یکی از شیعیان ممتاز و چهره‌های برجسته میان اصحاب اهل بیت (علیهم السلام) می‌باشد. کسی که توانست خدمت دو امام بزگوار، یعنی حضرت جواد و حضرت هادی (علیهما السلام) برسد و جزء اصحاب و نزدیکان مخصوص ایشان قرار گیرد. تا آن‌جا که امام جواد (علیه السلام) به او وکالت تام دادند، و از امام هادی (علیه السلام) نیز در بعضی نواحی وکالت دریافت نموده است.
پدر او در ابتدا نصرانی بوده و بعدا به شریعت مقدس اسلام مشرف شده است. خود علی نیز این چنین بوده و در سایه لطف و عنایت پروردگار متعال به مسیر هدایت راه یافته است.
مرد زهد و تقوی
علی بن مهزیار در پی معاشرت و مصاحبت با خاندان نبوت (علیهم السلام) توانست وجود خود را از شمیم ولایت و امامت خوش بو نماید و از فضائل و کرامات آن بزرگواران بهره مند گردد.
یکی از فضائل و خصوصیات ویژه او، روح عبادت و تقوی بوده، و در همین زمینه روایت شده که علی بن مهزیار، پیوسته با هر طلوع خورشید، سر به سجده می‌گذاشته، و تا برای هزار برادر مؤمن خود دعا نمی‌کرده، سر بر نمی‌داشته. همین بر اثر سجده‌های طولانی، پیشانیش مانند زانوی شتر، پینه بسته بوده.
باز هم در این زمینه داستان معروفی روایت شده که از جایگاه والای عبادات او حکایت می‌کند. در سال دویست و بیست و شش هجری، علی بن مهزیار در حالی که در سفر حج خانه خدا بوده، در منزل «قرعاء» که مکانی ما بین قادسیه و عقبه است، شب را به سر می‌برده. آخر شب که فرا می‌رسد، علی برای گرفتن وضو از جایش بلند می‌شود و در حالی که مسواکی در دست داشته بیرون می‌رود. هنگامی که شروع به مسواک زدن می‌نماید، می‌بیند که سر مسواکش مانند شعله آتش زبانه می‌کشد و مثل خورشید می‌درخشد. اما هنگامی که دستش را به آن نزدیک می‌کند، متوجه می‌شود که هیچ حرارتی ندارد و تنها نور مطلق است.
در همین حال آیه شریفه «الذی جعل لکم من الشجر الاخضر نارا» را تلاوت می‌کند و به سمت جایگاه خود باز می‌گردد. در این زمان دوستان او که در اثر شدت سرما به مقداری آتش نیاز داشتند، با دیدن او گمان می‌کنند که علی بن مهزیار برایشان آتش فراهم کرده است. اما هنگامی که نزدیک شد، همه آنان با کمال تعجب دیدند که آن آتش هیچ حرارتی ندارد.
روشنائی آن تکه چوب گاهی کمرنگ می‌شد و گاهی شعله می‌کشید و این حالت تا سه مرتبه ادامه یافت و پس از آن کاملا خاموش شد. به طوری که در سر مسواک هیچ اثری از سوختگی و سیاهی دیده نمی‌شد.
هنگامی که علی بن مهزیار خدمت امام هادی (علیه السلام) رسید و این حکایت را بیان نمود، آن حضرت مقداری در آن مسواک تأمل کردند و فرمودند: آن نور بوده است. و به خاطر میل و رغبتی است که تو نسبت به ما اهل بیت (علیهم السلام) داشته‌ای و به سبب اطاعت تو از من و پدرانم بوده است.
علی بن مهزیار نزد اهل بیت (علیهم السلام)
همان گونه که بیان شد علی بن مهزیار یکی از راویان و اصحاب مخصوص اهل بیت (علیهم السلام) به شمار رفته است. این مسأله خصوصا از نامه‌های امام جواد (علیه السلام) به او آشکار می‌شود. در یکی از این توقیعات حضرت جواد (علیه السلام) خطاب به او می‌فرمایند: به سبب آن چه که ذکر نمودی، ما را مسرور ساختی، خداوند تو را در بهشت مسرور نماید. و از تو به خاطر رضایت من راضی شود.
و یا در نامه دیگری که می‌فرمایند: و اما آن چه از دعا خواسته بودی (طلب دعا کرده بودی) پس معلوم می‌شود که نمی‌دانی خداوند جایگاه تو را نسبت به ما چگونه قرار داده زیرا بسیار پیش آمده که در دعاهایم تو را به اسم و نسبت نام بوده‌ام و این کار به سبب کثرت عنایت و محبتی است که از تو داشتم، و بواسطه شناختی که به تو داشتم. پس خداوند فضلش را نسبت به تو ادامه دهد.
همچنین حضرت جواد (علیه السلام) در نامه دیگری خطاب به علی بن مهزیار می‌فرمایند: ای علی! همانا [که بسیار] تو را آزمودم و تو را آگاه کردم از نصایح، طاعت‌ها، خدمت، بردباری و پس اگر بگویم؛ کسی مانند تو را ندیده‌ام، امید است که راست گفته باشم.
با کمی تأمل درباره این توقیعات امام جواد (علیه السلام) پیرامون علی بن مهزیار، می‌توان از جایگاه رفیع و ارزشمند او نزد اهل بیت (علیهم السلام) آگاه شد، زیرا که آن بزرگوران هیچ‌گاه اهل مبالغه و زیاده روی نبوده‌اند، ضمن این‌که همیشه پیرامون ائمه (علیهم السلام) چنین شیعیان و اصحاب مخصوصی اگر چه به صورت معدود، حضور داشته‌اند که توانسته‌اند با توجه به ظرفیت بالای معرفت لیاقبت خود و البته در پرتو عنایت خاص اهل بیت (علیهم السلام) به چنین عنایات و مراتبی دست پیدا کنند.
در انتها باید گفت که علی بن مهزیار نه تنها خودش جزء اصحاب ویژه و مورد اطمینان اهل بیت (علیهم السلام) به شمار آمده، بلکه خانواده‌اش نیز از این الطاف و عنایات بی‌بهره نبوده‌اند، به عنوان مثال برادر او یعنی ابراهیم نیز از شیعیان برجسته و با اخلاص بوده، و روایت شده که یکی از سفرای امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) بوده و توانسته خدمت آن حضرت مشرف شود و داستان این زیارت معنوی، مشهور است و در کتاب شریف کمال الدین ذکر شده است. همچنین محمد، پسر علی بن مهزیار نیز از اصحاب و راویان ثقه حضرت هادی (علیه السلام) به شمار رفته است.
مزار شریف علی بن مهزیار در شهر اهواز واقع شده است، و هم اکنون دارای بارگاه با شکوهی است و مورد توجه مخصوص شیعیان و ارادتمندان به آستان اهل بیت (علیهم السلام) قرار دارد.
