالاری وشایسته سالاری پیروی کنید.
31-درزندگی دهن بین نباشید وبه هنگام اظهار نظر درباره هرکس وهرپیام به کسب اطلاعات مستند بپردازید.
32-نارساییها ورنجها گذشته را مرتبا به یاد نیاورید ومطرح نکنید ،سعی کنید نسبت به آینده خوش بین وازلحظه های موجود حد اکثر استفاده را بکنید .
33-برای تعادل درزندگی وکامیابی هرچه بیشتر ،ازخوش خلقی وگشاده رویی وچهره ای پرنشاط استفاده کنید.
34-از تجارب وخاطرات تلخ زندگی دیگران عبرت بگیرد وازتجارب مثبت اطرافیان وخانواده های موفق حد اکثرا استفاده را بکنید .مطمئن باشید این امر برنشاط ،شادابی وشادکامی شما خواهد افزود.
35 -به منظور جلوگیری از تزلزل خانواده و آسیب های احتمالی ،توقعات و انتظارات شما از همسرتان باید مناسب با امکانات و توانمندی وی باشد .مطمئن باشید که همخوانی خاسته ها و انتظارات منطقی روح تفاهم و همدلی و شادابی زندگی را افزون می کند.
36-برای دستیابی به یک زندگی سالم و متعادل از بزرگواری ،عفو و گذشت نسبت به یکدیگر غفلت نکنید.در صورتیکه مرتکب خطا یااشتباهی شدید ،خطای خود را پذیرا باشید و از همسرتان عذر خواهی کنید.
37-از مو شکافی و عیب جویی همسرتان و به رخ کشیدن آنها بپرهیزید و عیب پوشی را سر لوحه مناسبات با همسر خود قرار دهید. این امر دست یابی به امنیت روحی و آرامش روانی را در کانون خانواده ممکن می سازد.
38-در صورتی که مایل هستید از انتقادات سازنده در مورد رفتار همسرتان استفاده کنید ،سعی کنید با ذکر یکی از جنبه های او، زمینه را برای ایراد و انتقاد سازنده خود وپذیرش آن مساعد سازید .
39-برای نگاه داری حریم خانوادگی و روابط صحیح انسانی و تقویت امنیت و تفاهم در زندگی ،اسرار درونی خانواده را نزد یکدیگر بازگو نکنید واز این طریق اعتماد همسرتان را به خود جلب نمایید.
40-در ارتباط و گفتگو با همسرتان از لحن سخن آمرانه و تحکمی خودداری نمایید و نظرات خود را به صورت پیشنهاد به همسرتان مطرح نمایید .این امر پذیرش نظر شما را میسر می سازد.
41-سعی کنید از طریق مطالعة کتاب ،شرکت در مجالس مذهبی علمی ،اخلاقی و تفکر در زندگی خانواده های موفق و رمز توفیق آنان ،اطلاعات خود ،همسروفرزندانتان را افزایش دهید .
42-در اثنای گفتگو با همسرتان آرامش خود را کاملاً حفظ کنید در غیر اینصورت از ادامه بحث خودداری کنید.
43-هنگامی که عصبانی هستید این گفتار امام علی را (ع)را مد نظر قرار داده واجرا کنید.«به هنگام خشم نه تنبیه ،نه دستور ،نه تصمیم.»
44-نگرانی ها و افکار منفی مربوط به محیط کار خود را به محیط خانه منتقل نکنید واز این طریق آرامش و فضای گرم خانه را به هم نزنید .
45-برای حل مشکلات وتعارضات زناشویی هرگز از پرخاشگری ،کتک کاری و اهانت به یکدیگر استفاده نکنید ،چون تآثیر ناگواری بر روحیه همسرتان بجای می گذارد .
46-سعی کنید آرزو هایی که شاید هرگز روی نمی دهند شاد کامی زندگی کنونی شما را بر هم نزند وشمارا دچار نگرانی و پیری زودرس نسازد.
47-در برنامه های زندگی خود زمانی را برای گفتگو وابزار محبت و تبادل نظر با همسرتان اختصاص دهید.
48-به یاد داشته باشید که در زندگی مشترک آراستگی ظاهری یکی از اصول اساسی در حفظ روابط زن و شوهر
است .پس سعی کنید در برابر همسر خود به گونه ای ظاهر شوید که برای همسرتان جذاب باشید .
49-در زندگی خانوادگی به برنامه ریزی معتقد شوید و باور کنید که با داشتن برنامه و التزام به اجرای آنها میتوان مشکلات زندگی خود را کاهش دهید .
50-در تمام مراحل زندگی و مخصوصاًدر ارتباط با زندگی خانوادگی ،خداوند را در نظر بگیرید و در گفتار ،برخورد و رفتار خود با همسرتان و سایر اعضای خانواده نیت خود را خالص گردانید.

