گفتگو با آقای دکتر محمدرضا گلبخش
اگر کف پای فرزندتان صاف است و به خاطر درد پای او غصه می‌خورید و نگران بروز مشکلات چشمی و کمردردهای آتی‌اش هستید، خواندن این گفتگو با دکتر محمدرضا گلبخش، استادیار دانشگاه علوم پزشکی تهران در رشته ارتوپدی و فلوشیپ بیماری‌های ستون فقرات در بیمارستان های سینا و شریعتی، را به شما توصیه می‌کنیم.
برای بچه‌ای که با صافی کف پا به مطب یا درمانگاه مراجعه می‌کند، چه کارهایی انجام می‌شود؟
اولین قدم برای بچه این است که پزشک مطمئن باشد که آیا صافی کف پای او علت زمینه‌ای خاصی داشته است یا نه. ممکن است در بعضی موارد، تغییرات زمینه‌ای مثل دگرگونی در زاویه یا چسبیدن استخوان‌های کف پا به هم وجود داشته باشد. همچنین ممکن است یکی از استخوان‌های مچ پا به جای آن که افقی باشد، عمودی قرار گرفته باشد و این قرار گرفتن به صورت عمودی موجب صافی کف پا بشود.
برای کودک مبتلا به صافی کف پا چه درمان‌هایی لازم است؟
در قدم اول همان‌طور که عرض کردم باید علت‌های زمینه‌ای را بررسی کنیم. اگر علت اولیه‌ای در کار نبود و ما تنها با صافی کف پا به صورت ساده روبه‌رو هستیم، باید در نظر بگیریم که ممکن است با رشد و بزرگ شدن بچه قوس کف پای او به حالت طبیعی برگشت کند. در واقع باید به بچه فرصت داده شود تا به سن 8 تا 10 سالگی برسد چون در خیلی از مواردی که کودک در سنین پایین کف پای صافی دارد، دیده می‌شود که با رسیدن به سن 8 تا 10 سالگی قوس کف پای او به حالت طبیعی برمی‌گردد، بنابراین در این کودک اگر صافی کف پا بهبود نیابد، می‌توانیم مطمئن باشیم که فرزند ما به «صافی کف پا» مبتلا است.
در این صورت برای این بچه باید چه کرد؟
حتی در این صورت هم اگر راه رفتن فرد همراه با درد نباشد یا درد پای او تداخلی در کارش ایجاد نکند، درمانی برای بیمار انجام نمی‌شود چون اصلا در این فرد، صافی کف پا مشکلی ایجاد نمی‌کند که ما آن را درمان کنیم. دوباره هم تاکید می‌کنم تا زمانی که بیماری با صافی کف پا مشکلی در راه رفتن ندارد و احساس درد نمی‌کند، برای او درمانی انجام نمی‌دهیم.
و اگر احساس درد یا مشکل در راه رفتن داشته باشد؟
تنها در یکی از حالت‌ها که ممکن است ما در مچ پا یک استخوان فرعی داشته باشیم می‌توان از کفش طبی استفاده کرد، آن هم برای مدتی و اگر درد بچه خوب نشود، باید جراحی را در نظر گرفت. در سایر موارد، در صورت وجود علت زمینه‌ای و درد ناتوان‌کننده باید از همان ابتدا به فکر جراحی بود.
فیزیوتراپی یا استفاده از مسکن چه تاثیری در برخورد با این بیماران دارد؟
اگر به دوران نوزادی برگردیم، چون کف پای یک‌سری از نوزادان دارای چربی است یا به اصطلاح تپل هستند و یا در نوزادانی که تازه متولد شده‌اند به دلیل نحوه قرار گرفتن در شکم مادر ممکن است کف پای آنها به طور کاذب، صاف به نظر برسد. تنها در درصد کمی از نوزادان ممکن است صافی کف پای آنها حقیقی باشد. همچنین در کودکان 18 ماهه که پدر و مادر به تازگی متوجه صافی کف پای آنها شده‌اند، اکثرا از نوع انعطاف‌پذیر است که آن هم نیاز به صبر و حوصله دارد تا با نظارت پزشک و گذشت زمان آرام‌آرام بهبود پیدا کند. استفاده از داروهای مسکن هم تنها در فاز حاد درد و التهاب می‌تواند مفید باشد. نکته جالب این است که در مقایسه با سایر بیماری‌های ارتوپدی، فیزیوتراپی در اینجا تاثیر کمتری دارد.
