پارک ملی قمیشلو

پارک ملی و پناهگاه حیات وحش قمیشلو در 45 کیلومتری شمال غرب اصفهان واقع شده است. وسعت پارک ملی قمیشلو 29886 هکتار و وسعت پناهگاه حیات وحش قمیشلو 83888 هکتار می باشد. گفته می شود پارک ملی قمیشلو قدیمی منطقه حفاظت شده جهان است. 150 سال قبل ظل السلطان پسر بزرگ ناصرالدین شاه و حاکم اصفهان قمیشلو را بعنوان قرق و شگارگاه اختصاصی اعلام و حتی از چرای دام در این منطقه جلوگیری نمود. در سال 1343 کانون شکار ایران این منطقه را با وسعت 37هزار هکتار به عنوان منطقه حفاظت شده در نظر گرفت. در سال 1350منطقه سیاه کوه و عمر کوه در مجاور منطقه حفاظت شده به عنوان منطقه شکار ممنوع تصویب شد. در سال 1374با الحاق دو منطقه حفاظت شده و شکار ممنوع، پناهگاه حیات وحش قمیشلو به تصویب رسید و در نهایت در سال 1386 با الحاق سه منطقه امن کرالیاس، کهوک و لاسمیان، محدوده ای با وسعت 29886 هکتار طی مصوبه شماره 297 مورخ 1386/11/12 از این پناهگاه به پارک ملی ارتقاء سطح پیدا کرد.

این منطقه از شمال با شهرهای دهق و علویجه و روستاهای هسنیجه و حسین آباد و از غرب با روستای میر آباد، مبارکه، محمدیه، افجان، تندران، ورپشت، جاجا و از جنوب با شهر های نجف آباد، ویلاشهر و خمینی شهر و از شرق با شهرهای اصفهان، شاهین شهر و روستای جهاد آباد ارتباط دارد. بیشتر اقلیم منطقه نیمه خشک بیابانی و قسمتهای کوچکی در ارتفاعات نیمه مرطوب هستند. میانگین دمای سالانه 5/11 ، میانگین دمای سردترین ماه سال 6/1- و گرمترین ماه سال 9/23 درجه سانتی گراد می باشد. دراین منطقه پرباران ترین فصل سال به ترتیب زمستان، پاییز و بهار می باشد که به ترتیب 5/48،6/28 و 7/21 درصد از کل بارش سالانه را به خود اختصاص می دهند. پارک ملی و پناهگاه حیات وحش قمیشلو شامل دو بخش اصلی ارتفاعات و دشت می باشد.

ارتفاعات به صورت پراکنده در قسمتهای مختلف دیده می شوند ولی در بخش جنوبی بیشتر هستند. حداقل ارتفاع از سطح دریا 1687متر در بخش غربی و حداکثر ارتفاع 2767 متر در بخش جنوبی منطقه است. بخش غربی منطقه دشتی و کم ارتفاع است ولی مناطق دشتی نیز محدود به بخش غربی نبوده بلکه در سایر بخش های منطقه در قسمتهای میانی بین ارتفاعات مختلف حوزه قرار دارد. شبکه زهکشی قمیشلو را تعدادی آبراهه های فصلی سرگردان تشکیل می دهند که در چهار جهت شمالی، جنوبی، شرقی و غربی، منطقه را زهکشی می کنند. به علت میکروکلیمای حاکم بر بخشهای مختلف و اختلاف ارتفاع موجود، منطقه قمیشلو را می توان به سه زیستگاه بزرگ تقسیم کرد.

زیستگاه کوهستانی و برفگیر

این نوع زیستگاه شامل مناطق کوهستانی و مرتفع با شیب تند و برفگیر و آب و هوای ییلاقی که پوشش گیاهی آن شامل علفزارها، بوته زار ها و تک درختان بنه و بادام می باشد. دارای زمستانی سرد و تابستانی معتدل و مناسب برای زیست کل و بز و در ارتفاع پاپین تر مناسب برای زیست قوچ و میش مخصوصا در تابستان است.

زیستگاه تپه ماهوری

این نوع زیستگاه به علت داشتن شیب و ارتفاع کم و آب و هوای معتدل و پوشش گیاهی مناسب، وجود آبشخورهای طبیعی و مصنوعی زیستگاه مناسبی برای قوچ ومیش وحشی می باشد.

زیستگاه دشتی و استپی

دشتهای کوچک و بزرگ مابین کوهها قرار گرفته و به نظر جدا از هم هستند اما این دشتها با هم مرتبطند. دشتها از نظر تامین امنیت و منابع تغذیه وحوش حائز اهمیت اند و شرایط اکولوژی مناسبی را برای زیست آهو به عنوان شاخص ترین حیوان دشتی در منطقه که در جمعیت های انبوه در محدوده این دشتها یافت می شود را فراهم می آورند. به گفته کارشناسان محیط زیست یکی از دلایل وجود این آهوها وجود چشمه های کوچک و پوشش گیاهی مناسب برای تکثیر آنهاست.