نتیجه:
 

بدون تردید در جایگاه تربیت و رشد انسانی، خانواده نقش اساسی و تعیین کننده دارد و به همین سبب قرآن کریم و دین مبین اسلام به خانواده توجه خواص مبذول داشته و راهکارهای عملی هماهنگ با فطرت بشری ارائه نموده است تا برای همیشه چراغ راه انسانهای طالب سعادت باشد. از مجموعه راهکارهای مطرح شده در این بحث به خوبی استفاده می شود که از دیدگاه قرآن واسلام مهمترین و اساسی ترین عامل استحکام و انسجام خانواده امنیت،آسایش و عشق و محبت است. قرآن هر عملی را که موجب تثبیت و تشدید این امرگردد پسندیده و اجرای آن لازم شمرده و پرهیز و اجتناب از هرچه که خلل و خدشه ای در آن ایجاد کند ،ضروری دانسته است.از این رو اگر طالب اصلاح فرهنگ جامعه هستیم باید از خانواده شروع کنیم و بدانیم که سعادت خانواده در گرو امنیّت و آرامش آن و آرامش آن در گرو عشق و محبّت است .چه قرآنپیوند بین سعادت و شقاوت فرد و خانواده را بیان فرموده است:(ان الخاسرین الذی خسروا النفسهم واهلیهم یوم القیامة)
بار الها!ما را توفیق آشنایی به وظایف و عمل به آن عنایت فرما!

پی‌نوشت‌ها:
 

59. بحار الانوار ج 52 ص179
60. کشف الغمه ص 363
61. بحار الانوار ج43 ص81
62. وسائل الشیعه ج12 ص24 ح10
63. بحار الانوار ج35 ص237
64. بحار الانوار ج41 ص43
65. عوالم ج11 ص267
66. همان ص158
67. همان ص185
68. بحار الانوار ج43 ص134
69. کافی ج8 ص288
70. بحار الانوار ج 43 ص218
71. جلاء العیون ج1 ص219
72. همان ص224
73. جلائ العیون شبر ج1 ص217-218
74. خصال ج 2 ص 373
75.سفینه ج1 ص561
76. بحار الانوار ج43 ص147 ح3
77. سفینه البحار ج1 ص562
 

فهرست منابع :
1.تفسیر نمونه ج14:تألیف:جمعی از دانشمندان زیر نظر آیت الله مکارم شیرازی
2.نهج البلاغه :ترجمه –محمد دشتی
3.بابا زاده ،علی اکبر –تحلیل سیره فاطمه زهرا (س)؛ناشر :امام عصر (عج) چاپ اول 1380
4.برقعی،زهره-سیمای خانواده در قرآن؛ناشر :قم-مدیریت پژوهش –جامعة الزهرا (س) ؛مهر 79
5.تاج واعظ(لنگرودی)ظ،محمد مهدی– واعظ خانواده ؛ناشر :مؤسسه مطبو عاتی خزر ؛چاپ 3پاییز 66
6.رابنیز ،آنتونی – به سوی کامیابی؛ جلد 3؛ترجمه :مهدی مجرد زاده کرمانی ؛ناشر مؤسسه فرهنگی
راه بین ،چاپ هفتم ؛زمستان 76
7.شهیدی ،سید جعفر –زندگانی فاطمه الزهرا ؛ناشر :دفتر نشر فرهنگ اسلامی ؛تابستان 63
8.قمی زاده کلان ،فضل الله- بهشت روانی کودک ؛انتشارات ضفر قم ؛چاپ اول 76
9.نور همدانی ،حسین –جایگاه بانوان در اسلام ؛انتشارات مهدی موعود(عج)؛چاپ هفتم بهار 89
10.نیلی پور ،مهدی –مدیریت خانواده ج2؛ناشر سلسبیل؛چاپ سپهر نوین ؛چاپ اول زمستان 85
11. نیلی پور ،مهدی –مدیریت خانواده ج3؛ناشر سلسبیل؛چاپ ظهور؛ چاپ اول زمستان85
12.رفتار علوی کردار فاطمی (نشر از مرکز مدیریت حوزه های علمیه خواهران )
13.-50نکته برای ازدواج موفق (سازمان بهزیستی استان اصفهان ،معاونت امور اجتماعی )
14.-حقوق خانواده از دیدگاه اسلام (انتشارات شفق)