تالاب کجی نمکزار نهبندان با دارا بودن چشم اندازی بسیار زیبا، در 75 کیلومتری نهبندان و در حاشیه محور این شهرستان به بیرجند قرار گرفته است.
مساحت این تالاب 22 هزار هکتار و 765 متر مربع می باشد و با وجود خشکسالی های چند سال اخیر در این شهرستان، اما همچنان زنده و پایدار مانده است.
این تالاب شوره زاری وسیع است که به خاطر پایین بودن از سطح ارتفاع آن نسبت به مناطق اطراف و با توجه به شوری زیاد خاک آن به دریاچه‌ای پوشیده از نمک و به رنگ سفید تبدیل شده است.
از آنجا که در فصل‌های پاییز و زمستان این تالاب دارای آب می باشد، لذا به محل امنی برای پرندگان آبزی تبدیل شده و همه ساله پذیرای پنج هزار پرنده مهاجر و بعضا از نوع نایاب کشور است.
البته گونه‌های پرندگان مهاجر آبزی و کنار آبزی این تالاب 14 گونه برآورد شده و از این پرندگان مهاجر می‌توان به عقاب طلایی، زاغ‌بور، دال، زاغی، کنجشک درختی، پرستو، هدهد، دم جنبانک ابلق، چکاوک کاکلی، هوبره، سبزه قبا، جغد کوچک، بلدرچین معمولی و زاغ نوک قرمز اشاره کرد.
پرنده ‘ زاغ‌بور’ منحصربه فردترین و پرنده آندمیک ایران (تنها در ایران وجود دارد) به شمار می‌آید و تالاب کجی نمکزار نهبندان زیستگاه این پرنده زیبا است.
زاغ‌بور جز آن دسته از پرندگانی است که فقط در ایران و آن هم در استان‌های سمنان و یزد و بویژه در خراسان جنوبی و شهرستان نهبندان زندگی می‌کند.
از زاغ‌بور به عنوان جواهر کمیاب و نادر کویر یاد می‌کنند همچنین این پرنده با زیبایی‌های خاص خود یکی از قابلیت‌های گردشگری کشور و شهرستان نهبندان محسوب می‌شود.
این پرنده 24 سانتی‌متر طول دارد و شبیه هدهد اما بدون تاج سر و دارای دم و منقارسیاه و بلند با اندکی خمیدگی به پایین و بال‌های پهن است.
رنگ پر و بال آن نخودی مایل به قهوه‌ای، صورت کمرنگ‌تر و از قاعده منقار تا چشم‌ها لکه سیاه رگه مانند و نیز لکه سیاه بزرگی در بالای سینه‌اش مشاهده می‌شود.
پاهای آن بلند و سیاه است و برای دویدن در بیابان تکامل یافته و در حقیقت بیشتر به هدهد و چکاوک هدهدی شبیه است.
این پرنده بسیار فریبنده و زرنگ و دمش را اندکی به صورت پره مانند نگه می‌دارد و بیشتر روی زمین راه رفته و به سرعت می‌دود تا از مقابل دیدگان پنهان شود.
این پرنده را در مناطق استپی، بیابانی، بیابان‌های ماسه‌ای با گیاهان پراکنده و دشت‌های پوشیده از گیاه قیچ می‌توان مشاهده کرد و زاغ‌بور در میان بوته‌های مختلف نظیر قیچ آشیانه می‌سازد و در اردیبهشت ماه حدود چهار تا شش تخم می‌گذارد. همچنین این پرنده از حشره‌ها و دانه‌های گیاهان تغذیه می‌کند.
‘هوبره’ یکی دیگر از پرندگان خاص این تالاب می باشد که از حدود 60 سانتی‌متر طول برخوردار است و تقریبا هم اندازه میش مرغ و از زنگوله بال بسیار بزرگتر است.
هوبره از نظر ظاهری شبیه بوقلمون است و به طور کلی پر و بال قهوه‌ای زیر تنه خاکستری و دسته پرهایش سیاه و سفید بلند که از دو طرف گردنش آویزان و حالت دامن مانندی دارد.
زیستگاه اصلی این پرنده در مناطق دشتی، تپه ماهورها، ریگزارها، بیابان‌ها، نواحی کویری با بوته‌های پراکنده یا علف‌های کوتاه و حاشیه گند مزارع است.
حدود 32 نوع پرنده هوبره در دنیا وجود دارد و جنس نر و ماده آن شبیه یکدیگرند اما پرنده نر در حدود 10 درصد از پرنده ماده بزرگتر است.
تالاب کجی همچنین زیستگاه 14 گونه پستاندار نظیر پامسواکی بزرگ، گرگ، روباه، تشی، خرگوش، خارپشت، کفتار و پایکا می باشد و علاوه بر اینها این تالاب زیستگاه 10 گونه خزنده نظیر دشتی، جعفری، پلنگی و مارهای قیطانی می باشد.
این تالاب همچنین با برخورداری از برآمدگی‌های خشکی همراه با پوشش گیاهی مناسب برای تخمگذاری پرندگان محسوب می‌شود.
قیچ، تاغ و گز از گیاهان و پوشش گیاهی مهم و عمده تالاب کجی نمکزار نهبندان به شمار می‌رود و این گیاهان از پوشش نسبتا خوبی در این منطقه برخوردار هستند.
به دلیل بارندگی‌ها و رحمت الهی در شهرستان این تلاب از آب پر و مواج شده که در کنار آن بوته‌های فراوان گز، آتریپلکس، هالوکنموم و نی به چشم می‌خورد.
تخریب زیستگاه به دلیل گسترش فعالیت‌های کشاورزی، قطع درختان و بوته‌ها، حضور دام و چرای بی‌رویه از عوامل تهدید کننده زیستگاه این پرنده نادر است و نیازمند مراقبت و حفاظت ویژه است و از آن می‌توان به عنوان استعداد بالقوه گردشگری یاد کرد.