تاریخ حفاظت منطقه از ابتدا تاکنون
شکارگاه سلطنتی درزمان قاجاریه و حکومت ظل السلطان بر اصفهان
1343:معرفی قمیشلو با وسعت 37 هزار هکتار به عنوان منطقة حفاظت شده از سوی کانون شکار ایران
1350:اعلام منطقه به عنوان منطقه حفاظت شده از سوی شورای عالی شکاربانی ونظارت برصید
1355:ارتقاءبه پناهگاه حیات وحش
1363اعلام قسمتی در مجاورت منطقه به عنوان شکارممنوع چول
1374:ارتقاء منطقه شکار ممنوع چول و پیوستن به پناهگاه .مساحت پناهگاه در این زمان 86685 هکتار می باشد
1386 : ارتقاء 30069 هکتار از مساحت پناهگاه حیات وحش به پارک ملی
1388: اعلام محدوده ای به وسعت حدود27000 در مجاورت مرز شرقی و جنوبی به عنوان شکار ممنوع قمیشلو
1388:پیوستن محدوده شکار ممنوع به پناهگاه حیات وحش

موقعیت عمومی
در 20 کیلومتری شمال غرب شهر اصفهان ،
طول جغرافیایی E499537 تاE544370
عرض جغرافیایی N3655827 تا N3614918
وسعت : 113774 هکتار

توپوگرافی
پناهگاه حیات وحش قمیشلو توسط رشته کوههایی که در امتداد شمال غربی ، جنوب شرقی و به موازات یکدیگر کشیده شده اند به بخشهای دشتی و کوهستانی تقسیم می شود . بخش اعظم قسمت غربی پناهگاه ، کوهستانی است که در بین آنها دشتهای محدودی قرار دارد و کل محدوده توسط دشتهایی وسیع احاطه شده است . بررسی اجمالی توپوگرافی منطقه نشان می دهد که حدود 57 درصد منطقه را دشتها ، فلاتها و واریزهای بادبزنی شکل که شیبی کمتر از 5 درصد دارند تشکیل می دهد و 43 درصد بقیه منطقه را کوههای مرتفع پرشیب و تپه ماهورهای کم ارتفاع تشکیل می دهند .

چشم انداز
دشتی –تپه ماهوری

پوشش گیاهی
پناهگاه حیات وحش قمیشلو در منطقه استپی از ناحیه بزرگ رویشی ایران و تورانی قرار داشته و بوته زارهای منطقه نشان دهنده سیمای کلی جامعه مناطق استپی یعنی Ar Temisia – Astragalus می باشد طبق آخرین طرح تحقیقاتی انجام شده در منطقه371 گونه گیاهی متعلق به 244 جنس و 63 تیره گزارش شده است. بزرگترین تیره ،تیره کاسنی با 33 جنس و 44 گونه می باشد.

گونه های شاخص گیاهی
Astragalus sp ، Anabasis apylla، Artemisia siebri ، Launaea acanthodes، Noaea mucrunatu ،Scariola orientalis

وضعیت عمومی حیات وحش
طبق آخرین سرشماری در سال 90 ،آمار سمداران منطقه به شرح زیر می باشد:
کل وبز : 115 قوچ ومیش :2086 آهوی ایرانی:2564
گونه های شاخص : قوچ ومیش اصفهان ، آهوی ایرانی ،کل وبز وحشی گرگ ،کبک ،تیهو ،کفتار
کریدورها: پناهگاه حیات وحش موته در شمال،منطقه شکار ممنوع پلنگ گالون و منطقه حفاظت شده دالانکوه در غرب

جاذبه های اکوتوریستی
مشاهده جمعیت مطلوبی از آهوی ایرانی و قوچ ومیش
گونه های متنوع حیات وحش اعم ازگیاهی و جانوری (عامل جذب پژوهشگران و دانشجویان)
باغ قمیشلو در مجاورت قلعه تاریخی قمیشلو
مزارع موجود در منطقه

وضعیت عمومی و اقتصادی
با توجه به وجود بیش از 15 مزرعه و چاه آب دارای مالکیت در این منطقه و وجود روستاهای میرآبادو حسین آباد و محمدیه ،تندران ،ورپشت در مجاورت آن فعالیت های کشاورزی،باغداری ،زنبورداری ودامداری در منطقه جریان دارد.

تعارضات و تهدیدات مهم
عبورکنار گذر غرب اصفهان از منطقه و تقسیم آن به دوقسمت شرقی و غربی
شهرک صنعتی بزرگ اصفهان در شمال شرق منطقه
وجودمیدان تیر و زاغه مهمات ارتش در قسمت شرقی و جنوب شرقی منطقه
وجود دام در محدوده پارک ملی به دلیل عدم تخصیص بودجه موردنیاز برای خریداری حقوق عرفی از سوی سازمان
تعداد دام مازاد بر ظرفیت مراتع منطقه،چرا در خارج از فصل مجاز : رایزنیهایی با ادراه کل منابع طبیعی استان به منظور نظارت بیشتر بر اجرای قوانین ومقررات مربوط در حال انجام است
تصرفات و واگذاری های غیر قانونی از سوی ارگانهای ذیربط
شکار غیرمجاز

تجهیزات وامکانات
پاسگاه سر محیط بانی شاه ماهور در شرق منطقه
پاسگاه محیط بانی خرسک در غرب منطقه
پاسگاه محیط بانی قلعه یاور در جنوب منطقه
پاسگاه میرزا قاسم بک در شمال منطقه که در حال حاضر به دلیل عدم وچود امکانات ، این پاسگاه غیر فعال می باشد.
پاسگاه محیط بانی قمیشلو رد باغ قمیشلو(مرکز منطقه )
5 دستگاه خودرو کمک دار
8 دستگاه موتور سیکلت

سایر ملاحظات
30069 هکتار از مساحت 113774هکتاری منطقه پارک ملی و مابقی پناهگاه حیات وحش می باشد.

منبع : کویرها و بیابان های ایران