روستای فهرج

روستای فهرج از توابع بخش مرکزی شهرستان یزد، با مختصات جغرافیایی 54 درجه و 35 دقیقه طول شرقی و 31 درجه و 35 دقیقه عرض شمالی، در 22 کیلومتری جنوب شرقی یزد و در مسیر جاده یزد – بافق قرار گرفته است.
این روستا از سطح دریا 1270 متر ارتفاع دارد و آب و هوای آن نیمه بیابانی است. روستای فهرج از شمال شرقی به کوه چلته محدود می‌شود.
قدمت روستای فهرج به پیش از اسلام مربوط است. آثار به جا مانده در فهرج، مؤید قدمت و پیشینه تاریخی غنی آن است. از جمله آن آثار می‌توان به مسجد جامع تاریخی روستا اشاره کرد که بنای آن به دورة قبل از اسلام منسوب است. برخی منابع، قدمت روستای فهرج را در حدود 5000 سال ذکر کرده‌اند. این روستا در گذشته‌های دور، دروازه الیساتیس و یکی از چهار بخش مهم و اصلی شهر تاریخی یزد قدیم بوده است.
نام روستا نیز به قبل از اسلام مربوط است. نان اولیه آن «فرافر» بوده است که با گذشت زمان، در قرون چهارم و پنجم هجری قمری به «پهره» یا «پهرشت» و پس از آن به «فهرج» تغییر یافته است.
مردم فهرج به زبان فارسی با لهجه یزدی سخن می‌گویند، مسلمان و پیرو مذهب شیعه جعفری هستند.

الگوی معیشت و سکونت

براساس نتایج سرشماری سال 1375، روستای فهرج در حدود 1719 نفر جمعیت داشته است که در سال 1385، به 2350 نفر افزایش یافته است.
زراعت، باغداری، دامداری و فعالیت‌های معدنی، مشاغل عمده مردم روستای فهرج می‌باشند. فهرج شاخص‌ترین روستای استان در خصوص کشت گلخانه‌ای است. محصولات عمده زراعی و باغی روستا مشتمل بر گندم و جو، ارزن، ماش، پسته، انگور، هلو، زردآلو و آلوچه است. آب مورد نیاز کشاورزی روستا از طریق 8 حلقه چاه عمیق و نیمه عمیق تأمین می‌شود.

دامداری نیز در روستا فهرج رونق دارد و انواع لبنیات و گوشت در آن تولید می‌شود. قالی‌بافی و ریسندگی از دیگر فعالیت‌های مردم این روستاست.
روستای کویری فهرج با بافت مسکونی نیمه متمرکز، به صورت خطی و در جهت جاده دسترسی، در میان دشت استقرار یافته است. مصالح به کار رفته در ساخت خانه‌ها عمدتاً شامل خشت، گل، آجر و آهن است. مسجد جامع در کانون روستا واقع شده است و پیرامون آن را بافت مسکونی قدیمی روستا دربرگرفته است.

جاذبه‌های گردشگری

روستای دشتی فهرج، با معماری سنتی، آثار تاریخی بسیاری دارد و جلوه‌های یک روستای کویری را به نمایش گذاشته است. از مهم‌ترین جاذبه‌های تاریخی این روستا می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.
مسجد جامع فهرج: این مسجد بزرگ دو شبستان تابستانی و زمستانی دارد. منار گلی مسجد از شاخصه‌های اصلی آن به شمار می‌آید که از فاصله دور قابل مشاهده است. ستون‌های مسجد، عظیم و مستحکم است و تزیینات معماری آن در ظرافت گچبری‌ها و سقف بلند آن انعکاس یافته است. قدمت مسجد جامع فهرج به نیمه اول قرن اول هجری مربوط است. ساختمان اصلی بنا از آثار دورة ساسانیان است که با ورود اسلام (خلافت عمر) به مسجد تبدیل شده است.
آب انبار حسینیه: قدمت این آب انبار به دوره‌های پیش از اسلام مربوط است و در حاشیه آن مراسم تقدیس آب برگزار می‌شده است. پس از اسلام نیز، این آب انبار مورد استفاده قرار گرفته است. در مدخل ورودی آن بر کتیبه‌ای سنگی به خط نسخ این جمله منقور شده است:

بسم الله الرحمن الرحیم وقف نمود توفیق آثار آقا محمد جواد ولد مرحوم آقا ابوتراب بافقی تمامی بیست و پنج اصله درخت توت ماکوبی واقعه در قریه فهرج به مقام باغ عمارت که مؤمنین و مسلمین از آن خورده ثواب آن را به روح کثیرالفتوح شاه نجف و شاه شهید و امام غریب و حضرت عباس قربت نمایند.

مسجد علاقبندی (علی قوندی): این مسجد تاریخی که متأسفانه خرابه‌هایی از آن به جا انده است، گچبری‌های بسیار زیبایی دارد.
مجموعه تاریخی شهدای فهرج: این مجموعه کوچک در 2 کیلومتری روستا واقع شده و آثار و ابنیه تاریخی متعددی در پیرامون آن قرار دارد. برخی از آثار به جا مانده دره پیرامون آن را قبور اوایل دوره اسلامی و برخی دیگر را به دوره‌های قبل از اسلام مربوط می‌دانند.

تکیه علاقمندی: بقایای به جا مانده از این اثر تاریخی که به قرن اول هجری مربوط است، به صورت متروکه درآمده است.
قلعه فهرج: قدمت این قلعه تاریخی به قرون 10 و 11 هجری قمری منسوب است و چشم‌انداز بسیار جذاب و زیبایی دارد.
از مراسم ویژه این روستا می‌توان به برگزاری مجالس جشن و شادی در اعیاد ملی و مذهبی و مراسم نخل برداری و نخل گردانی در عاشورا اشاره کرد.

بهره‌گیری از موسیقی محلی در مراسم مختلف شادی و غم در میان مردم روستا رایج است. موسیقی این روستا با سازهای بادی دهنی و نوعی ساز شبیه سه تار نواخته می‌شود. انجام چوب بازی، در مراسم شادی و عروسی روستا رواج دارد.
مردم فهرج از پوشاک متنوعی استفاده می‌کنند. اغلب مردان دستار یزدی بر سر می‌نهند. شلوارهای پاچین‌دار و ترمه‌های رنگارنگ از پوشاک عمومی زنان و دختران فهرجی به شمار می‌رود.
صنایع دستی روستای فهرج شامل انواع قالی با طرح و نقش قالی‌های کرمان و خراسان است. در این روستا حدود 600 دار قالی وجود دارد. ریسندگی، بافندگی و تولید گونی و برزنت نیز در روستای فهرج رواج دارد.
از انواع غذاهای رایج روستای فهرج می‌توان به انواع آش‌های محلی مانند آش جو، ماش و سوپ اشاره کرد. مردم فهرج از گیاهان دارویی و طبیعی نوشیدنی‌های گرم و سرد از قبیل شربت شاتره، خاکشیر و چای آویشن تهیه می‌کنند.
دسترسی: روستای فهرج از طریق شهر یزد و جاده یزد – بافق قابل دسترسی است و راه مناسب و آسفالت دارد.