گفتگو با دکتر امین یمنی، متخصص جراحی دهان و فک و صورت
بیشتر آنهایی که به مطب‌های دندان‌پزشکی مراجعه می‌کنند و قرار است درمان‌های دندان‌پزشکی یا جراحی‌های داخل دهان انجام دهند، درباره داروهای بی‌حسی موضعی زیاد می‌پرسند.
گاهی بعضی‌ها باوجود تزریق 4 یا 5 داروی بی‌حسی، اصلا بی‌حسی عمیقی را تجربه نمی‌کنند و مجبور می‌شوند درمان‌های دردناکی را تحمل کنند.
دکتر امین یمنی، متخصص جراحی دهان و فک و صورت و عضو هیات مدیره انجمن جراحان فک و صورت ایران، در گفتگو با «هفته نامه سلامت» به این پرسش و پرسش‌هایی از این دست پاسخ می‌دهد که چرا گاهی داروهای بی‌حسی دندان‌پزشکی روی بعضی‌ها چندان اثر نمی‌کند؟!
در چه مواردی، داروهای بی‌حسی خوب اثر نمی‌کنند؟
ببینید؛ علت‌های زیادی برای نرسیدن به یک بی‌حسی خوب وجود دارد؛ مثلا عفونت در محل تزریق می‌تواند یکی از عوامل بی‌حس‌نشدن دندان‌های مجاور باشد، چرا که به خاطر عفونت ما محیطی اسیدی داریم که اثر داروی بی‌حسی را خنثی می‌کند یا وقتی که عفونت وجود دارد، تعداد پالس‌های دردناک به قدری زیاد است که داروی بی‌حسی نمی‌تواند تمام آنها را بلوک کند. در شرایط عفونی همچنین به علت التهاب، عروق خونی اطراف ناحیه عفونت زیادتر می‌شود و داروی بی‌حسی را خیلی سریع از محیط خارج می‌کند. گاهی بعضی از نواحی فک دارای عصب‌گیری چندگانه است و وقتی ناحیه با روش معمول بی‌حس می‌شود، عصب‌های فرعی ناحیه بی‌حس نمی‌شوند و بیمار هنوز درد دارد. ضمن اینکه فک همه آدم‌ها مثل هم نیست و تفاوت‌های آناتومیک زیادی بین آنها وجود دارد. از آنجایی که دندان‌پزشکان به‌طور معمول برای بیماران تزریقات مشابهی را انجام می‌دهند، این تفاوت آناتومیکی می‌تواند باعث شود تا تزریق در محل مناسب صورت نگرفته باشد. همچنین در مواردی که بیماران از داروهای مخدر، آرام‌بخش و مواد اعتیادآور استفاده می‌کنند، آستانه تحمل دردشان کاهش پیدا می‌کند. به همین دلیل این افراد با میزان مصرف داروهای متداول بی‌حسی، بی‌حس نمی‌شوند و نیاز به مقدار بیشتری تزریق برای رسیدن به بی‌دردی کامل دارند. در خصوص موارد دیگر هم باید بگویم که گاهی تکنیک‌های غلط تزریق توسط دندان‌پزشک یا استفاده از داروهای تاریخ‌‌گذشته باعث می‌شود داروی بی‌حسی، اثر خودش را از دست بدهد.
حساسیت داروی بی‌حسی چه علایمی دارد؟ و چه فرقی با حساسیت‌های متداول دارد؟
خب، تزریق‌های داروهای بی‌حسی موضعی حاوی مواد رگ فشار هستند. بعضی وقت‌ها اتفاق می‌افتد که مواد بی‌حسی مستقیما داخل عروق تزریق می‌شوند و مواد رگ فشار باعث افزایش ضربان قلب می‌شود و بیمار تپش قلب شدیدی را حس می‌کند. این حالت می‌تواند تا چند دقیقه ادامه داشته باشد و بعد برطرف بشود. راه جلوگیری از بروز این حالت این است که تمام تزریق‌های دندان‌پزشکی را آهسته انجام داد. در این حالت هم درد تزریق خیلی کم می‌شود و هم اگر درون رگ تزریق بشود به آرامی انجام می‌شود و تپش قلب به ندرت رخ می‌دهد. اما بعضی افراد به خاطر ترس از تزریق بی‌حسی در دندان‌پزشکی (مثل ترس از دیدن خون) به محض دیدن سرنگ تزریق، دچار برخی واکنش‌های روانی و فیزیولوژیک ناخواسته می‌شوند که نتیجه‌اش از دست دادن هوشیاری و سنکوپ (از حال رفتگی) است. این حالت معمولا در آقایان 30 تا 40 سال شایع است. بهترین حالت برای رفع این مشکل خواباندن بیمار به حالت طاق‌باز و بالا گرفتن پاهای او توسط همراهان یا پزشک است. با این کار برگشت خون به مغز تسریع شده و هوشیاری بیمار برمی‌گردد. گزارش‌های خیلی کمی از آلرژی به ماده بی‌حسی لیدوکایین موجود است. با مصرف داروهای بی‌حسی آمیدی (لیدوکایین) معمولا واکنش ایجاد نمی‌شود. با این حال گزارش‌هایی در تاریخچه پزشکی بیماران یا مقاله‌هایی ارایه شده که نشان می‌دهد آمار بروز آلرژی افزایش یافته است. مهم‌ترین ماده‌ای که باعث بروز آلرژی می‌شود عامل محافظت‌کننده دارو است. امروزه سعی می‌شود تا موادی را تولید کنند که فاقد این گونه مواد افزودنی باشد. علایم آلرژی نسبت به داروهای بی‌حس موضعی عبارتند از درماتیت (التهاب پوست)، اسپاسم برونش‌ها (حمله آسمی) و آنافیلاکسی سیستمیک (واکنش حساسیت عمومی).
در چه مواردی از آمپول‌های مخصوص بی‌حسی استفاده می‌شود؟
از دید بعضی‌ها، ما در دندان‌پزشکی دو نوع آمپول داریم؛ آمپول‌های معمولی و آمپول‌های مخصوص. واقعیت این است که برای بی‌حسی دندانی، دو نوع آمپول وجود دارد. یکی لیدوکایین با تنگ‌کننده‌های عروقی (اپی‌نفرین) است و دیگری آمپول‌های بی‌حسی بدون اپی‌نفرین. در مواردی باید از داروهای بی‌حسی موضعی حاوی تنگ‌کننده‌های عروق اجتناب کرد یا حداقل میزان ممکن را استفاده کرد؛ این موارد عبارتند از:
1.بیمارانی که فشارخون سیستولیک آنها بیش از 200 میلی‌متر جیوه یا فشارخون دیاستولیک آنها بیش از 115 میلی‌متر جیوه باشد.
2. بیمارانی که پرکاری تیرویید کنترل‌نشده دارند.
3. کمتر از 6 ماه از سکته مغزی یا قلبی‌شان گذشته یا آنژین صدری ناپایدار دارند و یا ضربان قلبشان نامنظم است یا کمتر از 6ماه از انجام جراحی پیوند شریان کرونری قلب (بای‌پس) آنها گذشته باشد.
4. بیمارانی که تحت بی‌هوشی عمومی با ترکیب‌های هالوژن هستند.
منبع:www.salamat.com