ممکن است حالت صافی کف پا تغییر کند؟
ببینید؛ ما دو نوع صافی کف پا داریم: انعطاف‌پذیر و انعطاف‌ناپذیر. در نوع انعطاف‌پذیر، تنها در حالتی که بیمار ایستاده و وزن روی پای خود می‌گذارد، کف پای او صاف است ولی اگر همین بیمار وزن را از روی پای خود بردارد و مثلا روی لبه تخت بنشیند، قوس کف پای او تشکیل می‌شود. برعکس در نوع انعطاف‌ناپذیر، صافی کف پا در همه حالت‌ها وجود دارد، یعنی چه بیمار نشسته باشد، چه ایستاده، کف پای او صاف خواهد بود.
این درست است که می‌گویند صافی کف پا در درازمدت باعث کمردرد می‌شود؟
خیلی‌ها بر این باورند که صافی کف پا باعث درد کمر و ضعف بینایی می‌شود. البته عرض می‌کنم که اگر صافی کف پا علامت‌دار باشد، می‌تواند باعث درد پا و اشکال در راه رفتن بشود اما مطالعات انجام شده نتوانسته ارتباطی را میان صافی کف پا و کمردرد یا اختلال بینایی ثابت کند. پس می‌توان گفت که در حال حاضر هیچ رابطه‌ای بین صافی کف پا با کمردرد یا مشکلات بینایی نشان داده نشده است.
می‌توان با استفاده از کفش‌های طبی، صافی کف پا را درمان کرد؟
بحث اعتقاد به کفش‌های طبی از موضوعات مورد علاقه و رایج در خانواده‌هایی است که فرزند آنها دچار صافی کف پاست. بسیاری از خانواده‌ها در مراجعه به پزشک به او اصرار می‌کنند که برای فرزندشان کفش طبی تجویز کند. اگر خانواده‌ای برای اولین بار متوجه صافی کف پای فرزند خود شود و با عجله و اضطراب او را به مطب پزشک بیاورد، باید به این نکته توجه کند که دادن کفش طبی هیچ تاثیری در درمان کودک ندارد و تنها اثر مثبت آن، ایجاد آرامش در والدین کودک است و این نکته‌ای که من عرض می‌کنم یک نکته کاملا علمی است.
علت اصرار پدر و مادرها به تهیه کفش طبی چیست؟
علت‌اش این است که از نظر ذهنی پدر و مادرها نمی‌توانند قبول کنند که بچه صافی کف پا داشته باشد و هیچ درمانی نگیرد. در واقع، کفش طبی جز تحمیل هزینه بر دوش خانواده (با توجه به اینکه کفش‌های ارتوپدی در همه جای دنیا گران هستند) و اذیت شدن بچه، هیچ فایده‌ای برای کودک مبتلا به صافی کف پا ندارد. دوباره و به طور کاملا جدی عرض می‌کنم که تنها فایده کفش طبی آرام شدن نگرانی و اضطراب پدر و مادر و پدربزرگ و مادربزرگ بچه است. البته در مورد کفش طبی تنها یک استثنای نادر وجود دارد که توضیح دادم.
پس باید چه کار کرد؟
منابع علمی پزشکی که ما از آنها استفاده می‌کنیم به ما توصیه می‌کند که بهترین کار این است که پزشک برای بیمار وقت بگذارد. با پدر و مادر بیمار صحبت کند و به آنها توضیح بدهد که صافی کف پا در درازمدت عوارضی ندارد و کفش طبی هم باعث بهبود فرزندشان نخواهد شد. اگر این تعامل دوطرفه بین پزشک و خانواده بیمار ایجاد نشود، تنها اتفاق این است که خانواده بیمار، پزشک کودک خود را عوض می‌کند. از پزشک اول به پزشک دوم و از پزشک دوم به پزشک سوم و این روند تا آنجا ادامه می‌یابد که بالاخره برای بیمار کفش طبی تجویز شود. این مشکل را باید حل کرد و راه‌حل آن همان است که عرض کردم، یعنی صحبت مسوولانه و دلسوزانه با بیمار و توضیح دادن برای او که این چیزی که شما به دنبال آن هستی، ممکن است ریشه در باوری نادرست داشته باشد.
پس صافی کف پا می‌تواند بیماری نگران‌کننده‌ای نباشد؟
دقیقا. باید به خانواده‌ها اطمینان داد و باید به بیمار اجازه داد که فعالیت‌های عادی روزمره خود را در پیش بگیرد. اگر درد برای او ایجاد شد، اولین قدم، تعدیل فعالیت‌های شدید است و در صورت بی‌فایده بودن می‌توان به فکر درمان‌های جدی‌تر بود.
منبع:www.salamat.com