دنـدان مـصنـوعـی را چگـونـه بایـد شسـت؟

گفتگو با دکتر مسعود اجلالی عضو هیأت علمی دانشکده دندانپزشکی دانشگاه شهید بهشتی

آقای دکتر! خیلی‌ها دست دندان (دندان مصنوعی) زیبایی دارند ولی هنگام غذا خوردن از دهان بیرون می‌افتد یا لق می‌شود. شما چه جور دست دندانی را تایید می‌کنید؟
 

پروتز برخلاف تصور عمومی فقط یک مصنوع نیست. این وسیله با بافت‌های زنده مانند عضلات، اعصاب و سلول‌ها در تقابل است. بنابراین باید با این بافت‌ها سازگاری داشته باشد. مصنوعاتی مانند چشم مصنوعی در جایگاه خود عملکردی ندارند ولی پروتزهای دندانی علاوه بر تامین زیبایی، عملکردهای متفاوتی مانند جویدن را در دهان برعهده دارند. ولی باید توجه کرد هدف اصلی و اولیه از ساخت پروتزهای دندانی (حفظ نسوج باقیمانده دهان) است. معمولا اگر پروتز اصولی ساخته نشود، این هدف اصلی گم خواهد شد. ممکن است این پروتز در خندیدن زیبا باشد ولی یک عامل مخرب در دهان باشد. این عامل مخرب در ماه‌ها و سال‌های اول خود را نشان نمی‌دهد. تنها سال‌ها بعد که اثر خود را گذاشت و نسوج باقیمانده در دهان را تخریب کرد، به چشم می‌آید که دیگر کار از کار گذشته است و دیگر نمی‌توان پروتزهای معمولی برای بیمار ساخت و جراحی‌های پیچیده روی استخوان و بازسازی پیشرفته استخوان و نسوج نرم لازم خواهد بود.در مواردی که در سنین بالا به دلایل بیماری‌های مختلف امکان این جراحی‌ها وجود نداشته باشد، ممکن است بیمار دیگر نتواند از پروتز یا دست دندان استفاده کند.

پس از غذا خوردن بهترین روش شستن دست دندان چیست؟ باید آن را مسواک زد یا با مایع ظرفشویی شست؟
 

بسیاری از پروتزهای دندانی از جنس آکریل هستند که این آکریل در برابر برخی مواد آسیب‌پذیر است. بهترین روش، استفاده از (تمیزکننده‌های آنزیمی) ساخت کارخانه‌ها است ولی چون بیشتر سالمندان به این مواد دسترسی ندارند، مناسب‌ترین روش استفاده از وایتکس است. وایتکس همان هیپوکلریت سدیم یا سفید‌کننده خانگی است. یک قاشق غذاخوری از ماده سفیدکننده را درون یک لیوان حل‌ کنید و پروتزی که مواد سازنده آن فقط از آکریل است را درون آن به مدت یک ساعت قرار دهند. سپس آن را خارج کنید و با یک مسواک نرم و صابون آنتی‌باکتریال مایع بشویند. پس از شست‌وشو برای از بین رفتن بوی وایتکس، پروتز را درون آب به مدت 15 تا 30 دقیقه قرار داده و سپس در دهان‌تان بگذارید. این عمل را می‌توان به صورت روزانه انجام داد. اگر توانایی دست سالمندان کاهش پیدا نکرده است، می‌توانند با استفاده از مسواک نرم و صابون مایع، روزی ? بار دست‌دندان خود را شست‌وشو داده و این شست‌وشوی شیمیایی را به روز آخر هفته موکول کنند. از سرکه خانگی سفید نیز می‌توان استفاده کرد. یک قاشق غذاخوری سرکه خانگی سفید را درون یک لیوان آب ریخته و دست دندان را در آن قرار دهید. این روش علاوه بر ضدعفونی کردن دندان مصنوعی، بدرنگی دندان‌ها را نیز کاهش خواهد داد.

‌‌چرا باید این شست‌وشوی هفتگی و روزانه دندان مصنوعی انجام شود؟
 

تجمع بقایای ریز باقیمانده مواد غذایی، موجب ایجاد بوی بدی در دست دندان مصنوعی خواهد شد. اگر این شست‌وشو و تمیز کردن انجام نشود، برخی خرده‌های غذایی و میکروب‌ها درون خلل و فرج میکروسکوپی آکریل نفوذ می‌کند و پس از یک سال یا دو سالی که کسی که هیچ‌گونه حساسیتی به آکریل نداشته است، ناگهان به دست دندان حساسیت پیدا می‌کند. این حساسیت به دلیل آکریل نیست به دلیل همان مواد نفوذ کرده درون آکریل است که موجب تورم و پرخونی لثه‌های بیماران می‌شود.

خیلی‌ها به دلیل منظره نه چندان زیبا شب‌ها دست دندانشان را از دهان خارج نمی‌کنند. ‌آیا لازم است شب هنگام خواب دست دندان را از دهان بیرون آورد؟
 

بهتر است در طول شبانه‌روز، چند ساعت دندان خارج از دهان باشد. زیرا بافت‌های تحت پوشش پروتز باید با هوای آزاد در تماس باشند. اگر پروتز از دهان خارج نشود میکروب‌های مضر بی‌هوازی در آن محل رشد پیدا کرده و باعث تخریب نسوج باقیمانده می‌شود. به علاوه لازم است لثه‌ها با مسواک نرم برای دندان‌های قبلی ماساژ داده شوند. می‌توان این ماساژ را با یک حوله گرم و مرطوب به مدت 2 تا 3 دقیقه انجام داد و بافت‌های تحت فشار را از حالت فشار خارج کرد. بهتر است که این چند ساعت در طول شب باشد ولی اگرافراد به دلایلی علاقه ندارند که افراد خانواده متوجه وضعیت دندانی آنها شوند می‌توانند این خارج کردن پروتز را در طول روز انجام دهند و با یک آب نمک رقیق (یک قاشق چایخوری در یک لیوان آب جوشیده ولرم) چند بار در طول روز دهانشان را بشویند.
منبع: www.salamat.com